به گزارش خبرگزاری تسنیم از قم، آیت‌الله علی‌اکبر رشاد در نشست علمی با عنوان «فقه مقاومت: چیستی و مبانی» که توسط موسسه آموزش عالی حوزوی امام رضا (علیه‌السلام) برگزار شد، به تحلیل مباحث فقهی و مفاهیم مرتبط با مقاومت پرداخت و اظهار کرد: در برخی از حوزه‌ها هنوز ادبیات فقهی کاملی وجود ندارد، چرا که کمتر در عمل و میدان با آن‌ها مواجه شده‌ایم. به همین دلیل فقها نیز در این زمینه کمتر بحث کرده‌اند.
وی افزود: در بسیاری از علوم، ابتدا ادبیات تولید می‌شود و سپس به سؤالات مختلف پاسخ داده می‌شود، اما در فقه این روند به‌طور کامل شکل نگرفته است، در حالی که ظرفیت چنین تولید ادبیاتی در فقه وجود دارد.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با تأکید بر اینکه نباید منتظر حادثه باشیم و سپس وارد عمل شویم، گفت: در فقه به‌ویژه در موضوع جهاد، باید پیش‌دستی کرد و با توجه به تحولات و شرایط روز، احکام جدیدی ارائه داد.
وی سپس به تقسیم‌بندی‌های مختلف جهاد اشاره کرد و گفت: در ادبیات فقهی، جهاد به دو دسته ابتدایی و دفاعی تقسیم می‌شود. این تقسیم‌بندی به رفتارهای آفندی و پدافندی مرتبط است. در جهاد ابتدایی، اقدام به‌طور آفندی انجام می‌شود، در حالی که در جهاد دفاعی، اقدام واکنشی است. این تقسیم‌بندی برخلاف تصور غربی‌ها، به‌دنبال پیشگیری از خطر است و نه آغاز جنگ.
آیت‌الله رشاد تصریح کرد: در ادبیات حقوقی غربی، اصطلاحاتی چون «حقوق بشردوستانه» و «حمله پیشگیرانه» برای توجیه جنگ‌های خود ساخته شده است، در حالی که در فقه اسلامی نیز جهاد ابتدایی به‌منظور دفع خطر مطرح می‌شود، مشابه آنچه که در حقوق بین‌الملل به‌عنوان جنگ پیشگیرانه معرفی می‌شود.
وی همچنین به انواع مختلف جهاد اشاره کرد و گفت: جهاد می‌تواند در قالب‌های مختلفی نظیر جهاد ثوری (جهاد برای انقلاب)، جهاد مقاومتی و جهاد آزادی‌بخش تعریف شود. قیام امام حسین (ع) و اقدامات امام خمینی (ره) نمونه‌هایی از جهاد ثوری و مقاومتی هستند که در تاریخ اسلام مطرح شده‌اند.
رئیس شورای حوزه‌های علمیه استان تهران همچنین به تولید ادبیات مقاومت در عرصه‌های مختلف علمی اشاره کرد و افزود: در حوزه‌های مختلف از جمله شعر مقاومت، اقتصاد مقاومتی، فلسفه مقاومت و حقوق مقاومت، پژوهش‌های زیادی انجام شده است. این تلاش‌ها زمینه‌ساز تولید مفاهیم و اصطلاحات جدید در حوزه مقاومت بوده است.
وی سپس به تعریف فقه مقاومت پرداخت و گفت: فقه مقاومت مجموعه‌ای از احکام است که به سه بخش حقوقی، تکلیفی و وضعی تقسیم می‌شود. ویژگی این فقه انباشتگی و پیوستگی این احکام است. برای اینکه یک موضوع خاص در فقه به‌عنوان فقه یک عرصه شناخته شود، باید دستگاه فقهی کاملی وجود داشته باشد که با یکدیگر ارتباط و انسجام داشته باشند.
آیت‌الله رشاد تصریح کرد: مقاومت می‌تواند در ساحت‌های مختلفی چون دفاع از نفس، سرزمین، آبرو و ناموس مطرح باشد و هدف نهایی آن دفع دشمن در عرصه‌های مختلف است. فقه مقاومت مبانی ویژه‌ای دارد که با توجه به ساحت‌های مختلف آن، قواعد و احکام متفاوتی را به دنبال دارد.
وی سپس به قاعده نفی سبیل اشاره کرد و گفت: قاعده نفی سبیل به مسئله نفی سلطه در عرصه‌های مختلف می‌پردازد و نباید آن را محدود به مسائل نظامی کرد. برای مثال، در قضیه تحریم تنباکو، مسئله سلطه اقتصادی مطرح بود، در حالی که امروز سیطره فرهنگی اهمیت زیادی دارد و می‌تواند زمینه‌ساز سلطه در سایر حوزه‌ها شود.
آیت‌الله رشاد در ادامه گفت: حرمت تشبه به کفار نیز به این دلیل است که مسلمانان نباید تحت سلطه فرهنگی و هویتی دشمن قرار بگیرند و باید هویت اسلامی خود را حفظ کنند.
وی همچنین تأکید کرد: جهاد در فقه تنها به مواجهات نظامی محدود نمی‌شود، بلکه مقاومت در برابر سلطه خارجی نیز جهاد محسوب می‌شود. برای نمونه، فتوای میرزای شیرازی در تحریم تنباکو به‌عنوان یک اقدام جهادی در برابر سلطه اقتصادی انگلیس بود.
مؤسس و رئیس پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در پایان اظهار کرد: رهبر معظم انقلاب اسلامی در زمینه‌های مختلف جهاد، اصطلاحات جدیدی ارائه کرده‌اند که به ادبیات مقاومتی کشور تبدیل شده است. مفاهیمی چون «جهان تبیین» و «جهاد اقتصادی» نمونه‌هایی از این اصطلاحات هستند. ایشان همچنین جهاد دیپلماسی را به‌عنوان یک ابزار سیاسی مؤثر در پیشبرد اهداف نظام اسلامی مطرح کرده‌اند. بر این اساس، جهاد در عرصه‌های مختلف اعم از سیاسی، اقتصادی و فرهنگی نقش مهمی دارد.
وی با بیان اینکه اقداماتی که شهید امیر عبدالهیان در عرصه سیاسی انجام می‌دادند جهاد دیپلماسی بود؛ زیرا مقدمه پیروزی جهاد نظامی محسوب می‌شوند، افزود: زمانی که از شهرک‌های موشکی رونمایی می‌شود یا به آمریکا هشدار داده می‌شود اگر مراکز هسته‌ای ایران را هدف قرار داد هدف قرار می‌گیرد نیز نوعی جهاد پیشگیرانه است.
استاد حوزه علمیه با اشاره به اینکه جنگ نرم و جنگ شناختی نیز در ادبیات جهانی نوعی جنگ هستند، ابراز کرد: همه ابزارهایی که می‌تواند برای تهاجم و تدافع به کار گرفته شود، بخشی از جهاد است و احکام مربوط به خود را دارد.
آیت‌الله رشاد با اشاره به استفاده رهبر معظم انقلاب از واژه «مهندسی فرهنگی»، گفت: مهندسی فقط به علوم فنی و ساختمانی محدود نمی‌شود، بلکه در تمامی عرصه‌ها از جمله مسائل فرهنگی کاربرد دارد و این مفاهیم باید در مقیاس‌های مختلف مورد بحث قرار گیرد.
انتهای پیام/
∎