به گزارش همشهری آنلاین، کاشی های لعابی لاجوردی و فیروزه ای حکایت از عظمت و قدمت این مسجد تاریخی دارد و تماشای آن آدمی را به حیرت وامی دارد. از این مسجد زیبای دوران خوارزم شاهی دو ایوان برجای مانده که چشم نواز گردشگران است. مسجد ملک زوزن که در سده هفتم هجری قمری ساخته شده در ۲۰ بهمن ۱۳۱۸ با شماره ۳۴۰ به عنوان یکی از آثار ملی ایران ثبت شد. این مسجد زیبا به سبک خراسانی ساخته شده و از مساجد دو ایوانی دوره خوارزم شاهی آن است. مسجد ملک در این دوره توسط ملک قوام الدین زوزنی بر روی مسجد یکه از قبل در شهر بود و قراین آن نشان می‌دهد که در دوره سلجوقی ساخته شده، در سال ۶۱۶ هجری قمری ساخته شده است.
مسجد ملک زوزن در ۶۶ کیلومتری جنوب غربی خواف واقع شده و تنها بنای آجری بر جای مانده از بقایای شهر تاریخی زوزن و یادمانی ارزشمند از شکوه و عظمت این منطقه است. این مسجد دومین مسجد تاریخ دارد و خوارزم شاهی آن است که به استناد کتیبه موجود در سال ۶۱۵ هجری قمری و یکسال پس از آن در حال ساخت بوده است.
مسجد ملک زوزن با قامتی سر بر افراشته در کویری‌ترین نقطه زمین قرار گرفته و مساحت فعلی آن بیش از ۱۰۰۰ متر مربع است ولی از نماهای جانبی متصل به دیواره‌های بیرونی مسجد که هنوز باقیمانده، پیداست که بیوتات و شبستان‌های مسجد در جهات شمال و جنوب بیش از وضعیت فعلی گسترده بوده.
برجای مانده
آنچه در حال حاضر از معماری بنا باقیمانده، دو ایوان کوچک و بزرگ مقابل هم در اضلاع شرقی غربی است که هسته بنای عظیمی بوده که برخی معتقدند به عنوان مسجد - مدرسه بنیان شده و به دلیل حملات سپاهیان مغول در ۶۱۷ هجری قمری کار بنای آن نیمه تمام رها شده است. از مهم ترین بخش‌های مسجد علاوه بر دو ایوان، پله های مارپیچ، قبر پسر ملک زوزن و محرابی است که زیرخاک پیدا شده است. در شبستان غربی این مسجد، پلکانی وجود دارد که به طور مارپیچ بر حول استوانه‌ای از آجر می‌چرخیده و موذن را به گلدسته ها می رسانده است، پلکان زاویه راست در زلزله‌های اخیر به کلی متلاشی شده و هم اکنون قامت از هم پاشیده آن در پشت شبستان دیده می شود که در حال حاضر مرمت و احیا شده و پلکان سمت چپ همچنان باقی است.
تاریخ زوزن
روستای زوزن از توابع جلگه زوزن در شهرستان خواف است و خراسان رضوی، میراث دار شهر زوزن قدیم است. براساس کاوش های باستان شناسی که در محدوده شهر تاریخی زوزن انجام شده آثار و شواهدی از قرون اولیه اسلامی تا دوره ایلخانان در این منطقه به دست آمده که بیانگر تاریخ و تمدن آن است. رجبعلی لباف‌خانیکی، پژوهشگر و باستان‌شناس خراسانیمی‌گوید که «زوزن» یکی از کلان شهرهای خراسان بوده که در آستانه حمله مغول‌ها «یاقوت حموی» آن را به دلیل کثرت فضلا، ادبا و اهل علم «بصره کوچک» لقب داده است.
به گفته او، یافته‌های باستان‌شناسی در جای جای محوطه باستانی وسیع زوزن نشان از رونق زوزن در برهه طولانی داشته و مورخان و جغرافیدان‌هایی همچون «استخری»، «مقدسی»، «ابن‌حوقل»، «یاقوت حموی»، «باخرزی»، «اسفزاری»، «حمدالله مستوفی»، «ابوالفداء» و «حافظ ابرو» به مناسبت‌های مختلف از آن شهر نام برده و بر جایگاه والای علمی و فرهنگی و سیاسی آن تأکید کرده‌اند.
آنطور که لباف خانیکی توضیح می‌دهد زوزن در فاصله حدود ۶۵ کیلومتری جنوب غربی خواف از پیشینه کهنی برخوردار است. «تپه_سیاه» در مجاورت زوزن به استناد سفال‌های پراکنده بر سطح آن، زیستگاهی مربوط به دوران اشکانیان بوده و وجود سکه‌های فرهاد چهارم ساسانی در موزه مرکزیآستان قدس رضوی با قید «ضرب زوزن» بر روی آن‌ها نشان‌دهنده این است که زوزن در آن دوران از جایگاه شایسته‌ای برخوردار بوده است.