به گزارش خبرگزاری ایمنا، شیخ تمیم بن حمد آل ثانی، امیر قطر، چهارشنبه، نخستین روز اسفند، در صدر هیئتی بلندپایه و با نگاهی فراتر از دیدارهای معمول دیپلماتیک، پا به تهران خواهد گذاشت. سفری که در روزگار پرالتهاب منطقه، بیش از یک تعامل معمول سیاسی، رنگ و بوی یک پیام آشکار دارد. تهران و دوحه، فراتر از مرزهای جغرافیایی، در سال‌های اخیر به واسطه پیوندهای سیاسی، اقتصادی و امنیتی، شانه‌به‌شانه یکدیگر ایستاده‌اند و این بار نیز، در سایه تحولات منطقه‌ای و بین‌المللی، پای میز گفت‌وگو خواهند نشست.
برادری در سیاست، شراکت در مقاومت
روابط ایران و قطر، با وجود تفاوت‌های بنیادین در برخی نگرش‌های کلان، همواره در مسیر یک همراهی استراتژیک پیش رفته است. این همراهی در دولت چهاردهم با رویکردی نوین به همسایگان، جان تازه‌ای گرفته است. از نخستین روزهای آغاز به کار دولت، مسعود پزشکیان و تیم دیپلماسی‌اش، با شناخت جایگاه تأثیرگذار قطر در معادلات منطقه‌ای، بر گسترش روابط با دوحه، به‌ویژه در حوزه اقتصاد، تأکید داشته‌اند، از سوی دیگر، قطر نیز در ماه‌های پرالتهاب اخیر، در کنار ایران ایستاده و در برابر طوفان‌هایی که امنیت و ثبات منطقه را تهدید می‌کنند، همراهی خود را نشان داده است.
مهر گذشته، زمانی که رئیس‌جمهور ایران به دعوت رسمی امیر قطر به دوحه سفر کرد، میهمان ویژه کاخی نبود، بلکه به‌طور مستقیم به منزل شخصی شیخ تمیم رفت؛ نشانه‌ای از عمق روابطی که فراتر از دیپلماسی رسمی، به سطح اعتماد متقابل رسیده است. آن سفر، تنها یک دیدار رسمی نبود، بلکه پیامی بود به جهان، پیامی که یک سوی آن، کشورهای حاشیه خلیج‌فارس را مخاطب قرار می‌داد و سوی دیگرش، به رژیم صهیونیستی می‌فهماند که جبهه مقاومت، متحدتر از همیشه است.
تجارت در سایه تحریم؛ سدهایی که فرومی‌ریزند
روابط تهران و دوحه، تنها محدود به سیاست نیست. تعاملات اقتصادی دو کشور نیز مسیر رو به رشدی را طی کرده است. طی ۹ ماه نخست سال ۲۰۲۴، حجم مبادلات تجاری ایران و قطر ۲۶۵ میلیون دلار بوده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۵۳ درصد افزایش داشته است. هرچند مسیر تجارت میان دو کشور، با سد تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا روبه‌رو است، اما این دو شریک منطقه‌ای، راه‌های عبور از این موانع را خوب می‌شناسند. یکی از مهم‌ترین موضوعات اقتصادی در سفر امیر قطر، آزادسازی منابع ارزی ایران در بانک مرکزی دوحه است؛ مسئله‌ای که در سفر مهرماه پزشکیان نیز مورد بحث قرار گرفت و دو طرف به تفاهمات مهمی در این زمینه دست یافتند.
قطر؛ بازیگری که معادلات را تغییر می‌دهد
قطر کشوری کوچک اما تأثیرگذار، در دهه گذشته با یک استراتژی هوشمندانه، خود را به بازیگری کلیدی در منطقه و جهان تبدیل کرده است. از میانجیگری در بحران‌های بین‌المللی گرفته تا حضور پررنگ در اقتصاد جهانی، همه نشان از بلندپروازی‌های خاندان آل ثانی دارد. دیپلماسی متعادل قطر، بسترساز توافق آتش‌بس در غزه شد و امروز، دوحه در تلاش است تا نقش‌آفرینی خود را در چالش‌های منطقه‌ای، از روابط ایران و سوریه گرفته تا تنش‌های تهران و واشنگتن، تقویت کند.
قطر کشوری است که در عین حفظ روابط نزدیک با ایران، ترکیه، عربستان، چین، روسیه، آمریکا و اروپا، استقلال عمل خود را حفظ کرده است. شاید همین نگاه متوازن، دوحه را به بازیگری تبدیل کرده است که هر طرف، آن را نیرویی قابل اعتماد می‌داند.
گمانه‌زنی‌ها درباره یک سفر خاص
سفرهای مقامات ایرانی و قطری، همیشه فراتر از یک دیدار معمول دیپلماتیک، دستمایه تحلیل‌ها و گمانه‌زنی‌های مختلف بوده است. روابط نزدیک دوحه با واشنگتن، در کنار پیوندهای عمیق آن با تهران، باعث شده است که قطر، واسطه‌ای قابل‌اعتماد در ارتباطات غیررسمی میان دو کشور باشد. با این حال، امیر قطر در این سفر، نه حامل پیامی از سوی آمریکا، بلکه پیگیر مناسبات دوجانبه و منطقه‌ای است. هرچند برخی رسانه‌ها تلاش دارند، دیدار او را به تلاش مجدد دوحه برای میانجیگری میان تهران و واشنگتن ربط دهند، اما مقامات ایرانی این گمانه‌زنی‌ها را بی‌اساس می‌دانند، در این راستا سخنگوی وزارت امور خارجه ایران چندی پیش در نشست خبری خود در پاسخ به سوالی درباره سفر امیر قطر به ایران و اینکه آیا این سفر در راستای ارسال پیام مذاکره به ایران است، تصریح کرد: خیر.
غزه؛ مهم‌ترین دستور کار تهران و دوحه
اگر قرار باشد سفر شیخ تمیم به تهران، حامل پیامی باشد، آن پیام نه از سوی آمریکا، بلکه از سوی غزه زخمی خواهد بود. دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، به‌تازگی از طرحی برای کوچ اجباری ساکنان غزه و انتقال آن‌ها به کشورهای دیگر سخن گفته است؛ طرحی که اگرچه غیرقانونی و غیرانسانی است، اما نشان از عمق بحران در این منطقه دارد.
ایران و قطر، هر دو از جمله کشورهایی هستند که از همان ابتدا، مقابل این سناریوی خطرناک ایستاده‌اند. گفت‌وگوهای امیر قطر در تهران، می‌تواند زمینه‌ساز هماهنگی بیشتر کشورهای منطقه در برابر این توطئه باشد. پیشنهاد نشست فوق‌العاده سازمان همکاری اسلامی از سوی ایران، در همین راستا قابل ارزیابی است؛ اقدامی که می‌تواند صدای واحد جهان اسلام را در برابر طرح‌های شوم آمریکا و رژیم صهیونیستی بلندتر کند.
دیپلماسی در برابر انزوا
استقبال گرم تهران از امیر قطر، تنها یک حرکت دیپلماتیک نیست، بلکه بخشی از یک استراتژی بزرگ‌تر برای مقابله با سیاست‌های ایران‌هراسانه آمریکا و رژیم صهیونیستی است. این سیاست که در سه ماه اخیر با شدت بیشتری دنبال شده، کشورهای منطقه را به درکی مشترک رسانده است: «در زمین طراحی‌شده از سوی اسرائیل و آمریکا بازی نکنند. تهران و دوحه، امروز نه فقط در حوزه سیاست و اقتصاد، بلکه در میدان بزرگ‌تری ایستاده‌اند؛ میدانی که محور آن ایستادگی در برابر پروژه‌های ناامن‌سازی منطقه است.»
سفر امیر قطر به تهران، درسی است برای آن‌هایی که هنوز هم خیال می‌کنند با تحریم و تهدید می‌توانند معادلات منطقه را به نفع خود تغییر دهند، در حالی که برخی همسایگان ایران، سراب حمایت‌های غربی را دنبال می‌کنند، قطر، مسیر متفاوتی را برگزیده است؛ انتخابی که شاید درس عبرتی برای دیگران هم باشد.