به گزارش ایکنا، در قرون اولیه هجرى و از زمان نخستین خلفاى عباسى نهضت گسترده ترجمه به راه افتاد. هیئت‌هایى براى جمعآورى کتب و نوشته‌های کهن یونانى راهى روم، هند، ایران، چین، مرو و بلخ شدند. مراکز ترجمه در بسیارى از شهرهاى معتبر مثل جندى شاپور و بغداد دایر شد و به ترجمه اسناد یونانى پرداخت. جالب اینکه در همین عصر و مخصوصاً در مکتب امام صادق(ع) و امام باقر(ع) بدون هیچگونه تعصب دینى علمای اسلامى، یهودى و مسیحى در جهت اعتلاى علم با یکدیگر به گفت‌وگو نشستند.
نکته قابل توجهى که در نهضت ترجمه دیده مىشود، تلاش و کوشش مترجمین هر قومى در ترجمه آثار خود به زبان عربى است. بدین معنى که هر یک از اقوام مختلف سعى مىکردند آرا و عقاید خود را زودتر از دیگران در میان مسلمانان رواج دهند. همین رقابت موجبات تسریع ترجمهها در جامعه اسلامى را فراهم مىآورد.
نکته قابل ذکر دیگر اینکه نوشتارها و کتب یونانى، سریانى، هندى و ایرانى به‌دست مترجمانى داده مىشد که نه تنها به آن زبان تسلط داشتند بلکه گاهى در هر زمینه به نقد و بررسى منابع و حتى تصحیح آن مىپرداختند.
در همین راستا، شبکه الجزیره با «خالد ارن» از مترجمان برجسته ترک و فعال در مطالعات قرآنی گفت‌وگویی انجام داده است.
خالد ارن، مترجم ترک و مدیر مرکز مطالعات تاریخ، هنر و فرهنگ اسلامی(IRCICA)، از شخصیت‌های برجسته‌ای است که نقش بزرگی در حمایت از فرهنگ و تقویت گفت‌وگو بین تمدن‌های خاورمیانه و آسیای میانه، به‌ویژه بین زبان عربی و ترکی ایفا کرده است.
ارن بسیاری از برنامه‌ها در زمینه مطالعات قرآنی، تاریخ و تمدن اسلامی و روابط بین تمدن‌ها و همچنین بایگانی و مستندسازی نسخ خطی را رهبری کرده است. وی همچنین مؤسس و عضو بیش از 15 مؤسسه و انجمن فرهنگی و علمی در تعدادی از کشورهای جهان است.
او در طول زندگی خود مناصب اداری مهمی داشته و در توسعه علوم اجتماعی در زمینه هنر و علوم اسلامی و تنظیم پروژه‌های مطالعاتی بین‌المللی سهم داشته است.
خالد ارن از تعدادی از دانشگاه‌های معتبر جهان دکترای افتخاری کسب کرده و همچنین به پاس زحماتش در عرصه فرهنگی و روابط بین‌المللی، به جوایز و مدال‌های جهانی از کشورهای مختلف دست یافته است.
علاوه بر آن، ارن به چند زبان زنده دنیا از جمله انگلیسی، عربی، یونانی تسلط دارد و همچنین می‌تواند با زبان‌های فارسی و اسلاو ارتباط برقرار کند.
وی در گفت‌وگو با الجزیره درباره زندگی خود و کار در مرکز مطالعات تاریخ، هنر و فرهنگ اسلامی وابسته به سازمان همکاری اسلامی می‌گوید: من در تراکیه غربی (منطقه‌ای تاریخی در یونان، مابین رودخانه‌های نستوس و ماریتسا در شمال‌شرقی این کشور) متولد شدم. نیمی از ساکنان این منطقه ترک‌های مسلمان و نیمی دیگر یونانی هستند. این منطقه در مرز ترکیه قرار داشت و 110 هزار مسلمان ترک در آن ساکن بودند و همزمان از حقوق اقلیت مسلمان و حقوق شهروندی برخوردار بودند.
من دوره ابتدایی و متوسطه را در تراکیه غربی گذراندم و سپس تحصیلات دبیرستانی و دانشگاهی خود را در کشور ترکیه ادامه دادم. پس از فارغ‌التحصیلی در مرکز مطالعات تاریخ، هنر و فرهنگ اسلامی(IRCICA) وابسته به سازمان همکاری اسلامی شروع به کار کردم و به مدت 40 سال در این مرکز مشغول هستم. از سال 2005 تا پایان 2020 میلادی یعنی حدود 16 سال مدیر این مرکز بودم و در این مدت نشست‌های بسیاری درباره تاریخ اسلام و فرهنگ اسلامی و همچنین هنر خوشنویسی برگزار کردیم.
وی درباره دیگر فعالیت‌های خود نیز گفت: «ما جمعیت همبستگی با مهاجران تراکیه غربی را نیز در استانبول راه‌اندازی کردیم که یک دوره ریاست آن را بر عهده داشتم. همچنین مجله «صدای تراکیه غربی» را در استانبول چاپ و منتشر می‌کردیم که من به مدت 10 سال سردبیر این مجله بودم. اما در سال 2020 به کار خود در این مرکز پایان دادم و اکنون استاد تاریخ در دانشگاه تکیرداغ استانبول هستم.»
خالد ارن درباره فعالیت خود در مرکز مطالعات تاریخ، هنر و فرهنگ اسلامی (IRCICA) می‌گوید: «در طول دوره‌ای که در این مرکز مشغول به کار بودم، نشست‌هایی در جهان اسلام در خصوص تاریخ اسلام و تمدن اسلامی در 11 منطقه مختلف مانند بالکان، قفقاز، آسیای میانه، آسیای جنوب شرقی، خاورمیانه و همچنین نقاط مختلف آفریقا همچون شمال، غرب و جنوب آفریقا و مناطق دریای مدیترانه و دریای سیاه برگزار کردیم و توجه ما به صنایع دستی و هنرهای اسلامی مانند خوشنویسی عربی بود. همچنین هر 3 سال یکبار یک مسابقه بین‌المللی خوشنویسی برگزار می‌کردیم که در آن حدود 1000 خوشنویس از نقاط مختلف جهان شرکت می‌کردند و به برندگان جوایز و لوح‌های تقدیر اهدا می‌شد.
اقدامات قرآنی خالد ارن
این مترجم ترک درباره کار‌های قرآنی خود توضیح داد: در سال‌های اخیر پروژه مطالعه قدیمی‌ترین مصحف‌های جهان را آغاز کرده‌ایم. به عنوان مثال نسخه‌هایی از قرآن در موزه «توپکاپی» استانبول، قاهره و یمن وجود دارد که به‌طور کامل درباره آنها تحقیق نشده است. ما این پروژه را در سال 2005 با مصحف موجود در موزه توپکاپی که منسوب به عثمان بن عفان است آغاز کردیم.
وی می‌افزاید: نسخه‌های دیگری از قرآن نیز در مسجد الحسین(ع) در قاهره و کتابخانه نسخ خطی زینبیه وجود دارد. همچنین نسخه‌هایی نیز در یمن منسوب به حضرت علی بن ابیطالب نگهداری می‌شود. من از مسجد جامعه بزرگ صنعا هم بازدید کرده‌ام و در آنجا مصحف‌هایی پیدا کردم.
خالد ارن می‌گوید: ما مسلمانان ایمان داریم که قرآن کریم همانطور که نازل شده به دست ما رسیده است زیرا خداوند متعال می‌فرماید: «إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّكْرَ وَإِنَّا لَهُ لَحَافِظُونَ»: بىترديد ما اين قرآن را به تدريج نازل كردهايم و قطعاً نگهبان آن خواهيم بود (حجر/9). پس از رحلت رسول خدا(ص) مسلمانان قرآن را جمع‌آوری کردند و در زمان عثمان بن عفان نسخه‌هایی از قرآن را تهیه کرده و در شهرهای مختلف مانند کوفه، بصره، مدینه و مکه توزیع کردند.
وی تصریح کرد: مطالعات ما تأکیدی بر این است که بین نسخه‌های مختلف قرآن هیچ تفاوتی وجود ندارد و برخی تفاوت‌هایی که گاهی ذکر می‌شود به اشتباهات کاتبان قرآن باز می‌گردد.
خالد ارن ادامه داد: من به همراه پروفسور طیار آلتیکولاج، رئیس سابق اداره امور دینی ترکیه روی این پروژه کار کردم. او می‌گفت سال‌هاست که به مکه مشرف شده و طواف می‌کنم و می‌گویم پروردگارا، به من فرصتی بده تا به قرآن خدمت کنم. این کاری است که ما انجام دادیم و حالا بعد از اتمام کارم در IRCICA به دانشگاه برگشتم و شروع به تدریس کردم.
وی درباره مصحف‌هایی که در این سال‌ها تحقیق و بررسی کرده است گفت: ما چندین مصحف را در کشورهای غربی مورد بررسی قرار دادیم از جمله دو نسخه در کتابخانه انگلیس، یک نسخه در پاریس، یک نسخه در کتابخانه دانشگاه توبینگن آلمان، یک نسخه در کتابخانه برلین؛ و اکنون بررسی مصحف موجود در تاشکند را به اتمام رسانده‌ایم و در 29 ماه مه آینده منتشر خواهد شد.
وی در خصوص تأثیر ترجمه بر فهم فرهنگ‌های مختلف تصریح کرد: ترجمه از زبان‌هایی مثل عربی، انگلیسی، فرانسوی و برخی زبان‌های دیگر مانند فارسی و ترکی معمول است اما زبان‌های دیگری در دیگر نقاط جهان مانند آسیای میانه، کازان و تاتارستان وجود دارد که برخی افراد به ترجمه زبان آنها نیز اقدام کرده‌اند و به عقیده من، این مسئله فایده بسیاری برای فهم فرهنگ‌های مختلف جهان دارد.
اذعان خالد ارن به ریشه‌دار بودن کلمات ترکی مربوط به عبادت در زبان فارسی
در آبان‌ماه ۱۳۹۵ سید‌محمدرضا دربندی، معاون وقت بین‌الملل سازمان فرهنگ و سیدباقر سخایی، معاون اداری و مالی بنیاد سعدی که برای شرکت در اولین نشست تخصصی زبان و ادبیات فارسی در استانبول، به تركیه سفر کرده بودند، به همراه عبدالرضا راشد، وابسته فرهنگی وقت جمهوری اسلامی ایران در استانبول با حضور در مرکز تحقیقات فرهنگ، تاریخ و هنر اسلامی (سازمان ارسیکا) با خالد ارن، رئیس این مرکز دیدار و گفت‌وگو کرده بودند.
خالد ارن در این جلسه اظهار کرده بود: ایرانیان از همان آغاز گرایش به اسلام، دل و اندیشه خود را به این آیین سپردند و در همه زمینه‌ها ذوق و ظرافت و توانایی و تسلط خود را به جهان اسلام نشان دادند و هنر و زبان مردم ایران زمین، پیش از هر جای دیگری مردم سرزمین من را با دین مبین اسلام آشنا کرده است و بیشترین کلمات و لغات مربوط به عبادات و آموزه‌های دینی در زبان ترکی از کلمات فارسی نشئت‌گرفته است.
ترجمه از فرشته صدیقی