به گزارش خبرنگار ایلنا، خورموسی و انشعابات آن به عنوان یکی از بزرگ‌ترین شبکه‌های خورها در خلیج فارس، از نظر زیست‌محیطی و اقتصادی اهمیت بالایی دارند. این خورها از نظر جغرافیایی دارای موقعیت منحصر به فردی هستند که موجب آرام بودن آب و تسهیل پهلوگیری کشتی‌ها شده و همچنین یکی از مهم‌ترین اکوسیستم‌های ساحلی و دریایی ایران در شمال غرب خلیج فارس هستند. این خور با شاخه‌های متعدد و جزایر بکر، زیستگاه گونه‌های نادر آبزی و پرندگان مهاجر است و به دلیل موقعیت راهبردی، نقشی حیاتی در صنعت دریایی و صیادی منطقه دارد.
قاسم جنامی، از فعالان حوزه حمل و نقل دریایی و بنادر خوزستان در گفت‌وگو با ایلنا، گفت: خورموسی به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین خورهای ایران در شمال غرب خلیج فارس قرار دارد.
این خور با داشتن بیش از ۲۰ انشعاب، از مهم‌ترین زیستگاه‌های دریایی و مسیرهای آبی کشور محسوب می‌شود. برخی از مهم‌ترین خورهای منشعب از خورموسی عبارت‌اند از:
- خور سمایلی: این خور میان بندر امام خمینی و بندر صادراتی ماهشهر قرار گرفته و دارای چند اسکله برای پهلوگیری لنج‌ها و قایق‌های ماهیگیری است. عمق مناسب و شاخه‌های فرعی متعدد آن، محیطی مطلوب برای فعالیت‌های صیادی فراهم کرده است.
- خور غزاله: از قدیمی‌ترین اسکله‌های تخلیه و بارگیری کشور در این خور قرار دارد. این منطقه در بندر ماهشهر روزگاری زیستگاه آهوان بوده، اما به‌دلیل شکار بی‌رویه و تغییرات محیطی، نسل آن‌ها منقرض شده است.
- خور زنگی: در ضلع غربی بندر امام خمینی قرار دارد و علاوه بر اهمیت شیلاتی، از نظر زیست‌محیطی نیز ارزش بالایی دارد. پارک ساحلی کنار این خور، از جاذبه‌های گردشگری منطقه است.
- خورِکون: تنها خور ایران که از میان یک شهر (بندر ماهشهر) عبور کرده و پتانسیل توسعه گردشگری دارد.
- خور بوخضیر: یکی از انشعابات مهم خورموسی که به دلیل اکوسیستم غنی و نزدیکی به تالاب بین‌المللی شادگان، اهمیت ویژه‌ای دارد و علاوه بر مسیر حمل و نقل دریایی، زیستگاه گونه‌های متنوع آبزی و پرندگان محسوب می‌شود.
- خورهای دیگر: انشعابات دیگری مانند خور احمدی، جعفری، اردله، مریموس، دورق، معاوی، سجافی (در هندیجان)، غنام، غزلان، تیمور، گوارین، درویش، خناگ، سلچ، ملح، گوبان و دورگستان نیز از دیگر بخش‌های مهم خورموسی هستند که هر یک زیستگاهی غنی برای پرندگان و آبزیان در شهرهای جنوبی استان خوزستان ایجاد کرده‌اند.
خور غزاله بندر ماهشهر
جزایر خورموسی:
این منطقه شامل چهار جزیره اصلی (بنه، دارا، قبر ناخدا و ندل گار) و چندین جزیره کوچک‌تر است. این جزایر غیرمسکونی بوده و زیستگاه گونه‌های کمیاب پرندگان و لاک‌پشتان دریایی هستند:
- جزیره بونه: به معنای پایه و اساس در گویش محلی. این جزیره در شمال غربی خلیج فارس واقع شده است. زیستگاه خرگوش‌های وحشی، پرستوهای دریایی و گونه‌هایی از پرندگان آبزی است.
- جزیره دارا: در ۵ کیلومتری جنوب غربی جزیره بونه قرار دارد. سطح جزیره کاملاً مسطح و سواحل آن ترکیبی از گِل، صخره و ماسه است. به‌دلیل شرایط خاص، زیستگاهی مناسب برای زمستان‌گذرانی بیش از ۱۶ گونه پرنده‌ی آبزی و کنارآبزی به شمار می‌رود.
- جزیره قبر ناخدا: این جزیره دارای داستانی محلی است که براساس آن، ناخدایی به همراه خانواده‌اش در این جزیره توقف کرده و دخترش را در آن دفن کرده است. جزیره، زیستگاه مهمی برای پرندگان مهاجر و لاک‌پشتان دریایی است و به‌عنوان یکی از زیستگاه‌های حساس ایران محسوب می‌شود.
- جزیره ندل گار: جزیره‌ای کوچک و شنی که در وسط مثلث خورموسی قرار دارد. این جزیره زیستگاهی مهم برای تخم‌گذاری لاک‌پشتان دریایی و استراحتگاه پرندگان مهاجر است.
جزیره قبر ناخدا
جنامی در این گفت‌وگو به اهمیت اکولوژیک خورهای خورموسی پرداخت و افزود: این خوریات به دلیل ساختار گلی و جزر و مدی خود و ورود مواد مغذی و آلی و معدنی از رودخانه‌ها و نواحی مجاور، محیطی مناسب برای زادآوری گونه‌های آبزی ایجاد کرده‌اند. گونه‌هایی مانند شوریده، راشگو، صبور، حلوا سفید، کوسه‌ماهی و دلفین گوژپشت در این منطقه زیست می‌کنند. این اکوسیستم به عنوان یکی از حساس‌ترین زیستگاه‌های ایران ثبت شده است.
وی به اهمیت اقتصادی و صنعتی خورهای خورموسی نیز اشاره کرد و افزود: خورموسی در دوره‌های مختلف تاریخی، به‌ویژه با توسعه تجارت دریایی، نقش کلیدی داشته است. در دهه‌های اخیر، با رشد صنایع نفت و گاز و توسعه فعالیت‌های بندر امام خمینی، این خور به یکی از مهم‌ترین مسیرهای آبی کشور تبدیل شده است.
خورموسی به‌دلیل موقعیت جغرافیایی استراتژیک خود، یکی از قطب‌های اصلی صنعت دریایی، شیلات و حمل‌ونقل کشور محسوب می‌شود که برخی از آنان عبارتند از:
- شیلات و صیادی: خورموسی و انشعابات آن بستر مناسبی برای صید ماهی و میگو هستند. آبزیانی مانند شوریده، صبور، هامور و حلوا سفید، بخش مهمی از معیشت مردم محلی را تشکیل می‌دهند.
- صنایع نفت و پتروشیمی: وجود بنادر مهم در خورموسی (مانند بندر امام خمینی و بندر صادراتی) باعث شده این منطقه به یکی از محورهای صادرات و واردات نفت و فرآورده‌های پتروشیمی تبدیل شود.
- گردشگری بوم‌محور: خورهای خوزستان به دلیل تنوع زیستی، وجود جزایر بکر و پتانسیل تاریخی، زمینه‌ی مناسبی برای توسعه‌ی گردشگری دارند.
چالش‌ها و تهدیدهای زیست‌محیطی خورهای خورموسی
جنامی تهدیدهای زیست محیطی خورهای خورموسی را به شرح زیر برشمرد:
- آلودگی نفتی و صنعتی: فعالیت صنایع پتروشیمی در نزدیکی خورها، آلودگی آب و خاک را افزایش داده است. ورود پساب‌های صنعتی و نفتی، تنوع زیستی منطقه را به خطر انداخته است.
- نابودی زیستگاه‌ها: تغییر کاربری سواحل، زیستگاه پرندگان و آبزیان را تهدید و باعث تخریب پوشش گیاهی، انقراض گونه‌های بومی و تهدید جمعیت پرندگان مهاجر شده است.
- شکار بی‌رویه: صید بی‌رویه و غیرمجاز آبزیان باعث کاهش جمعیت گونه‌های بومی و کاهش تنوع زیستی شده است.
- مدیریت ناپایدار: فقدان برنامه جامع برای حفاظت و مدیریت پایدار خوریات و جزایر و عدم توجه کافی به اهمیت گردشگری بومی و ظرفیت‌های فرهنگی منطقه.
جنامی در پاسخ به این پرسش خبرنگار ایلنا که چه پیشنهادها و راهکارهایی برای حفاظت و توسعه پایدار خورهای خورموسی، وجود دارد؟ گفت: برای این منظور، با توجه به اینکه چندین بار با فعالان محیط‌زیست منطقه نیز همفکری هایی داشتیم، راهکارهای زیر را پیشنهاد می‌دهیم:
- ایجاد مناطق حفاظت‌شده دریایی: ثبت رسمی خورها به‌عنوان مناطق ویژه زیست‌محیطی.
- کنترل آلودگی‌های صنعتی: اعمال سیاست‌های سخت‌گیرانه‌تر در مورد تخلیه پساب‌های صنعتی به خوریات و نظارت مستمر بر فعالیت‌های پتروشیمی.
- توسعه گردشگری پایدار: سرمایه‌گذاری در گردشگری بوم‌محور (اکوتوریسم) با تأکید بر مناطق بکر، ضمن حفظ زیست‌بوم و رعایت ملاحظات محیط‌زیستی.
- پایش مستمر اکوسیستم: نظارت دقیق بر تغییرات زیست‌محیطی از طریق فناوری‌های نوین مانند پهپادهای پایشی.
- آموزش و فرهنگ‌سازی: برگزاری برنامه‌های آموزشی برای جوامع محلی جهت افزایش آگاهی از اهمیت زیست‌محیطی و حفاظت از خورها.
به گزارش ایلنا از خوزستان، خورهای خورموسی نه‌تنها یکی از حساس‌ترین اکوسیستم‌های دریایی ایران هستند، بلکه نقش کلیدی در اقتصاد و معیشت مردم منطقه دارند که متاسفانه با وجود ظرفیت‌های فراوان، این منطقه با تهدیدهای زیست‌محیطی و چالش‌های مدیریتی مواجه است. برای حفاظت مؤثر و استفاده پایدار از این اکوسیستم ارزشمند، اتخاذ راهکارهای علمی و مدیریتی توسط دستگاه‌های متولی، ضروری است.
گزارش: سالار قاسمپور
انتهای پیام/
