جوان آنلاین: برخی کارشناسان حوزه مسکن معتقدند به جای نوسازی بافت فرسوده، باید عرضه زمین را جدی گرفت و با توسعه شهری به حل این مشکل پرداخت. آنها معتقدند بافت فرسوده و ناکارآمد با افزایش مشکلات حوزه شهرنشینی رابطه مستقیم دارد و دولت باید با عرضه زمین به سیاست کاهش تراکم و شلوغی در نواحی فرسوده کمک کند.
«۷ درصد تهران بافت فرسوده است و ١٧درصد مردم در این مکان پرخطر زندگی می‌کنند. اگر در این نقاط، زلزله‌ای رخ دهد، نمی‌شود کاری انجام داد» این بخشی از صحبت‌های علیرضا زاکانی، شهردار تهران است.
بافت فرسوده شهری یکی از مهم‌ترین چالش‌های توسعه پایدار در تهران است. در حالی شهردار تهران پرخطر‌بودن این بافت را هشدار داده است که طبق آمار رسمی این بافت‌ها محل سکونت حدود ۳میلیون نفر از جمعیت تهران است که معادل حدود یک‌میلیون خانوار می‌شود.
این مناطق، به دلیل ساختار قدیمی، فرسوده و ناکارآمد خود، با مشکلات زیادی مواجهند که نه تنها شرایط زندگی را برای ساکنان‌شان دشوار می‌کند، بلکه به طور مستقیم بر کیفیت زندگی آنها اثر می‌گذارد.
در این راستا صاحبنظران حوزه مسکن معتقدند که باید عرضه زمین از سوی دولت صورت گیرد تا این سیاست به کاهش تراکم و شلوغی در نواحی فرسوده کمک کند و راهگشای معضل مسکن باشد.
عواقب ناشی از بافت فرسوده را باید جدی گرفت
معاون وزیر راه و شهرسازی در سخنان اخیر خود نیز اعلام کرد: بر اساس آمار‌های دقیق و جمع‌آوری‌شده، حدود ۱۹میلیون نفر از جمعیت کشور در خانه‌هایی زندگی می‌کنند که از نظر ایمنی و پایداری در وضعیت بحرانی قرار دارند. این خانه‌ها در مجموع وسعتی معادل ۱۷۰هزار هکتار از اراضی کشور را اشغال کرده‌اند که نشان‌دهنده گستردگی این بحران در سطح ملی است. این ساختمان‌ها عمدتاً به دلیل نبود استاندارد‌های لازم، شرایط ناامن و خطرناکی را برای ساکنان خود فراهم کرده‌اند. در روند جمع‌آوری داده‌های آماری، کارشناسان برای شناسایی ساختمان‌ها، واحد‌هایی را که دارای اسکلت بوده‌اند، به عنوان ساختمان‌های دارای سازه در نظر گرفته‌اند. این امر به این معناست که بسیاری از این خانه‌ها حتی از داشتن اسکلت فلزی یا بتنی مناسب نیز محرومند و ساختار آنها به هیچ عنوان قادر به مقابله با حوادث طبیعی از جمله زلزله‌های شدید نیست.
از نظر متخصصان نیز این ساختمان‌های ناپایدار به دلیل ضعف‌های اساسی در ساختار خود، در برابر زلزله‌ها و دیگر بلایای طبیعی بسیار آسیب‌پذیر هستند.
کارشناسان هشدار می‌دهند در صورت وقوع زلزله‌ای با شدت متوسط، حتی در مقیاس چهار تا پنج ریشتر، این خانه‌ها به راحتی تخریب خواهند شد. چنین شرایطی نه تنها جان ساکنان این خانه‌ها را تهدید می‌کند، بلکه باعث افزایش فشار روی سیستم‌های امدادرسانی و مدیریت بحران نیز می‌شود. این وضعیت خطرناک نیازمند توجه فوری و اقدامات اساسی در جهت بازسازی و ایمن‌سازی این ساختمان‌هاست، چراکه جان میلیون‌ها نفر از هموطنان در معرض تهدید قرار دارد.
بر اساس آمار، امروز ۵میلیون‌و۷۰۰هزار واحد مسکونی در بافت فرسوده شهری وجود دارد که از این میان ۲میلیون‌و۷۰۰هزار واحد از آنها نیاز به بازسازی و مقاوم‌سازی فوری دارند.
برخی صاحبنظران معتقدند بهتر است به جای بازسازی بافت فرسوده، عرضه زمین صورت بگیرد تا خود مردم به ساخت مسکن خود بپردازند. بافت‌های فرسوده شهری در چند دهه اخیر به صورت مشکل حادی در کشور بروز کرده است؛ از یک سو، گسترش فرسودگی بافت‌های شهری و از سوی دیگر، روند کند نوسازی این بافت‌ها به صورت نامتوازن موجب پیدایش مشکلات جدیدی برای شهر‌های کشور شده است.
آنچه در آسیب‌شناسی نوسازی این بافت‌ها روشن می‌شود این است که عدم‌توازن و ناهماهنگی در ابعاد مختلف اجتماعی، کالبدی، اقتصادی و عوامل دیگر مشابه آن موجب بروز اختلال یا قطع اتصال با شبکه‌ها و جریان‌های توسعه شهری شده و فرسودگی در مناطق آسیب‌پذیر و مستعد را رقم زده است.
به این ترتیب، می‌توان گفت بافت‌های فرسوده شهری یا پهنه‌های شهری جامانده، مولود شهرسازی ناعادلانه و توسعه شهری نامتوازن است، به همین دلیل نیز تاکنون در مجموع، نتوانسته است روند نوسازی را با روند فرسودگی متوازن سازد.
حل مشکل بافت فرسوده با واگذاری زمین به مردم
عرضه زمین به مردم به جای نوسازی بافت فرسوده یکی از روش‌های جایگزین برای بهبود شرایط سکونتی و توسعه شهری است که در آن به جای تمرکز بر نوسازی ساختمان‌های قدیمی و فرسوده، به مردم زمین‌هایی برای ساخت مسکن و دیگر استفاده‌ها ارائه می‌شود.
به نظر کارشناسان این روش می‌تواند مزایای زیادی داشته باشد. نوسازی بافت فرسوده ممکن است نیازمند سرمایه‌گذاری سنگین برای تعمیرات و بازسازی ساختمان‌ها باشد. در مقابل، عرضه زمین به مردم می‌تواند هزینه‌های مرتبط با تعمیرات و نوسازی را کاهش دهد.
همچنین عرضه زمین به مردم این امکان را می‌دهد که افراد به راحتی به زمین دسترسی پیدا کنند و خودشان خانه‌ای مطابق نیازهای‌شان بسازند. این امر می‌تواند به کاهش مشکلات کمبود مسکن در شهر‌ها کمک کند. مردم می‌توانند با استفاده از زمین‌های ارائه‌شده، به صورت مستقل مسکن بسازند و بر اساس سلیقه و توان مالی خود اقدام کنند. این امر باعث تقویت مشارکت مردمی در توسعه شهری می‌شود و قیمت مسکن نیز در بازار تعادل پیدا می‌کند.
یکی دیگر از دلایل اینکه کارشناسان معتقدند باید عرضه زمین در راستای ساخت مسکن در ازای نوسازی مورد توجه قرار گیرد این است که این سیاست به کاهش تراکم و شلوغی در نواحی فرسوده کمک می‌کند و می‌تواند باعث توزیع بهتر جمعیت و منابع در سطح شهر شود.
عرضه زمین می‌تواند به توسعه پایدار و بهبود کیفیت فضای شهری کمک کند. به عنوان مثال، ساخت مسکن در مناطق خارج از بافت فرسوده می‌تواند به کاهش فشار روی زیرساخت‌ها و منابع موجود در مناطق پرتراکم کمک کند.