به نقل از خبرگزاری دولت، تجربه‌های ایران و اروپا در یک دهه گذشته پیرامون مذاکرات هسته‌ای با تمام چالش‌ها و دستاوردهایش، می‌تواند نقطه شروعی برای آینده‌ای روشن باشد.
پس از سال‌ها تقابل و اختلافات میان ایران و غرب (آمریکا و اروپا)، توافق تاریخی تحت عنوان برجام در سال ۱۳۹۴ به دست آمد. این توافق گامی در راستای اعتمادسازی میان طرفین بود اما خروج ناگهانی دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور پیشین ایالات متحده، از این توافق در سال ۱۳۹۸، دستاوردها و فرصت‌های ایجاد شده را به مخاطره انداخت.
اکنون، چهار سال بعد، ترامپ با سیاست‌های پیشین خود به عرصه بازگشته و با تصمیم‌های متناقض، هم‌زمان پیشنهاد مذاکره و تهدید به تحریم یا حتی اقدام نظامی را مطرح کرده است. در این بین، ایران رویکردی قاطع اتخاذ کرده و نشان داده است که تحت فشار مذاکره نخواهد کرد. وزیر امور خارجه کشور در جلسه‌ای در همدان اظهار داشت: «هیچ ملت و حکومتی زیر سایه زور و تهدید، تن به مذاکره نمی‌دهد.»
بی‌اعتمادی به آمریکا
مقام معظم رهبری نیز در تاریخ ۱۹ بهمن، در دیدار با جمعی از فرماندهان نظامی، به مذاکرات اشاره کرده و تاکید کردند که ایران به دنبال مذاکرات مثبت و سازنده است، اما استثنایی که وجود دارد، آمریکا است. ایشان فرمودند: «گفت‌وگو با کشورهای دیگر ادامه دارد، اما تجربه ما نشان داده که آمریکا شریک مطمئنی نیست.»
در هفته‌های اخیر، ایران بار دیگر بر موضع خود درباره مذاکره تحت فشار تأکید کرد و تاکید کرد که گفت‌وگوها تنها در فضایی عادلانه و متوازن ممکن است. در همین راستا فاطمه مهاجرانی، سخنگوی دولت، به گفتگوهای مستمر با اروپا به عنوان مسیری برای ایجاد پیشرفت اشاره کرد.
اعتمادسازی در مذاکرات، راهکاری که فراموش نمی‌شود
با وجود خروج آمریکا از برجام، دیگر طرفین این توافق یعنی چین، روسیه، انگلیس، آلمان و فرانسه همچنان بر تعهدات خود تاکید کردند. با این وجود، برجام نتوانست تمامی اهداف موردنظر ایران، خصوصاً رفع تحریم‌ها را محقق کند. از این رو ایران بخشی از تعهدات خود را کاهش داد و رویکرد متفاوتی در پیش گرفت.
اخیراً دیدارهای مثبتی میان مقامات ایرانی و نمایندگان تروییکای اروپا برگزار شد که به نظر می‌رسد فضایی برای گفتگوهای آینده ایجاد کرده است. پیشنهادات ارائه شده توسط ایران مبتنی بر فرمول اعتمادسازی متقابل است که زمانی برای برجام کاربرد داشته است؛ فرمولی که همچنان قابلیت تکرار دارد.
نگاه مثبت ایران به اروپا
در داخل کشور نیز نگاه به اروپا تا حد قابل قبولی مثبت ارزیابی می‌شود. رهبر انقلاب در یکی از بیانات خود اشاره کرده‌اند که ایران آمادگی گسترش روابط با کشورهای اروپایی را دارد، مشروط بر آنکه این کشورها از سیاست‌های نادرست گذشته خود دوری کنند.
سخنگوی دولت و دیگر مقامات ارشد، از جمله رئیس مجلس شورای اسلامی، نیز بر اهمیت مذاکره با اروپا تأکید کردند و اظهار داشتند که تعامل با اروپا می‌تواند به بازگشت اعتماد متقابل بینجامد.
عوامل سرعت‌دهنده به گفت‌وگوهای ایران و اروپا
دو عامل بزرگ جنگ در اوکراین و تحولات منطقه‌ای از جمله بحران غزه، اثرات قابل توجهی بر روابط ایران و اروپا داشته‌اند. با کاهش تنش‌های بین‌المللی، امیدواری‌هایی برای بازگشت اروپا به مسیر مذاکره وجود دارد.
در عین حال، بازگشت ترامپ به قدرت نگرانی‌هایی جدی در سطح بین‌المللی ایجاد کرده و اروپا را به دنبال همراهی با دیگر کشورها ترغیب کرده است. این شرایط می‌تواند بستری برای آغاز گفت‌وگوهای بیشتر میان اتحادیه اروپا و ایران باشد.
ایران نیز در این مسیر پیشنهادات شفاف و عملی ارائه داده و این امید را دارد که کشورهای اروپایی با اولویت دادن به گزارش‌های فنی آژانس انرژی اتمی، از سیاست‌های خصمانه گذشته فاصله بگیرند.
نتیجه‌گیری
تعامل ایران و اروپا می‌تواند دستاوردهای مشترکی به همراه داشته باشد. با بازگشت اعتماد و کنار گذاشتن تردید‌ها، اروپا می‌تواند موقعیت خود در خاورمیانه را تقویت کرده و در برابر تهدیدات ترامپ و دیگر موانع بین‌المللی، جایگاه مستحکمی به دست آورد. این امر نه تنها به نفع ایران و اروپا، بلکه موجب پایداری بیشتر منطقه و بازگشت ثبات به روابط جهانی خواهد شد.