خبرگزاری مهر، گروه دانشگاه، سعدانه طباطبائی‌نیا، فیلم سیاه و سفید و بی‌کیفیت تقاطع یک خیابان خلوت و تاریک با بزرگراه را نشان می‌دهد: یک موتورسیکلت با دو سرنشین از خیابان به بزرگراه رفته و از کادر خارج می‌شود؛ پشت سر آن جوانکی می‌دود و در کنار بزرگراه به زمین می‌افتد و خودروها پس از یک مکث کوتاه از کنار او بی تفاوت عبور می‌کنند.
این‌ها تصاویری از یک فیلم سینمایی تراژیک نیستند؛ تصاویری واقعی از ساعات پایانی زندگی «امیرمحمد خالقی درمیان»؛ دانشجوی ۱۹ ساله دانشگاه تهران است که چهارشنبه شب ۲۴ بهمن‌ماه در جدال با سارقان، خونش به زمین ریخت.
امیرمحمد دانشجوی ورودی ۱۴۰۲ رشته مدیریت کسب و کار بود که از خراسان جنوبی برای تحصیل به پایتخت آمده و در کوی دانشگاه ساکن شده بود. به گفته هم‌کلاسی‌اش؛ او پس از پایان اولین روز کاری خود، در حال بازگشت به خوابگاه بود که در خیابان مجاور درب پشتی کوی، در درگیری با سارقان با ضربات چاقو زخمی شد. این دانشجو پس از انتقال به بیمارستان با وجود انجام اعمال جراحی و رسیدگی‌های پزشکی، صبح روز پنج‌شنبه از دنیا رفت.
خون در مثلث ترسناک
محلی که سارقان خون امیرمحمد را به زمین ریختند، مثلثی است که در شرق آن کوی دانشگاه، غرب آن بزرگراه شهید چمران و جنوب آن بزرگراه جلال آل احمد و زیرگذر گیشا قرار دارد. ایستگاه مترو دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده مدیریت دانشگاه تهران و دانشگاه تربیت مدرس هم در بخش جنوبی بزرگراه جلال قرار گرفته‌اند. این مثلث مدت‌هاست که از نظر ناامنی معروف است؛ کوچه «جنت» که امیرمحمد در آن به دام سارقان افتاد، از ناامنی زبان‌زد ساکنان این محدوده است. تعدد سرقت به شیوه‌های مخلتف در این محدوده، به جایی رسیده که اهالی این منطقه کاغذهایی به دیوار چسبانده‌اند تا عابران مراقب موبایل و وسایل خود باشند.
اولین اطلاعیه‌های رسمی پیرامون قتل امیرمحمد حوالی ساعت ۲۰:۲۵ پنج‌شنبه ۲۵ بهمن‌ماه در کانال وزارت علوم و دقایقی بعد توسط روابط عمومی دانشگاه تهران منتشر شد. موضوعی که در اولین اطلاعیه‌ها توجه را جلب می‌کرد تاکید دانشگاه و وزارت علوم بر فوت دانشجو «خارج از دانشگاه و در محدوده پل گیشا» یا «در محله‌ای نزدیک به کوی دانشگاه» بود. به نظر می‌رسید در ابتدا دانشگاه و وزارت علوم در پی سلب مسئولیت از خود بودند.
روز جمعه ساعت ۱۴ دانشجویان ساکن کوی دانشگاه در اعتراض به کشته شدن امیرمحمد و قصورهای صورت گرفته در مورد این موضوع تجمع کردند که به تدریج دانشجویان دیگر خارج از کوی به آنها افزوده شدند. تجمع در حال تبدیل به آشوب بود که با مداخله و قول مسئولین برای رسیدگی به موضوع و قول برگزاری جلسه با نمایندگان شورای صنفی و … تجمع دانشجویان در حوالی ساعت ۲۲ به پایان رسید.
دانشگاه‌های پایتخت در محاصره سارقان و زورگیران
موضوع «امنیت دانشجویان» در خیابان‌های اطراف دانشگاه‌ها در پایتخت موضوع جدیدی نیست. سال‌ها است که دانشجویان با سرقت و زورگیری مواجه هستند به طوری که دانشجویان دانشگاه‌های شریف، تربیت مدرس، امیرکبیر و تهران بارها نسبت به این موضوع معترض بودند.
شورای صنفی دانشجویان دانشگاه تهران در بیانیه‌ای که در مورد فوت دانشجوی دانشگاه منتشر کردند به مطالبه دانشجویان از سال‌ها قبل نسبت به موضوع ناامنی خیابان‌های اطراف دانشگاه و خوابگاه اشاره و اعلام کرده‌اند: «متأسفانه، تاکنون حضور پررنگ نیروهای حفاظت دانشگاه و خوابگاه جهت اعمال فشار بر زیست روزمره دانشجویان، وجود داشته است اما در زمینه تأمین امنیت و گفتگو با نیروهای انتظامی جهت رفع مشکلات جدی دانشجویی، اقدامی صورت نگرفته است. اگر از طریق نیروهای انتظامی پیگیری لازم انجام می‌شد، احتمال وقوع چنین اتفاقی به حداقل می‌رسید و از این حادثه‌ی تلخ جلوگیری می‌شد. این به وضوح نشان می‌دهد که مسئولین دانشگاه در زمانِ مناسب باید پاسخگوی دغدغه‌ها باشند، چرا که اکنون پیگیریِ این اتفاق پس از وقوع این فاجعه، از جنس «نوش‌دارو پس از مرگِ سهراب» است».
دانشجویان دانشگاه امیرکبیر نیز در بیانیه‌ای که با اعلام همبستگی با دانشجویان دانشگاه تهران منتشر کردند، عنوان کردند: «ناامنی تنها به دانشگاه تهران محدود نبوده و دانشجویان پلی‌تکنیک نیز بارها هدف سرقت و تهدید در اطراف دانشگاه، خصوصاً در خیابان رشت و محدوده خوابگاه‌ها، قرار گرفته‌اند. با این حال، نه‌تنها هیچ اقدامی در جهت رفع این مشکلات صورت نگرفته، بلکه هرگونه اعتراض دانشجویی نیز با بی‌توجهی یا سرکوب روبه‌رو شده است».
دانشجویان دانشگاه شریف نیز از سال‌ها قبل با موضوع ناامنی در اطراف دانشگاه دست به گریبان بودند. جستجو در اخبار دانشگاه شریف نشان می‌دهد که دانشجویان این دانشگاه با زورگیری، قمه‌کشی، سرقت و تیراندازی به خوابگاه طرشت ۳ مواجه بوده‌اند که برخی از این اتفاقات به جراحت نیز منجر شده بود. دانشجویان و شورای صنفی این دانشگاه نیز بارها در مورد این موضوع با مسئولین دانشگاه مکاتبه داشته‌اند.
انعکاس ناامنی خیابان‌های اطراف دانشگاه شریف
نتیجه این مذاکرات البته درباره دانشگاه شریف تا حدودی جواب داد و ماه‌ها قبل خبرهایی در مورد تفاهم‌نامه دانشگاه شریف با نیروی انتظامی منتشر شد که خروجی آن تصمیماتی در مورد نصب یک ایستگاه دو طبقه مانیتورینگ پلیس با زیر بنای صد متر ویژه شریف با قابلیت رصد دوربین‌های منطقه، شکایت، اعزام پلیس و پیگیری شکایات و… در چهارراه تیموری و مقابل خوابگاه ولیعصر (عج) دانشگاه، ساخت یک کلانتری ۳۰۰۰ متری در انتهای بلوار شهید عزیزی با هدف افزایش امنیت منطقه و جدا شدن محله طرشت از ستارخان و رسیدگی ویژه‌تر در امور این منطقه بود.
مسئولین حراست این دانشگاه نیز عنوان کرده‌اند که در جهت کاهش این مشکلات در حال حاضر اقداماتی همچون افزایش تعداد گشت‌های محسوس و نامحسوس، فعال شدن گشت‌های بسیج محله در حوالی سه خوابگاه اصلی و اضافه شدن گشت‌های یگان امداد پلیس تهران در طول روز انجام شده است. همچنین نصب کانکس مانیتورینگ و راه‌اندازی کلانتری طرشت در شمال غرب شریف، مستلزم اهدای زمین شهرداری است که شهرداری منطقه با آن موافقت کرده و درحال حاضر منتظر امضای دکتر زاکانی برای تحویل به نیروی انتظامی است.
با این حال عنوان شده است که نصب کانکس مانیتورینگ و راه‌اندازی کلانتری طرشت در شمال غرب شریف، مستلزم اهدای زمین شهرداری است که شهرداری منطقه با آن موافقت کرده و درحال حاضر منتظر امضای زاکانی برای تحویل به نیروی انتظامی است. کلاس‌های آموزشی دانشجویان هم برای اواخر ترم قبل برنامه‌ریزی شده بود که با پیشنهاد شورای صنفی به ابتدای این ترم منتقل شد و قرار است از هفته جاری آغاز شوند.
دانشگاه تربیت مدرس نیز که در همسایگی کوی دانشگاه و دانشگاه تهران قرار دارد از گزند سارقان در امان نبوده است. به همین خاطر این دانشگاه نیز در اطلاعیه‌ای ضمن ابراز تأسف و همدردی عمیق نسبت به حادثه تلخ قتل دانشجوی دانشگاه تهران، خواستار پیگیری فوری این پرونده از سوی مسئولان انتظامی و قضایی شد. در این اطلاعیه آمده بود «متاسفانه محلی که این حادثه دردناک در آن رخ داده، ناحیه‌ای دانشگاهی با جمعیت قابل توجه از دانشجویان، اساتید و کارکنان دانشگاهی است که این موضوع، تأمین امنیت نواحی دانشگاهی و عمومی در این منطقه را برای حفظ سرمایه‌های دانشگاه‌های تراز اول کشور دو چندان حائز اهمیت می‌کند. از مسئولان انتظامی خواستاریم تا با بررسی دقیق این حادثه، از تکرار چنین وقایع ناگواری جلوگیری شود».
با وجود اینکه دانشجویان دانشگاه‌های مختلف در تمامی این سال‌ها از مسئولین وقت و دستگاه‌های گوناگون درخواست پیگیری این موضوع را داشتند، ولی اقدام جدی در جهت کاهش محسوس این وقایع اتفاق نیفتاد و هیچگاه هیچ مسئول رده بالایی به این موضوع ورود نکرد تا اینکه به نتیجه نرسیدن این پیگیری‌ها در نهایت به قتل یک دانشجوی جوان منجر شد. بعد از این بود که پای وزیر علوم به موضوع ناامنی دانشجویان باز شد.
وزیر علوم: از طرف همه نهادهای مسئول عذرخواهی می‌کنم
وزیر علوم که پیش از این در سفر عربستان بود، بامداد روز شنبه به این ماجرا وارد شد. او گفت که از سوی رئیس‌جمهور ماموریت ویژه‌ای به او ابلاغ شده تا ابعاد مختلف این موضوع مورد پیگیری قرار گیرد.
او صبح شنبه در دانشگاه تهران حضور پیدا کرد و در جلسه با مسئولین دانشگاه تهران که با حضور برخی رسانه‌ها برگزار شد، از سوی همه نهادهای مسئول از مردم و جامعه دانشگاهی عذرخواهی کرد.
او در این جلسه تاکید کرد: «ما اجازه نمی‌دهیم مسئله دانشگاه به بیرون از دانشگاه کشیده شود و غیر دانشگاهی بخواهد این موضوع را حل و فصل کند و از اینکه افرادی خودسرانه ورود کنند و به بهانه احساس مسئولیت نقشی ایفا کنند، جدا برخورد می‌کنیم و در مورد آنها تعقیب قضایی را شروع کردیم و مماشاتی در مورد این موضوع نخواهیم داشت».
سیمایی صراف با بیان اینکه «من پناهگاه همه دانشجویان هستم»، در مورد اقدامات انجام‌شده برای پیگیری موضوع قتل دانشجوی دانشگاه تهران، از تشکیل تیم ویژه توسط اداره آگاهی برای دستگیری قاتلان و سارقان خبر و پیگیری دستگاه قضا از طریق بازپرس ویژه خبر داد. وی همچنین گفت: مدیریت خوابگاه‌های دانشگاه تهران استعفا داده است.
وزیر علوم با تاکید بر اینکه نمی‌خواهیم سلب مسئولیت کنیم گفت: دانشگاه تهران چند سال است که با کلانتری مربوطه مکاتبه می‌کند و آخرین مکاتبه مربوط به دو ماه قبل است که با شهرداری برای تامین روشنایی و با کلانتری تامین امنیت مکاتبه انجام شده است.
سیمایی صراف در این جلسه گفت: کیوسک نیروی انتظامی در دو نقطه کوی دانشگاه نصب شده است. روشنایی معابر همین امروز تامین می‌شود. دوربین در خارج از دانشگاه برای تامین امنیت معابر نصب خواهد شد و تا به نتیجه رسیدن پرونده قضایی این موضوع را پیگیری خواهیم کرد.
او همچنین ظهر شنبه در جلسه‌ای با نمایندگان شورای صنفی دانشجویان دانشگاه تهران از بلوغ سیاسی این تشکل و حفظ رویکرد صنفی با موضوع قتل دانشجوی دانشگاه قدردانی کرد و گفت: حفظ تامین امنیت دانشجویان مطالبه به حقی است که ما نیز از آن حمایت می‌کنیم و رویکرد غیر سیاسی و صنفی می‌تواند مانع از سوء استفاده دیگران و حصول به نتیجه شود.
وقتی مسئولان به یکدیگر اتهام می‌زنند
شب گذشته نیز (شنبه ۲۷ بهمن‌ماه) سردار عباسعلی محمدیان فرمانده انتظامی تهران بزرگ و دکتر سیدحسین حسینی سرپرست دانشگاه تهران در برنامه گفتگوی ویژه خبری صدا و سیما حضور پیدا کردند. همچنین دکتر سعید حبیبا معاون وزیر علوم و رئیس سازمان امور دانشجویان در استدیوی دیگر این برنامه و اصغر جهانگیر سخنگوی قوه قضاییه و آقای احسان عظیمی راد سخنگوی کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس شورای اسلامی در ارتباط تلفنی با این برنامه، آخرین پیگیری‌ها درباره قتل دانشجوی دانشگاه تهران را تشریح کردند.
در بخشی از این برنامه سردار عباسعلی محمدیان فرمانده انتظامی تهران بزرگ در این برنامه درباره پرونده قتل دانشجوی دانشگاه تهران گفت: متاسفانه این مسیر یعنی خیابان جنت، اگر تغییر وضعی می‌داد مثلاً تامین روشنایی می‌شد، در دیگری برای ورود به محوطه خوابگاه درنظر گرفته می‌شد، امروز این اتفاق رخ نمی‌داد.
وی با بیان اینکه دانشگاه تهران ۲۰ خوابگاه دارد و پلیس هم یک توان مشخص گشتی دارد، گفت: اما در این منطقه قبلاً یک کیوسک انتظامی بود که در سال ۱۴۰۱ به درخواست خود مسئولین دانشگاه جمع آوری شد. علاوه بر این ۱۹ دی ۱۴۰۳ مسئولین و دانشجویان به پلیس درخواست دادند که این موضوعات امنیتی حل شود و گشت ویژه برای این منطقه ایجاد شد.
فرمانده انتظامی تهران بزرگ اظهار کرد: همچنین درخواست جلسه‌ای به پلیس رسید و قرار بود ۱۵ بهمن ماه جلسه تشکیل شود اما دو ساعت قبل از زمان جلسه، این جلسه از سوی دانشگاه لغو شد و علی‌رغم اینکه قرار بود تا ۴۸ ساعت، روز بعدی جلسه تعیین شود، هنوز تاریخ این جلسه از سوی مسئولان دانشگاه مشخص نشده که اگر این جلسه برگزار شده بود و در پی آن اقدامات انتظامی افزایش یافته بود، این جوان جانش را از دست نداده بود اما متاسفانه این اتفاق رخ نداد.
دکتر حسین حسینی؛ سرپرست دانشگاه تهران در پاسخ به این اظهارات گفت: اگر قرار است در این جلسه افراد را متهم کنیم من هم بلدم چگونه وارد صحنه شوم من خواهش می‌کنم اینگونه وارد نشویم من هم می‌توانستم لیست مکاتباتمان را بیاورم در همین جا جلوی مردم نشان بدهم که بگویم اینقدر مکاتبات کرده‌ایم و شما آخرین مکاتبه‌ای را که دانشگاه تهران کرده اشاره می‌کنید که از این مکاتبه من خبر ندارم.
حسینی اظهار کرد: اجازه بدهید من یک جمله عرض کنم در این ماجرا همه متهم هستیم این کار را نکنیم و توپ را به زمین همدیگر نیندازیم.
عظیمی راد؛ سخنگوی کمیسیون آموزش و تحقیق مجلس شورای اسلامی نیز در بخش دیگری از این برنامه گفت: کمیسیون آموزش به محض اینکه از این موضوع مطلع شد و این حادثه غمبار اتفاق افتاد مسئولین مربوطه را هماهنگ کرد و ان شاالله فردا هم در نشست کمیسیون آموزش میهمان وزیر محترم خواهیم بود و عوامل محترم اطلاعاتی و نظامی و قضایی که ان شاالله ابعاد مختلف این حادثه بررسی شود طبق آخرین نتایجی که دوستان پیگیری کردند به هر حال این پیگیری‌ها در جلسه کمیسیون ارائه شود چند تا مطلب را من خیلی مختصر عرض کنم ببینید به هر حال ترک فعل‌ها قطعاً در این حادثه صورت گرفته قصورهای احتمالی که به هر حال ممکن است توسط برخی از عوامل زیربط و مسئولین زیربط رخ داده باشد.
وی افزود: طبیعتاً توسط مسئولین مربوطه هم وزیر محترم علوم و سایر عزیزان قطعاً بررسی شده و فردا در جلسه کمیسیون آموزش طبیعتاً باید ارائه شود آنچه که مهم است این است که ما در این چند روز زیاد شنیدیم که به هر حال نامه نگاری‌ها توسط عزیزان صورت گرفته حضرتعالی مستحضر هستید که به هر حال نامه نگاری بخشی از تکلیف مسئولین محترم است طبیعتاً پیگیری‌های آن نامه نگاری‌ها خیلی مهم است.
سخنگوی کمیسیون آموزش و تحقیق مجلس شورای اسلامی ادامه داد: ما شورای تامین را داریم که این موضوع می‌توانست از قبل و از گذشته به شورای تامین منتقل شود و دوستان ورود بکنند برای اینکه اطراف دانشگاه تهران و بلکه خیلی از مجموعه‌های دانشگاهی ما چه در شهر تهران و چه در سایر شهرهای کشور حائز این موضوع و مشکلات است و این مسائل را بتواند حل کند حتماً شناسایی عوامل و انگیزه‌ای که به هر حال این حادثه رخ داده و توسط مقامات قضایی و فراجا اعلام می‌شود سرقت بوده است مهم است که ان شاالله دوستان فردا در کمیسیون آخرین نتیجه را اعلام خواهند کرد.
وی تاکید کرد: آنچه که مهم است بحث برخورد جدی و بدون اغماض است حتماً ما انتظار داریم و فردا هم در جلسه کمیسیون ان شاالله این موضوع حتماً مطرح خواهد شد که هم با عوامل مجری در این حادثه تلخ باید بعد از شناسایی و دستگیری شان بدون اغماض برخورد شود و هم با عناصر و مسئولین و عواملی که به نوعی خطا کرده‌اند یا در طول دوران مسئولیت دچار کم توجهی و کم کاری شده‌اند. باید انتظار داشته باشیم که برخورد مناسب صورت بگیرد و یک نکته هم بحث پیگیری تکرار نشدن این حوادث است ببینید به هر حال ما بخشی از این مشکلات را ناشی از کم توجهی مسئولین می‌دانیم ببینید ما تا زمانی که معمولاً در کشورمان در یک قسمتی اتفاقی رخ ندهد توجهی نداریم صرفاً به برخی از وظایف شاید عادی و روتین اشاره می‌کنیم و آنها را انجام می‌دهیم.
جهانگیر؛ سخنگوی قوه قضاییه در مورد آخرین وضعیت پرونده قتل این دانشجو گفت: بلافاصله بعد از این حادثه دادستانی وارد عمل شده عوامل مربوطه شناسایی شدند و بر اساس آخرین گزارشی که من دریافت کردم عوامل دستگیر شده‌اند و در حال بازجویی هستند.
با این وجود مرکز اطلاع رسانی فراجا اعلام کرده که برابر پیگیری و اقدامات به‌عمل آمده توسط کارآگاهان پلیس آگاهی تهران بزرگ طی ۷۲ ساعت گذشته از وقوع حادثه قتل در بزرگراه جلال آل احمد تعدادی از مظنونین حادثه شناسایی و بازداشت شده‌اند. اما اخبار و شایعات در خصوص دستگیری قطعی قاتلان تا این لحظه بی اساس و صرفاً گمانه‌زنی‌های رسانه‌ای است.
آقایان، همه شما متهمید...
در اغلب بحران‌ها چیزی که ما به عنوان مخاطب شاهد آن هستیم، یک سناریوی تکراری است. اینکه پیش از بروز بحران، احتمال بروز فاجعه توسط مردم، کارشناسان مختلف و گاهی حتی مسئولین رده پایین هشدار داده می‌شود. اقشار مختلف موضوع را از راه‌های مخلتف پیگیری می‌کنند ولی صدای آنها به بخش‌های بالاتر نمی‌رسد و در نهایت فاجعه اتفاق می‌افتد. انگار که حس‌گر و سنسورهای مسئولین نسبت به هشدارها حساس نیستند.
بعد از بروز فاجعه است که ابتدا هر نهاد و سازمان تلاش می‌کند از زیر بار مسئولیت شانه خالی کند: «این اتفاق در زمان مسئولیت من نبوده»، «خارج از محدوده من اتفاق افتاده»، «پیش از مسئولیت سازمان من، دیگران باید پیگیری می‌کردند»، «پول نداریم»، «تجهیزاتمان کافی نیست».
پس از آن به صورت ضرب‌الاجل همه نهادها و دستگاه‌ها به میدان می‌آیند؛ از اقداماتی که انجام داده‌اند، می‌گویند و وعده‌هایی برای پیگیری هر چه سریع‌تر موضوع مطرح می‌کنند. تا مدتی «وعده‌ها» کلیدواژه هر نشست و جلسه‌ای می‌شوند و به تدریج، پس از فروکش کردن اعتراضات و احساسات، موضوع فراموش می‌شود تا فاجعه بعدی از راه برسد...
اهمال‌کاری‌ها و بی‌توجهی‌هایی که به کشته شدن این دانشجوی ۱۹ ساله منجر شده است، موضوع ساده‌ای نیست و به طور قطع پیچیدگی‌هایی دارد ولی شاید با چند اقدام ساده می‌شد که از این فاجعه جلوگیری کرد.
البته ناگفته نماند که در میان فاجعه اخیر و قتل امیرمحمد؛ نکته قابل توجه حضور سرپرست دانشگاه در میان دانشجویان معترض، عذرخواهی وزیر علوم، پذیرفتن مسئولیت و استعفای مدیرکل خوابگاه‌های دانشگاه تهران بود و امید است که وعده‌های داده شده عملی شود و ضروری است که نیروی انتظامی نیز موضوع سرقت و امنیت دانشجویان پایتخت را با جدیت بیشتری پیگیری کرده و در بازه‌های زمانی مشخص با شاخص‌های ملموس به شهروندان گزارش دهد که این اقدامات چقدر توانسته ناامنی‌ها را کاهش دهد.
«همه‌چیز از دور قشنگه حتی دانشجوی دانشگاه تهران بودن…»
سال گذشته امیرمحمد در صفحه شخصی خود حدود یک ماه پس از ورود به دانشگاه، این جمله را منتشر کرده است: «همه‌چیز از دور قشنگه حتی دانشجوی دانشگاه تهران بودن…».
او ۱۶ بهمن‌ماه ۱۴۰۲ جمله دیگری نیز در صفحه شخصی خود نوشته و آن را بالای صفحه «پین» کرده است: «من این منو تغییر میدم…». امیرمحمد فرصت پیدا نکرد؛ ولی امیدواریم فاجعه قتل وی شرایط را برای امنیت سایر دانشجویان تغییر دهد.