روزنامه شرق با تحلیل اتفاقات اخیر سوریه و روابط ایران با این کشور نوشت: محمدرضا رئوفشیبانی، نماینده ویژه وزیر امور خارجه ایران در امور سوریه، درباره اظهارات اسعد حسن الشیبانی، وزیر خارجه دولت انتقالی سوریه، مبنی بر تبادل پیامها با تهران، اعلام کرد که جمهوری اسلامی ایران بهصورت غیرمستقیم با دمشق در ارتباط است. او در سفر خود به مسکو با مقامات روس از جمله لاورنتیف و باگدانف دیدار کرد و بر لزوم مشارکت فراگیر مردم سوریه در تعیین سرنوشت این کشور مطابق قطعنامه ۲۲۵۴ سازمان ملل تأکید شد.
در این میان، روسیه نیز در تلاش است روابط خود را با حکومت جدید دمشق احیا کند. نخستین سفر هیئتی عالیرتبه از روسیه به سوریه پس از کنار رفتن بشار اسد انجام شده و پوتین با احمد الشرع، رئیس دوره انتقالی سوریه، گفتوگو کرده است. این تحولات، احتمال نقشآفرینی روسیه بهعنوان میانجی بین ایران و سوریه را مطرح کرده است.
محمدعلی سبحانی، سفیر پیشین ایران در قطر و لبنان، معتقد است که روسیه میانجی مناسبی برای احیای روابط ایران و سوریه نیست، زیرا سیاستهای مسکو در قبال تهران همیشه صادقانه نبوده است. او به نقش منفی روسیه در مذاکرات برجام و تحولات سوریه اشاره کرده و معتقد است که روسیه به دلیل عملکردش در سوریه، نفوذ سابق خود را از دست داده است. در مقابل، کشورهایی مانند قطر و لبنان گزینههای بهتری برای میانجیگری هستند. قطر به دلیل روابط نزدیک با حکومت جدید سوریه و مناسبات خوب با ایران، میتواند میانجی مناسبی باشد. لبنان نیز به دلیل موقعیت ژئوپلیتیکی و روابط تاریخی با ایران و سوریه، پتانسیل این نقش را دارد، هرچند که روابط کنونی تهران و بیروت چندان حسنه نیست.
ترکیه نیز یکی دیگر از گزینههای مناسب برای میانجیگری است. برخلاف تصور برخی تحلیلگران که ترکیه را عامل اصلی سقوط حکومت اسد میدانند، سبحانی معتقد است که آنکارا به دلیل روابط گسترده با ایران و نفوذ در سوریه، میتواند میانجی مناسبی باشد. به گفته او، احیای روابط ایران و سوریه نهتنها به نفع تهران و دمشق، بلکه به سود ترکیه نیز خواهد بود.
با این حال، احیای روابط ایران و سوریه جدید یک فرآیند زمانبر و فرسایشی است. سوءتفاهمها و برداشتهای منفی در میان افکار عمومی سوریه نسبت به ایران وجود دارد که مانع از برقراری سریع مناسبات عادی میشود. به همین دلیل، تهران فعلاً باید از طریق میانجیگران و پیامهای غیرمستقیم روابط خود را احیا کند.
در مقایسه با روابط ایران و مصر یا اردن، مسأله سوریه پیچیدهتر است، زیرا ایران به همراه روسیه و حکومت اسد در جنگ داخلی سوریه نقش فعالی داشت و برخی مردم سوریه آن را یکی از عوامل بحران میدانند. بنابراین، نیاز به زمان برای کاهش این تنشها و بازسازی اعتماد وجود دارد.
در کوتاهمدت، ایران باید بر دیپلماسی عمومی و اقتصادی تمرکز کند تا جایگاه خود را در سوریه جدید تثبیت کند. گسترش همکاریهای تجاری میتواند به کاهش سوءتفاهمها کمک کند. همانطور که در عراق پس از جنگ، روابط دو ملت به مرور زمان بهبود یافت، در مورد سوریه نیز روند مشابهی ممکن است رخ دهد، هرچند که مدتزمان آن به عوامل مختلفی بستگی دارد.