علیرضا مبصر؛ گروه بورس: از دیرباز، طلا به عنوان یکی از مطمئن‌ترین دارایی‌ها برای حفظ ارزش سرمایه شناخته شده است. در طول تاریخ، نظام‌های مالی گوناگون به طلا به عنوان پشتوانه‌ای استوار برای ارزش پول تکیه کرده‌اند. حتی در دوران معاصر نیز، طلا همچنان جایگاه خود را به عنوان یک پناهگاه امن در برابر تلاطم‌های اقتصادی و بحران‌های مالی حفظ کرده است. یکی از مهم‌ترین نقاط عطف در نظام پولی جهان، توافق برتون وودز در سال ۱۹۴۴ بود که بر اساس آن، ارزش دلار آمریکا مستقیماً به طلا گره خورد و سایر ارزهای جهان نیز بر پایه دلار تعیین شدند. اما این سیستم در سال ۱۹۷۱، با تصمیم ایالات متحده برای قطع ارتباط دلار با طلا، به پایان رسید و از آن پس، ارزهای ملی بر مبنای اعتماد عمومی و سیاست‌های پولی دولت‌ها ارزش‌گذاری شدند، نه بر اساس پشتوانه‌ای فیزیکی مانند طلا.
با گذشت زمان و گسترش سیاست‌های پولی انبساطی، ضعف ذاتی ارزهای فیات بیش از پیش آشکار شد. تورم‌های شدید، چاپ بی‌رویه پول و کاهش قدرت خرید، بارها اثبات کرده‌اند که اتکا به پول بدون پشتوانه همواره با ریسک‌هایی جدی همراه است. در چنین شرایطی، سرمایه‌گذاران برای حفظ ارزش دارایی‌های خود به سمت دارایی‌های امنی نظیر طلا، نقره و سایر فلزات گران‌بها متمایل شده‌اند. در ایران نیز، تورم مزمن و افزایش بی‌سابقه نرخ ارز، بار دیگر نگاه‌ها را به سوی طلا معطوف کرده است. در هفته‌های اخیر، با رشد هیجانی قیمت طلا و دلار، قدرت خرید مردم به شدت کاهش یافته و بسیاری از افراد که قادر به خرید فیزیکی سکه و شمش نیستند، به ناچار به گزینه‌های جایگزینی مانند خرید طلا از پلتفرم‌های آنلاین روی آورده‌اند.
اما این موج گسترده خرید طلا از پلتفرم‌های دیجیتال، در حالی رخ می‌دهد که بسیاری از این سامانه‌ها فاقد شفافیت کافی هستند و مشخص نیست که آیا واقعاً پشتوانه طلای فیزیکی به میزان عرضه‌شده در این پلتفرم‌ها وجود دارد یا خیر. بانک مرکزی بارها نسبت به فعالیت این پلتفرم‌ها هشدار داده و نگرانی‌هایی را در خصوص احتمال سوءاستفاده، نبود نظارت کافی و امکان ورشکستگی یا عدم ایفای تعهدات مطرح کرده است. با این حال، در نبود آگاهی عمومی، بسیاری از سرمایه‌گذاران خرد بدون درک کامل از خطرات موجود، سرمایه خود را در این بازارهای غیرشفاف به خطر می‌اندازند. این یادداشت به بررسی ماهیت این پلتفرم‌ها، چالش‌های حقوقی و اقتصادی آن‌ها و ریسک‌های پیش روی سرمایه‌گذاران می‌پردازد و در نهایت، راهکارهایی برای کاهش ریسک در سرمایه‌گذاری در طلا ارائه خواهد کرد.

تب طلا در عصر تورم؛ هجوم سرمایه‌ های خرد به بازار های آنلاین

در شرایطی که اقتصاد جهانی با نااطمینانی‌های فزاینده‌ای روبه‌روست، طلا بار دیگر نقش سنتی خود را به عنوان یک دارایی امن و پوشش‌دهنده ریسک ایفا می‌کند. افزایش تنش‌های ژئوپلیتیکی، بحران‌های مالی و بی‌ثباتی‌های سیاسی از جمله عواملی هستند که سرمایه‌گذاران را به سمت این فلز گران‌بها سوق داده‌اند. علاوه بر این، انتظارات تورمی فزاینده و کاهش ارزش ارزهای ملی در بسیاری از کشورها، موجب شده است که تقاضا برای طلا به عنوان راهی برای حفظ قدرت خرید افزایش یابد. ایران نیز از این قاعده مستثنی نیست؛ با رشد نرخ تورم و کاهش ارزش ریال، تقاضا برای طلا به شکل قابل‌توجهی افزایش یافته است.
با این حال، افزایش بی‌سابقه قیمت طلا باعث شده است که خرید فیزیکی این فلز برای بخش بزرگی از مردم دشوار شود. در چنین فضایی، پلتفرم‌های آنلاین که امکان خرید طلا را با مبالغ اندک – حتی در حد ۱۰۰ هزار تومان – فراهم می‌کنند، به گزینه‌ای جذاب برای سرمایه‌گذاران خرد تبدیل شده‌اند. سهولت خرید، نقدشوندگی بالا و امکان سرمایه‌گذاری تدریجی، از جمله عواملی هستند که موجب شده مردم به این پلتفرم‌ها روی آورند. بسیاری از افراد به امید حفظ ارزش پول خود، دارایی‌هایشان را به طلاهای دیجیتال تبدیل می‌کنند، غافل از اینکه این شیوه سرمایه‌گذاری ریسک‌های خاص خود را به همراه دارد که نیازمند بررسی و دقت بیشتری است.

شرایط شکننده ای که بر اقتصاد کشور حاکم است با تقویت انتظارات تورمی هجوم خریداران طلا به سمت این پلتفرم های نوین را شدت بخشیده است.

پلتفرم‌ های آنلاین خرید طلا؛ راهکار نوین یا چالشی پرمخاطره؟

در سال‌های اخیر، با پیشرفت فناوری‌های مالی و گسترش خدمات آنلاین، بازارهای سنتی نیز دستخوش تغییرات گسترده‌ای شده‌اند. در این میان، پلتفرم‌های آنلاین خرید و فروش طلا به‌عنوان راهکاری نوین برای سرمایه‌گذاری در این فلز گران‌بها ظهور کرده‌اند. این پلتفرم‌ها امکان خرید طلا را بدون نیاز به مراجعه حضوری، تنها با چند کلیک، برای کاربران فراهم می‌کنند. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های این سیستم‌ها، امکان خرید طلا با مبالغ بسیار اندک است، به‌طوری که حتی با ۱۰۰ هزار تومان نیز می‌توان مقداری طلا خریداری کرد.

جذابیت‌ های خرید طلا از پلتفرم‌ های آنلاین

یکی از دلایل اصلی اقبال عمومی به این پلتفرم‌ها، دسترسی آسان و حذف محدودیت‌های سنتی خرید طلا است. در گذشته، خرید طلا و سکه مستلزم مراجعه به بازار، صرف هزینه‌های بالا و پرداخت اجرت و کارمزد بود، اما امروزه سرمایه‌گذاران می‌توانند از طریق این سامانه‌ها، بدون نیاز به خرید یک قطعه کامل طلا، بخشی از آن را به میزان دلخواه خود تهیه کنند. نقدشوندگی بالا نیز از دیگر مزایای این روش است، چرا که کاربران در هر لحظه می‌توانند دارایی خود را به فروش برسانند و وجه آن را دریافت کنند.

تفاوت خرید طلا از پلتفرم‌ های آنلاین با خرید فیزیکی

با وجود جذابیت‌های ذکرشده، تفاوت‌های اساسی میان خرید طلا از این پلتفرم‌ها و خرید طلای فیزیکی وجود دارد که می‌تواند بر میزان امنیت و ریسک این سرمایه‌گذاری تأثیر بگذارد. در خرید فیزیکی، فرد مالک طلایی است که به‌صورت ملموس در اختیار دارد و می‌تواند آن را نگهداری، جابه‌جا یا به فروش برساند. اما در خرید از پلتفرم‌های آنلاین، فرد در واقع مالک یک دارایی دیجیتالی معادل طلا است که ممکن است پشتوانه فیزیکی آن نامشخص باشد. یکی از نگرانی‌های مهم در این زمینه، عدم شفافیت در میزان ذخایر طلای فیزیکی این پلتفرم‌ها است. مشخص نیست که آیا این سامانه‌ها به میزان طلای فروخته‌شده، پشتوانه واقعی دارند یا تنها بر مبنای اعتبار و جریان نقدی خود فعالیت می‌کنند. در صورت وقوع بحران یا افزایش ناگهانی تقاضا برای برداشت طلا، این احتمال وجود دارد که برخی از این پلتفرم‌ها نتوانند تعهدات خود را به‌درستی ایفا کنند.
به همین دلیل، گرچه پلتفرم‌های آنلاین خرید طلا یک روش نوین و جذاب برای سرمایه‌گذاری محسوب می‌شوند، اما ریسک‌های جدی نیز به همراه دارند که کاربران باید پیش از ورود به این بازار به‌دقت بررسی کنند. در بخش‌های بعدی، به چالش‌های قانونی، هشدارهای بانک مرکزی و راهکارهای مدیریت ریسک در این حوزه پرداخته خواهد شد.

نبود شفافیت؛ آیا طلا های مجازی پشتوانه واقعی دارند؟

یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های پلتفرم‌های آنلاین خرید طلا، عدم شفافیت در میزان ذخایر طلای فیزیکی است. این پلتفرم‌ها مدعی‌اند که به ازای طلای فروخته‌شده، معادل آن را به‌صورت فیزیکی در اختیار دارند، اما در بسیاری از موارد، اطلاعات دقیقی در مورد موجودی واقعی آن‌ها، نحوه ذخیره‌سازی و میزان انطباق دارایی‌هایشان با میزان طلای فروخته‌شده ارائه نمی‌شود. این موضوع باعث ایجاد ابهامات جدی در میزان پشتوانه واقعی این پلتفرم‌ها شده و ریسک‌های متعددی را برای سرمایه‌گذاران خرد به همراه دارد.

موضوع عدم شفافیت در استیبل کوین دلار دیجیتال (تتر) نیز وجود دارد و نهاد های نظارتی در ایالات متحده بارها به شرکت پدید آورنده آن هشدار داده اند.

ریسک‌ های ناشی از عدم پشتوانه فیزیکی

اگر این پلتفرم‌ها طلای کافی در اختیار نداشته باشند، با افزایش تعداد کاربران و افزایش تقاضا، ممکن است دچار بحران نقدینگی و ناتوانی در ایفای تعهدات شوند. در چنین حالتی، اگر تعداد زیادی از کاربران به‌صورت هم‌زمان درخواست برداشت طلا یا نقد کردن دارایی‌های خود را داشته باشند، احتمال ورشکستگی یا عدم پرداخت به موقع از سوی این پلتفرم‌ها وجود دارد. این پدیده، مشابه بحران‌هایی است که در بانک‌های بدون ذخایر کافی رخ می‌دهد و می‌تواند سرمایه کاربران را در معرض خطر قرار دهد. علاوه بر این، برخی از این پلتفرم‌ها ممکن است اساساً مدل عملیاتی غیرشفاف یا حتی شبه‌کلاهبرداری داشته باشند و بدون داشتن پشتوانه واقعی، صرفاً بر مبنای جریان نقدینگی ورودی کاربران جدید فعالیت کنند. در چنین شرایطی، این سامانه‌ها می‌توانند ماهیت طرح‌های پانزی به خود بگیرند، به‌طوری که تا زمانی که سرمایه‌گذاران جدید وارد بازار می‌شوند، تعهدات قبلی را پرداخت کنند، اما با کاهش اقبال عمومی یا بروز یک بحران مالی، از انجام تعهدات خود باز بمانند.

هشدار های نهاد های نظارتی و بانک مرکزی

در پی افزایش فعالیت این پلتفرم‌ها، بانک مرکزی، سازمان بورس و اوراق بهادار و سایر نهادهای نظارتی بارها نسبت به فعالیت‌های غیرمجاز و بدون مجوز این سامانه‌ها هشدار داده‌اند. بانک مرکزی اعلام کرده است که بخش قابل‌توجهی از این پلتفرم‌ها در چارچوب نظارتی رسمی کشور قرار ندارند و هیچ‌گونه تضمینی برای صحت عملکرد آن‌ها وجود ندارد. همچنین، تأکید شده است که برخی از این سامانه‌ها ممکن است از مکانیزم‌ های نامشخص و حسابداری غیرشفاف برای مدیریت دارایی‌های کاربران استفاده کنند.
در همین راستا، سازمان بورس نیز هشدار داده که خرید طلا از پلتفرم‌های آنلاین فاقد مجوز، ریسک بالایی دارد و مردم باید در انتخاب این سامانه‌ها احتیاط کنند. تاکنون مواردی مشاهده شده که برخی از این پلتفرم‌ها در هنگام افزایش تقاضا، دچار اختلال شده و از پرداخت یا تحویل طلای مشتریان سرباز زده‌اند.

راهکارهای کاهش ریسک سرمایه‌گذاری در طلاهای دیجیتال

با توجه به مخاطرات ذکرشده، سرمایه‌گذاران باید پیش از ورود به این بازار، اعتبار، میزان شفافیت و پشتوانه فیزیکی پلتفرم‌های موردنظر را بررسی کنند. سرمایه‌گذاری در صندوق‌های سرمایه‌گذاری مبتنی بر طلا که تحت نظارت سازمان بورس فعالیت می‌کنند، یا خرید سکه‌های طلا از بازارهای رسمی، می‌تواند گزینه‌ای امن‌تر نسبت به خرید طلا از سامانه‌های نامشخص باشد. در نهایت، گرچه فناوری‌های مالی و دیجیتال‌سازی فرآیندهای اقتصادی می‌توانند فرصت‌های جدیدی برای سرمایه‌گذاری ایجاد کنند، اما در غیاب نظارت و شفافیت کافی، ممکن است زمینه‌ساز ریسک‌های جدی و حتی زیان‌های جبران‌ناپذیر برای سرمایه‌گذاران خرد شوند. ازاین‌رو، در شرایط ناپایدار اقتصادی، هوشیاری و تحلیل دقیق بازار، کلید اصلی حفظ ارزش دارایی‌ها خواهد بود.

طلا، پناهگاهی ایمن یا دام پنهان؟

اگرچه طلا همواره به‌عنوان یک دارایی امن شناخته می‌شود، اما ورود به بازار آن، به‌ویژه از طریق پلتفرم‌های آنلاین، بدون آگاهی کافی می‌تواند ریسک‌های جدی به همراه داشته باشد. نبود شفافیت، عدم نظارت قانونی و نامشخص بودن پشتوانه فیزیکی از مهم‌ترین چالش‌های این پلتفرم‌هاست که سرمایه کاربران را تهدید می‌کند. سرمایه‌گذاران باید پیش از ورود به این بازار، تحقیق کافی انجام دهند، از اعتبار پلتفرم‌های موردنظر اطمینان حاصل کنند و به هشدارهای نهادهای نظارتی توجه کنند. همچنین، نظارت قانونی و شفافیت بیشتر، لازمه کاهش ریسک در این حوزه است. در نهایت، نحوه سرمایه‌گذاری در طلا می‌تواند مرز بین یک انتخاب هوشمندانه و یک دام پنهان را مشخص کند.