[حانیه جهانیان]  _ ممکن است  عادی به نظر برسد که مدام با گوشی یا کامپیوتر؛ در اینترنت چرخ بزنیم، اما زمانی که بدون فکر بالا و پایین کردن اینترنت به حالت اجباری تبدیل می شود، یا بیش از حد به اینترنت یا سایر خدمات آنلاین وابسته هستیم، ممکن است به اعتیاد به اینترنت و فضای مجازی مبتلا باشیم. با گسترش فناوری در لحظه لحظه زندگی به اینترنت و فضای مجازی محتاج‌ هستیم. امروزه اینترنت به یکی از ارکان اصلی زندگی روزمره تبدیل شده است. اما استفاده بیش از حد و نادرست از آن می‌تواند به اعتیاد منجر شود. در این گزارش به علل، نشانه‌ها، پیامدهای اعتیاد به اینترنت و راهکارهای ترک آن پرداخته‌ایم که در ادامه می‌خوانید.

مرز بین عادت و اعتیاد کجاست؟
عادت کاری است که شما به طور منظم انجام می‌دهید، معمولاً به این دلیل که آن را تمرین کرده اید یا آن را در برنامه روزانه خود گنجانده اید. شستن ظروف بعد از شام نمونه ای از یک عادت «خوب» است. اما عادات همچنین می‌توانند شامل مواردی مانند جویدن ناخن در هنگام استرس باشد. اعتیاد شامل درگیر شدن در یک رفتار یا مصرف یک ماده است زیرا در انجام آن احساس پاداش می کنید. در اعتیاد، ممکن است بدانید که این رفتار یا ماده برای شما مضر است، اما نمی توانید آن را ترک کنید. اگر دوست دارید در حالی که قهوه صبح خود را می نوشید به مدت 20 دقیقه در فروشگاه های آنلاین گشت و گذار کنید، این احتمالاً فقط یک عادت است. اگر مرتباً بعد از 20 دقیقه نمی‌توانید دست از کار بکشید و در نهایت به سر کار خود دیر می‌رسید یا کارهای مهم را انجام نمی‌دهید، ممکن است با چیزی نزدیک‌تر به اعتیاد دست و پنجه نرم کنید. استفاده متعادل و آگاهانه از اینترنت می‌تواند از بروز اعتیاد جلوگیری کند و به بهبود کیفیت زندگی کمک کند.

انکارناپذیر مثل نوموفوبیا
نوموفوبیا (Nomophobia)، اصطلاحی است که برای نخستین بار توسط محققان انگلیسی و از سال ۲۰۱۰ رواج پیدا کرده است و به عنوان مخفف عبارت No Mobile Phobia به کار می‌رود. نوموفوبیا  نوعی از بیماری فوبیا است که فرد مبتلا به آن، در صورت دور بودن از گوشی موبایل، اضطراب و نگرانی شدید را تجربه می‌کند. برخی احساس می‌کنند که با نبودن موبایل، نمی‌توانند با دیگران صحبت کنند. اگر در خیابان بمانند، اگر گم شوند، اگر برنامه‌های‌شان تغییر کند، نمی‌توانند آن را به نزدیکان و دوستان خود اطلاع دهند. برخی دیگر، معتقدند که Connectedness و وصل بودن به جهان، یکی از نیازهای ماست و کسی که موبایلش در دستش نیست یا خاموش شده است، اتصال خود را با دنیا از دست داده است و در مدتی که موبایل، همراهش نیست در انزوا به سر می‌برد. بعضی دیگر، موبایل را برای جست‌وجو در اینترنت و دسترسی به سایت‌ها و کسب اطلاعات آب و هوا و چیزهایی از این دست می‌دانند. آنها با دوری از موبایل، احساس می‌کنند گنجینه اطلاعات خود را از دست داده‌اند. برای برخی دیگر هم، موبایل وسیله‌ چندکاره‌ای است که وظیفه‌ ضبط صدا و ثبت تصاویر، تا نوشتن یادداشت و ماشین حساب و چراغ قوه و ده‌ها کارکرد دیگر را برعهده دارد. نبودن موبایل برای این افراد، به معنای از دست دادن ابزارهای کاربردی و سلب آسایش است. اعتیاد به اینترنت یک چالش جدی است که نیاز به آگاهی و مدیریت دارد. استفاده متعادل و هوشمندانه از اینترنت می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی کمک کند.

تجربه وابستگان
اعتیاد به اینترنت یکی از مسائل رایج در دنیای امروز است که تأثیرات عمیقی بر زندگی فردی و اجتماعی افراد دارد. در ادامه به برخی تجربیات معتادان به اینترنت می‌پردازیم:
 مینا، 21 ساله دانشجوی نقاشی درباره تاثیر شبکه‌های اجتماعی بر سبک زندگی خود به «شهروند» می‌گوید:«اینستاگرام، برای من چیزی بیشتر از دفتر خاطرات و محلی برای به اشتراک‌گذاشتن محتواست. بخش بزرگی از دوستی‌های مجازی و مستمر سال‌های اخیر را به واسطه حضور در فضای مجازی به دست آورده‌ام. اتفاقی که باعث دنبال کردن بلاگران و افراد مشهور بسیاری شد. حالا فهرست خرید و سبک زندگی من الگویی کوچک‌شده از نسخه‌های دست‌به‌دست‌شده بلاگرهای محبوبم است. از خرید بهترین محصولات مراقبت از پوست گرفته تا چطور زندگی سالم‌تری داشته باشیم...
  سارا، 27 ساله، کارمند درباره عمق نوموفوبیای خود به «شهروند» می‌گوید:«وابستگی به تلفن همراه باعث ایجاد نگرانی و افزایش ضربان قلبم می‌شود. وقتی موبایلم را در خانه فراموش می‌کنم،‌به‌سرعت باید برگردم و آن را بردارم. وقتی اینترنت کند می‌شود یا باطری تلفنم خالی می‌شود، اوضاع از کنترلم خارج می‌شود. نوک انگشتانم سرد می‌شود و در آن لحظه تمام فکر و ذهن من درگیر اتفاقاتی می‌شود که اصلا رخ ندادند فقط به خاطر ترس و نگرانی به ذهنم هجوم آورده است.»
امیرحسین، دانش‌آموز و 15 ساله است. اعتیادش به موبایل او را مجبور می کند تا خطر اخراج و توبیخ را به جان بخرد اما هرطور شده تلفنش را به مدرسه ببرد. حتی این موضوع در کنار تمام خطراتش اتفاق منفی دیگری را هم به وجود آورده است. و آن هم رقابت میان همکلاسی‌ها برای به رخ کشیدن مدل تلفن همراه است. اینکه چه کسی محصول به‌روز‌تر و گران‌تری استفاده می‌کند؟ امکانات تلفن چه کسی بالاتر است و در هفته‌های اخیر هریک چه مقدار برای ارتقای سیستم خود هزینه کرده؟... این چشم و هم چشمی‌ها نوجوانان را از دنیای متناسب و اقتضای سنی آن‌ها دور کرده است.

چه باید کرد؟

۱. قبول کنیم که اعتیاد داریم
اول از همه باید بپذیریم که به اینترنت اعتیاد داریم و این موضوع به ما آسیب می‌رساند، بهانه‌های بی‌اساس را کنار بگذاریم. برخی اوقات وقتی بحث از اعتیاد به اینترنت می‌شود بهانه‌هایی مانند «من برای کار کردن به سراغ اینترنت می‌آیم» ، «از مطالب مفید اینترنت استفاده می‌کنم» ، «هر وقت بخواهم استفاده از اینترنت را متوقف می‌کنم» و… مطرح می‌شود.

۲. به نتیجه اعتیاد به اینترنت فکر کنیم
فکر کردن به نتایج این اعتیاد باعث میشود راحت تر بتوانیم این اعتیاد را کنار بگذاریم نتایجی مانند:
افت تحصیلی و شغلی، ضعیف شدن روابط عاطفی و خانوادگی، مشکلات روحی مانند استرس، افسردگی و...

۳. محدود کردن استفاده از اینترنت
اگر به روش های عادی امکان کنار گذاشتن اعتیاد به اینترنت را ندارید باید خود اینترنت را محدود کنید، راه های محدود کردن اینترنت مانند:
نخریدن بسته اینترنت، شارژ نکردن باطری گوشی و محاسبه زمان کل مصرف.

۴. بیشتر کردن ارتباطات دنیای واقعی
هر چقدر که ارتباطات دنیای واقعی خود را محکم تر کنید و سرگرم این ارتباطات شوید وابستگی شما به فضای مجازی کمتر میشود و راحت تر می‌توانید این اعتیاد را کنار بگذارید پس تمرکز خود را روی اینگونه روابط قرار دهید.
۵. سیستم پاداش و جریمه
مهم‌ترین راهکار برای درمان اعتیاد به اینترنت این است که استفاده از اینترنت را پاداش در برابر کارهایی قرار دهید که در طول روز انجام می‌دهید. اگر اینترنت بخشی از سرگرمی روزانه شماست، می‌تواند نوعی پاداش در ازای انجام وظایف شما باشد. اما این پاداش باید به‌موقع به افراد داده شود. به‌عنوان‌مثال ما می‌دانیم که در طی روز یک برنامه خاصی داریم که باید به آن برسیم، اما اول صبح با خود می‌گوییم که بگذار ابتدا گوشیم را چک کنم و سپس به کارهایم می‌رسم. همین مسئله ساده بارها باعث شده که زمان زیادی را صرف گوشی کنیم و از کارها بازبمانیم. سیستم پاداش به شما کمک خواهد کرد که از این شیوه تغییر مسیر دهید و به‌درستی از پس برنامه روزانه خود برآیید .برعکس این  مسئله هم صدق می‌کند. یعنی اگر برنامه مشخصی را در طول روز برای خود تعیین کرده‌ایم اما آن را انجام نداده‌ایم باید آن روز استفاده از اینترنت را برای خود منع کنیم. این روش می‌تواند از اعتیاد افراد به اینترنت کم کند. ممکن است در ابتدا این کار سخت باشد، اما بعد از چندین روز آزمایش کردن، متوجه خواهید شد که اطلاعات زیادی را از دست نداده‌اید و شاید اینترنت همه چیز زندگی ما نیست.  اجرا کردن سیستم پاداش و جریمه  باعث می شود تا زمان خود برای استفاده از اینترنت را مدیریت کنید.
۶. حذف  و مدیریت
 اپلیکیشن‌های اضافی
یک راه‌حل دیگری که برای درمان اعتیاد به اینترنت وجود دارد، این است که اپلیکیشن‌ها و بازی‌هایی که زمان زیادی برای آن‌ها صرف می‌کنیم را روی گوشی موبایل خود نصب نکنیم. بهتر است آن‌ها را روی لپ‌تاپ داشته باشیم. همان‌طور که واضح است روشن‌کردن و بالا آوردن سیستم لپ‌تاپ پیچیده‌تر و زمان‌برتر از گوشی موبایل است. درنتیجه هرچه دسترسی خود را نسبت به این برنامه‌ها سخت‌تر کنیم،  وابستگی خود را نسبت  به آن‌ها کم‌تر کرده‌ایم. این موضوع دررابطه‌با افرادی که کارشان وابسته به اینترنت است نیز صدق می‌کند. یعنی ممکن است به علت ارتباط شغل خود با اینترنت، ساعت‌های زیادی را صرف اینترنت کنید و بعد از اتمام کار و یا حین کار درگیر این اپلیکیشن‌ها شوید. در اینجا هرچه دسترس به این اپلیکیشن‌ها سخت‌تر باشد، برای شما بهتر است.

7. جایگزین‌ کردن فعالیت ها و رسیدن به فعالیت های مورد علاقه
یکی دیگر از روش‌های بسیار مفید درمان اعتیاد به اینترنت این است که کارها و برنامه‌های دیگری را جایگزین استفاده از اینترنت کنیم. مثلاً کتاب خواندن یا ورزش‌کردن. این‌ها فعالیت‌هایی هستند که می‌توانیم به‌جای اینکه وقت خود را در اینترنت صرف کنیم، انجام دهیم. کافی است یک محاسبه سرانگشتی انجام دهید تا دریابید که چقدر زمان مفید را در اینترنت صرف کرده‌اید و بعضاً دستاوردی جز ناراحتی و حسرت زندگی دیگران را خوردن نداشته‌اید. باور کنید زمان کمی نیست! همین زمان می‌تواند به مفیدترین شکل ممکن  استفاده شود و اعتمادبه‌نفس شما را بالا ببرد.

8. استفاده مشترک با اعضای خانواده
می‌توانید از گوشی یکی از اعضای خانواده برای اینترنت رفتن استفاده کنید،در این حالت محدودیت زمانی برای مصرف دارید و اعتیاد اینترنت شما کنترل می‌شود.

9. دلیل استفاده از اینترنت چیست؟
هرچه شما با دنیای واقعی ارتباط بیشتری بگیرید، علاقه شما به دنیای مجازی کم‌تر می‌شود. جاذبه‌های اینترنت روز به‌ روز بیشتر می‌شود و همین امر شاید جایگزین نداشته‌های ما در دنیای  واقعی شود. اما این موضوع نمی‌تواند دلیل قانع‌کننده برای اعتیاد به اینترنت باشد.. باید یک علت قانع‌ کننده برای استفاده از اینترنت داشته باشیم. همین مورد باعث می‌شود تا در یابیم که در بیشتر مواقع چون علت قانع‌کننده‌ای برای استفاده از اینترنت نداریم دیگر اجازه استفاده از آن را هم نخواهیم داشت. در نتیجه اعتیاد و وابستگی ما نسبت به اینترنت کم‌کم، کم خواهد شد.