قدس؛ اما این میهمان‌نوازی ویژه صرفاً به کلمات خلاصه نمی‌شود؛ مراسم استقبال از رئیس جمهور ترکیه به شکلی بسیار باشکوه و بی‌سابقه برگزار شد و هم رئیس‌جمهور و هم نخست‌وزیر پاکستان، هر دو با هم در مراسم استقبال از اردوغان در فرودگاه حاضر شدند. اما سؤال این است چرا پاکستان تا این حد برای استقبال از اردوغان سنگ‌تمام گذاشته و برای گسترش روابط با آنکارا اهمیت قائل شده است؟
پیشینه تاریخی روابط پاکستان و ترکیه
در پیشینه تاریخی روابط اسلام‌آباد و آنکارا تقریباً هیچ نقطه تاریکی وجود ندارد. ترکیه در زمره نخستین کشورهایی بود که استقلال پاکستان را به رسمیت شناخت و محمدعلی جناح، بنیان‌گذار پاکستان هم بر جایگاه ویژه مردم ترکیه در اذهان مردم پاکستان و تحسین آن‌ها به‌خاطر مبارزات ترکیه برای کسب آزادی و حاکمیت در قلب اروپا، تأکید داشت. در سایه چنین نگرشی است که دو کشور در سال ۱۹۵۱ توافق‌نامه دوستی پایدار را امضا کردند. پس از آن نیز شاهد همسویی و حتی همراهی دو کشور در بسیاری از جریان‌های منطقه‌ای و بین‌المللی بودیم؛عضویت مشترک در پیمان «سنتو»، حمایت ترکیه از پاکستان در مسئله کشمیر و در جریان جنگ‌های این کشور با هند و در مقابل، پشتیبانی پاکستان از ترکیه در مسئله قبرس، تنها بخشی از این روند به شمار می‌آید.
تلاش برای ارتقا به سطح روابط ویژه
روابط دوجانبه پاکستان و ترکیه در سال‌های اخیر در مسیر توسعه همه‌جانبه قرار داشته است. در مهم‌ترین وجه، می‌توانیم از گسترش فوق‌العاده روابط همه‌جانبه دو کشور در چارچوب «شورای همکاری‌های راهبردی» بگوییم؛ در جایی که در جریان سفر اخیر اردوغان به پاکستان، هفتمین دور این سلسله نشست‌ها با ریاست مشترک رئیس‌جمهور ترکیه و نخست‌وزیر پاکستان برگزار شد. این شورا جوانب مختلف روابط دوجانبه را دربرمی‌گیرد. در مهم‌ترین حوزه و در بخش نظامی و دفاعی، همکاری‌های دو طرف در سال‌های اخیر به شکل چشمگیری افزایش یافته است. بر اساس آخرین آمارهای منتشر شده، هم اکنون پاکستان دست‌کم ۱۱ درصد از تسلیحات دفاعی خود را از ترکیه تأمین می‌کند. علاوه بر این، دو کشور در سال‌های اخیر همکاری‌های وسیعی در حوزه صنایع هوا فضا و همچنین کشتیرانی داشته‌اند. در سفر اخیر اردوغان به اسلام‌آباد هم چندین سند مهم در حوزه همکاری‌های نظامی به امضای دو طرف رسیده است.
اما در حوزه اقتصادی ظرفیت‌های همکاری قوی میان دو طرف وجود دارد. ترکیه می‌تواند دروازه پاکستان برای دسترسی به اروپا تلقی شود و پاکستان نیز یک کانال محوری برای ارتباط ترکیه با شبه قاره هند و حتی چین به شمار می‌آید. این دو کشور می‌توانند کمک بزرگی به یکدیگر برای دسترسی به بازارهای اوراسیا و حتی شمال آفریقا باشند. علاقه ترکیه به پیوستن به کریدور اقتصادی چین- پاکستان هم از همین موقعیت سرمنشأ می‌گیرد. در هر حال به نظر می‌رسد هم ترکیه و هم پاکستان برنامه‌های وسیعی برای ارتقای روابط اقتصادی در نظر گرفته‌اند، چنان‌که اردوغان نیز در اسلام‌آباد اعلام کرد قصد دارند مبادلات اقتصادی دوجانبه را از سطح ۱/۴میلیارد دلار کنونی به ۵میلیارد دلار در آینده ارتقا دهند. البته در این میان نقش ایران هم می‌تواند تعیین‌کننده باشد، چرا که مهم‌ترین پل ارتباطی میان دو کشور محسوب می‌شود.
روابط در سایه ملاحظات جدید بین‌المللی و منطقه‌ای
اما تلاش دو کشور برای گسترش روابط دوجانبه با تحولاتی در عرصه منطقه‌ای و بین‌المللی توأم شده است. در حوزه منطقه‌ای، دو کشور با چند مسئله مهم روبه‌رو هستند. مسئله کشمیر برای پاکستان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و از آنجا که در سال‌های اخیر روابط اعراب و هند ارتقا یافته و حتی به سطح طرح‌ریزی برای اجرای پروژه‌های کلان اقتصادی رسیده، بنابراین برای پاکستان بسیار مهم است که حمایت ترکیه از این کشور در برابر هند همچنان تداوم پیدا کند.
البته در این میان باید به توازن ظریف روابط همزمان با عربستان و ترکیه و رقابت این دو کشور در منطقه و حتی در حوزه رهبری جهان اسلام نیز توجهی خاص داشته باشد. در موضوع فلسطین به نظر می‌رسد مواضع دو کشور قرابت‌های زیادی دارد، کما اینکه اردوغان در اسلام‌آباد به‌شدت بر حمایت از غزه و فلسطین تأکید کرد و از سوی مقامات پاکستانی نیز مورد تأیید و تشویق قرار گرفت. اما در مسئله سوریه به نظر می‌رسد شکاف‌ها و اختلافاتی در دیدگاه دو کشور وجود دارد. برخلاف مواضع مثبت اردوغان و دولت ترکیه درخصوص دولت جدید سوریه، پاکستانی‌ها به‌شدت به تحولات سوریه بدبین هستند و با دیده شک و تردید به آن نگاه می‌کنند.
اظهارات اردوغان در مورد حمایت از پاکستان در برابر تروریسم و مواضع دولت جدید سوریه و برنامه‌های اقتصادی آن در سفر به اسلام‌آباد، در واقع می‌تواند نوعی خاطرجمعی به پاکستان تلقی شود. سفر کالین، رئیس سازمان اطلاعات ترکیه به تهران در آستانه سفر اردوغان به اسلام‌آباد را نیز می‌توان در راستای اطمینان‌بخشی آنکارا به همسایگان درخصوص دولت آینده سوریه تلقی کرد.
خبرنگار: میراحمدرضا مشرف