علیرضا منادی ضمن تشریح آخرین اخبار از تغییرات احتمالی در کنکور، توضیحاتی درباره علت افت معدل تحصیلی و کاهش علاقه دانش‌آموزان به ادامه تحصیل در دانشگاه‌ها ارائه کرد. بخشی از این گفت‌وگو را می‌خوانید.
این روزها موضوع کنکور به یکی از دغدغه‌های اصلی جوانان تبدیل شده است. با توجه به وعده آقای پزشکیان رئیس‌جمهور و جلسات شورای عالی انقلاب فرهنگی، آخرین اخبار از تغییرات احتمالی در کنکور چیست؟
در کشور ما بیش از ۴۰ سال است که کنکور به شیوه فعلی برگزار می‌شود. با درخواست رئیس وقت مجلس، این موضوع به شورای عالی انقلاب فرهنگی ارجاع شد، اما بحث‌ها حدود ۶ سال، یعنی از زمان آقای روحانی تا آقای رئیسی، طول کشید تا اینکه به دوره ریاست جمهوری آقای پزشکیان رسید.
دغدغه‌ای درباره کنکور وجود داشت که مدارس، مرجعیت خود را از دست داده‌اند و دانش‌آموزان کاری به معلم و مدرسه ندارند لذا تصمیم بر آن شد که برای تقویت مرجعیت مدارس، تاثیر معدل دانش‌آموزان به صورت قطعی در کنکور لحاظ شود. پیش‌بینی این بود با این روش به تدریج کنکور حذف شود و حتی درصدهایی هم برای تاثیر قطعی تعیین شد اما در نهایت این تصمیمات عملیاتی نشد.
آن زمان شورای عالی انقلاب فرهنگی به این موضوع ورود داشت که با اعتراض مجلس همراه شد چون بنا بر اعتقاد ما به دلیل تصویب قوانینی در سال‌های ۸۶ و ۹۲، دیگر نباید شورای انقلاب فرهنگی به موضوع کنکور ورود داشته باشد و این مساله جزء اختیارات مجلس است.
در نهایت، آقای روحانی در زمان ریاست جمهوری خود مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی درباره سیاست‌ها و ضوابط ساماندهی سنجش و پذیرش متقاضیان ورود به آموزش عالی (پس از پایان متوسطه) را ابلاغ کرد که تمامی قوانین قبلی را ملغی کرده بود. این مصوبه با ایراد معاونت حقوقی ریاست جمهوری و مجلس مواجه شد و بخشی از آن حذف گردید.
این روند در دوره آقای رئیسی ادامه دار بود و مقرر شد تاثیر معدل دانش آموزان در کنکور به صورت قطعی نباشد و تاثیر مثبت لحاظ شود؛ تاثیر مثبت بدان معناست که معدل بالا به نفع دانش‌آموز اعمال شده و اگر معدل پایین‌تر باشد در نمره کنکور اعمال نشود اما در تاثیر قطعی نمرات پایه‌های دهم، یازدهم و دوازدهم در کنکور تاثیرگذار است که لازمه آن، فراهم بودن زیرساخت‌های وزارت آموزش و پرورش است تا امتحانات نهایی به صورت سراسری و با دقت برگزار شود. بسیاری اشکالات را به این موضوع وارد کردند از جمله اینکه اجرایی شدن آن به بودجه سنگینی احتیاج دارد و انجام آن برای آموزش و پرورش کار سخت و سنگینی است.
با وجود تمام انتقادات، این موضوع اجرا و قرار بر این شد که سالی دو بار کنکور برگزار شود و قبولی فرد در کنکور به مدت دو سال اعتبار داشته باشد. برگزاری این روند با اعتراضاتی همراه بود زیرا حدود ۸۵ درصد قبولی‌های دانشگاه‌های ما رقابتی نیستند و با تاثیر سوابق وارد دانشگاه می‌شوند؛ بنابراین رقابت تنها بر سر ۱۵ درصد صندلی‌های دانشگاه است.
پس از برگزاری سه یا چهار کنکور و اعمال تاثیر قطعی معدل پایه دوازدهم در کنکور، نوبت به اعمال تاثیر قطعی معدل در پایه یازدهم رسید. بار دیگر اعتراضاتی مطرح شد که باید فرصت ترمیم معدل داده شود تا دانش‌آموزان بتوانند معدل خود را بهتر کنند و امکان رقابت داشته باشند.
این مباحث ادامه داشت تا اینکه آقای پزشکیان رئیس‌جمهور شد و ایشان دوباره این مساله را مطرح کردند که نیاز به ارزیابی مجدد و اصلاحاتی وجود دارد. شورای عالی انقلاب فرهنگی ابتدا تمایلی به تغییر نداشت زیرا تازه این قانون را تصویب کرده بود اما در نهایت اعضای شورا بنا بر خواست رئیس‌جمهور قبول کردند که بار دیگر موضوع تاثیر قطعی معدل را بررسی کنند.
در آخرین جلسه شورا مقرر شد تاثیر قطعی معدل در کنکور برای پایه‌های دوازدهم و یازدهم لحاظ شود، اما برای پایه دهم حذف گردد و اینکه باید جزئیات این تصمیم در شورای معین مطرح شود. چند روز پیش، این موضوع در شورا مطرح شد. اجماعی بین اعضای شورای انقلاب فرهنگی وجود داشت که نباید قوانین جدید را اصلاح کرد. دکتر پزشکیان بر این باور بود که اگر تصمیم اشتباهی گرفته شده، باید آن را اصلاح کرد. حتی آقای رئیس‌جمهور به تدریج اعتقاد دارد و اینکه نمی توان بعضی کارها را یکباره انجام داد.
در آخرین جلسه شورای انقلاب فرهنگی مقرر شد تاثیر قطعی معدل در کنکور برای پایه‌های دوازدهم و یازدهم لحاظ شود، اما برای پایه دهم حذف گردد. البته هر یک از سران قوا نظر متفاوتی درباره کنکور دارند.
در آن جلسه هر یک از روسای سه قوه نظرات متفاوتی درباره کنکور مطرح کردند. آقای قالیباف بر لزوم توجه به اعتراضات کنکوری‌ها تاکید داشت. آقای پزشکیان نیز اعتقاد داشت که تاثیر قطعی معدل در پایه یازدهم نباید عطف به ماسبق شود. در نهایت پس از کش و قوس‌های فراوان، تصمیم بر این شد که مصوبه جلسه قبل باقی بماند و موضوع عطف به ماسبق بودن تاثیر قطعی معدل پایه یازدهم در شورای عالی آموزش و پرورش بررسی شود که ریاست آن با رئیس‌جمهور است. بقیه جزئیات نیز یا ارجاع داده شده یا به نحوی به شورای عالی آموزش و پرورش تفویض گردید.
آیا تغییرات در تصمیمات و سیاست‌گذاری‌ها تاثیرات منفی در ذهن دانش‌آموزان و کنکوری‌ها ندارد؟
هر کاری کنیم استرس و فشار روانی ناشی از امتحانات و رقابت‌های کنکور وجود دارد اما اکنون طبق گزارش‌های ارائه شده، این روش‌ها به نفع دانش‌آموزان در دهک‌های مختلف است.
شورای انقلاب فرهنگی بر این باور است که کنکور به این شکل باید برگزار شود، هرچند کمیسیون آموزش نظر متفاوتی دارد. این کمیسیون پیشنهاد کرده تاثیر قطعی معدل پایه دوازدهم به میزان ۴۰ درصد باشد و تاثیر معدل در پایه‌های یازدهم و دهم حذف شود. همچنین دروس عمومی نیز در نتیجه کنکور اثرگذار باشند و اجازه ترمیم معدل بیش از یک بار داده شود.
رهبر انقلاب همواره بر عدالت آموزشی تاکید داشته‌اند و آمارها نشان می‌دهد که بیشتر رتبه‌های برتر کنکور مربوط به مدارس غیرانتفاعی است. چگونه می‌توان این عدالت آموزشی را برای تمامی دانش آموزان در سراسر کشور برقرار کرد که تنها منحصر به برخی مدارس نشود؟
تحقیقات نشان می‌دهد که رتبه‌های برتر کنکور تنها مختص مدارس خاص نیست و دانش‌آموزان از دهک‌های مختلف نیز از تغییرات کنکور و تاثیر معدل منتفع می‌شوند. به‌عنوان مثال، نماینده‌ای از یک روستا اشاره می‌کرد که میزان قبولی دانش‌آموزان آن‌ها افزایش یافته است زیرا آن‌ها با وجود قوی نبودن در تست‌زنی، معدل‌های بالایی کسب کرده بودند. همچنین در سیستان و بلوچستان، تعداد قابل توجهی از دانش‌آموزان از شهرستان‌های محروم موفق به قبولی در رشته پزشکی شده‌اند.
دروس دوره دوم آموزش متوسطه مهم است پس تاثیر قطعی معدل به نفع کسانی است که کتاب های درسی را به خوبی مطالعه کرده و از معلمان و مدارس خوبی برخوردارند. علاوه بر اینکه شرکت در کلاس کنکور هزینه‌های بسیاری دارد، در نقاط دوردست کلاس کنکور هم نیست بنابر این کسی که به خوبی دروس مدرسه را خوانده باشد و معدل بالایی بدست آورد، در رقابت‌ها جلو می‌افتد.
شما در شرایطی از تاثیر معلم خوب در مدارس صحبت می‌کنید که برخی از مدارس کشور، معلم ندارند و در مقابل معلمان با تجربه و کارآزموده در مدارس دیگر مشغول تدریس هستند.
همه معلم‌ها خوب هستند؛ یک میلیون معلم در کشور،۲۰۰ هزار معلم غیررسمی و ۲۱۰ هزار معلم در مدارس غیردولتی و غیرانتفاعی داریم که همه تلاش می‌کنند اما در برخی مناطق معلم برای درسی ندارند یا اینکه مثلا فردی با لیسانس عربی، فیزیک درس می‌دهد یا با لیسانس فیزیک، شیمی درس می‌دهد. این اشتباهات وجود دارد اما میزان آن بیشتر از دو یا سه درصد نیست و طبیعتا عده‌ای عقب می‌مانند با این وجود، سهمیه‌هایی برای مناطق محروم در کنکور پیش‌بینی شده که تا حدودی به رفع این مشکل کمک می‌کند.
شما به موضوع هزینه‌های بسیار زیاد کلاس‌های کنکور اشاره داشتید. چه برنامه‌ای وجود دارد که قبولی در کنکور وابسته به شرکت در کلاس‌های کنکور نباشد؟
تغییر در روند برگزاری کنکور و اعمال تاثیر معدل به منظور کاهش وابستگی به کلاس‌های کنکور صورت گرفته است. پیش از این، مرجعیت آموزش به کلاس‌های کنکور اختصاص داشت و دانش‌آموزان بیشتر بر تست‌زنی تمرکز داشتند تا کسب دانش عمیق. حتی در تلویزیون تبلیغات گسترده‌ای برای شرکت در کلاس‌های کنکور می‌شد و تست زنی یاد می‌دادند این یعنی دانش‌آموزی تربیت می شدند که بدون داشتن دانش کافی فقط متکی به تست بود و بعد وارد دانشگاه می‌شد؛ این افراد دانش بالایی بدست نیاورده و تنها تست زدن را یاد می گرفت.
تغییر در روند برگزاری کنکور و اعمال تاثیر معدل به منظور کاهش وابستگی به کلاس‌های کنکور صورت گرفته است. پیش از این، مرجعیت آموزش به کلاس‌های کنکور اختصاص داشت تا کسب دانش .
این روزها با پدیده دانش آموزانی مواجه هستیم که علاقه‌ای به ادامه تحصیل در دانشگاه و حتی مدرسه را ندارند که معدل پایین دانش‌آموزان موید آن است. به باور شما چه برنامه‌ای برای ایجاد انگیزه در بین آن‌ها باید داشت؟
طبق برنامه هفتم، ۴۰ درصد از آموزش عالی و ۵۰ درصد از آموزش و پرورش باید به سمت آموزش مهارت سوق داده شود. پس از سخت‌گیری در امتحانات دیپلم و نمرات نهایی، برخی دانش‌آموزان تمایل بیشتری به ادامه تحصیل در هنرستان‌ها و مراکز فنی و حرفه‌ای پیدا کرده‌اند تا مستقیماً وارد بازار کار شوند. همچنین، عده‌ای دیگر مشتاق ادامه تحصیل در رشته معلمی هستند تا پس از فارغ‌التحصیلی، به عنوان معلم مشغول به کار شوند و حقوق دریافت کنند. همین موضوع باعث شد که بخشی از تقاضای ورود به دانشگاه کم شود.
فضای مجازی تاثیر منفی بر تحصیل دانش‌آموزان داشته است. دو سال تعطیلی مدارس به‌خاطر کرونا باعث فاصله گرفتن بچه‌ها از درس و مدرسه شد؛ در این ایام، ستاد ملی کرونا تصمیمات نادرستی اتخاذ کرد و در واقع به مدت دو سال صورت مسئله را پاک کردند. در حالی که در بسیاری از کشورها این اتفاق نیفتاد و حتی هیچ‌یک از پادگان‌های آموزشی افسری و درجه‌داری ارتش و سپاه نیز تعطیل نشدند و آموزش بدون هیچ مشکلی ادامه یافت. باید همین رویکرد در مدارس نیز اجرایی می‌شد، اما این کار انجام نشد و در نتیجه امروز با شرایطی مواجه هستیم که عده‌ای علاقه‌مند به حضور در دانشگاه نیستند و به‌طور مستقیم وارد بازار کار می‌شوند.
آیا کاهش ورودی به دانشگاه‌ها باعث کاهش سطح علمی کشور نمی‌شود؟
کاهش ورودی به دانشگاه‌ها به معنای کاهش سطح علمی کشور نیست، زیرا به هر حال صندلی‌های دانشگاه‌ها پر شده و کلاس‌ها تشکیل می‌شود. اما علاقه‌مندان به برخی رشته‌ها مانند علوم پایه، فیزیک، شیمی و ریاضی کاهش یافته‌اند که با توجه به پایه و استراتژیک بودن این رشته‌ها، برای آینده کشور خطرناک است.
مسئله دیگر این است که میانگین معدل کشوری قبل از کرونا بالای ۱۳ و ۱۴ بود. معدل ایام کرونا خیلی قابل استناد نیست، زیرا امتحانات به‌صورت آنلاین برگزار می‌شد. بعد از کرونا، میانگین معدل به ۱۰ و ۱۱ رسید. اما پس از اعمال قانون تأثیر قطعی معدل در کنکور، یک نمره معدل در کل کشور ارتقا پیدا کرد. این نشان می‌دهد که دروس مدرسه مورد توجه دانش‌آموزان قرار گرفته و با این سخت‌گیری، معدل ارتقا یافته است. بر این اساس، امسال میانگین معدل کشوری یک نمره افزایش پیدا کرده است و انتظار می‌رود میانگین معدل در سال آینده نیز یک نمره بیشتر شود.
چه برنامه‌ای برای افزایش معدل و ارتقای آموزش کشور پیش بینی شده است؟
یکی از برنامه‌ها توجه جدی به مدرسه و اهمیت تأثیر قطعی معدل است. درباره دانش‌آموزان دوره ابتدایی نیز کارنامه‌ها به‌صورت توصیفی ارائه می‌شود، لذا آماری ندارم که نشان دهد دانش‌آموزان این مقطع علاقه‌ای به درس ندارند. البته فضای مجازی هم تأثیر منفی بر بچه‌ها داشته و جذابیت فضای مجازی آن‌ها را از درس خواندن منحرف کند.
آیا نمی‌توان از فضای مجازی و هوش مصنوعی برای افزایش علاقه‌مندی دانش‌آموزان به درس استفاده کرد؟
چنین امکانی وجود دارد و در حال حاضر نیز انجام می‌شود. اعتقاد ما در کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس این است که باید آموزش به‌صورت زنجیره تأمین آموزش، به شکل یکپارچه باشد. ۷.۵ میلیون کودک صفر تا ۶ سال داریم که مجلس برای آن‌ها تشکیل سازمان ملی تعلیم و تربیت کودک را تصویب کرده است. اکنون این سازمان در مراحل اولیه خود قرار دارد و چون تازه از بهزیستی به آموزش و پرورش منتقل شده، پوشش آن کمتر از ۹۰ درصد است. با این روش، اولین قطعه زنجیره تأمین آموزش، سازمان ملی تعلیم و تربیت کودکان خواهد بود.
قرار است بچه‌ها از سه سالگی وارد آموزش شوند، البته یک نقطه ضعفی وجود دارد که می‌گویند باید این بخش توسط بخش خصوصی و نه دولت اداره شود که این نظر نادرست است. اتفاقاً تنها جایی که دولت باید ورود کند، همین جاست. باید آموزش صفر تا ۶ سال توسط دولت و به‌صورت کنترل‌شده باشد و برای آن‌ها برنامه‌های محتوایی قابل قبولی در نظر گرفته شود.
در حال حاضر، ۱۷ میلیون دانش‌آموز با یک میلیون معلم در ۱۰۸ هزار مدرسه در سراسر کشور داریم و همچنین ۳.۵ میلیون دانشجو با ۱۰۰ هزار استاد در دانشگاه‌ها وجود دارد. در انتهای زنجیره نیز شرکت‌های دانش‌بنیان قرار دارند که تعداد آن‌ها به ۱۱ هزار شرکت می‌رسد؛ یعنی نگاه کلی برای زنجیره تأمین آموزش به‌صورت یکپارچه است.
آقای دکتر پزشکیان وقت زیادی برای آموزش گذاشته‌اند؛ هیچ رئیس‌جمهوری مانند ایشان برای آموزش وقت نگذاشته است. تاکید ایشان بر این است که از ابتدا باید آموزش درست به بچه‌ها داده شود، زیرا آموزش اساس و زیربنا است و همه چیز حتی فرهنگ نیز با آموزش حل می‌شود.