به گزارش مشرق، سه‌شنبه شب همین که یکی از وسایل برقی را روشن کردم، خانه در تاریکی فرو رفت. در دلم گفتم، خداحافظ لوازم خانگی! فلش موبایل را روشن کردم تا فیوز پریده را برگردانم سرجایش. فیوز سرجایش بود. زیر لب گفتم خداحافظ فیوز ساختمان! باید می‌رفتم سراغ مدیر ساختمان که ساکن واحد رو به رویی است تا فیوز را وصل کند. قبل از اینکه از خانه بیرون بروم از پنجره نگاهی به بیرون انداختم و وقتی کوچه و خیابان تاریک را دیدم متوجه شدم من عامل قطعی برق نبودم. خبر تعطیلی چهارشنبه را هم در تاریکی و با موبایلی که کمتر از ۱۰ درصد از شارژش باقی مانده بود، در حالی که پتویی به دور خودم کشیده بودم و به شوفاژی که رو به سردی می‌رفت تکیه داده بودم، در یکی از کانال‌های تلگرام خواندم. اعلام شد که مدارس، اداره‌ها، بانک‌ها و کمی بعد، بورس‌ها در رروز چهارشنبه ۲۴ بهمن ماه، تعطیل هستند. دلیل تعطیلی در تاریکی و سرما مشخص بود: کمبود انرژی.
خداحافظ آلودگی، ما تعطیلیم!
صبح چهارشنبه، مثل هر روز از خانه بیرون رفتم. ما نه در مدرسه کار می‌کنیم، نه بانکی هستیم و نه بورس‌باز و همیشه باید در محل کارمان حاضر شویم. سوپرمارکت سحرخیز محله که ساعت کارش را با اولین دانش‌آموزهای مدرسه‌ای در همسایگی‌اش تنظیم می‌کند، تعطیل بود. مترو هم خلوت بود؛ آنقدر که صندلی خالی داشت و حتی در ایستگاه تقاطعی که مقصد هر روزه‌ام است، بر خلاف همیشه از ازدحام خبری نبود. خلوتی که تعطیلی اجباری به تهران هدیه داده بود، روی پاکیزگی هوا هم تأثیر داشت؛ آسمان صبحگاهی صاف و شفاف بود و کوه‌های نشسته در زیر برف، از هر خیابان شمالی دیده می‌شدند.
احتمالاً کارکنان مشاغل خصوصی یا مراکز خدماتی ضروری مثل بیمارستان‌ها، چهارشنبه زودتر از روزهای غیر تعطیل، به محل کارشان رسیدند؛ اما آیا سرعت انجام کارها هم در این روز نیمه تعطیل همین قدر بالا بوده است؟
گلایه خصوصی‌ها از تعطیلی دولتی‌ها
هانیه* که در اتاق بازرگانی کار می‌کند، معتقد است یک روز نیمه‌تعطیل، جزو بلندترین روزهای هفته است؛ چون بعضی از کارها پیش نمی‌رود و بعضی دیگر به کندی انجام می‌شود. او می‌گوید «ما نماینده بخش خصوصی هستیم و بخش خصوصی، تعطیلی ندارد». اتاق بازرگانی برای امور مختلف با بخش دولتی در ارتباط است و هانیه هم که باید در تماس با چند سازمان دولتی، موضوعی را پیگیری می‌کرد، این قسمت از کارهای چهارشنبه را به کارهای اولویت‌دار شنبه موکول می‌کند.
بانک‌ها تعطیل باشند هم مردم خرید می‌کنند و کارت می‌کشند و انواع تراکنش را انجام می‌دهند. داوود با خنده می‌گوید: بانک تعطیل نمی‌شود، کارمندهای بانک تعطیل می‌شوندرویا که در یک شرکت بازرگانی خصوصی کار می‌کند، از اینکه باید در چنین روزی در محل کار خود حاضر باشد، گلایه دارد. «وقتی همه تعطیل هستند چرا ما باید سرکار باشیم؟» رویا مسئول سامانه‌ای است که امور صادرات و واردات در آن انجام می‌شود. او می‌گوید کارهایی که از سمت خودشان قابل انجام است، در روزی که دولتی‌ها تعطیل باشند هم پیش می‌رود. چون به جای افراد با سامانه سروکار دارد، اما پیگیری‌های بعدی یا برخی تأییدیه‌ها را نیروی انسانی انجام می‌دهد و برای این قسمت، باید تا روز کاری بعد صبر کرد.
یک روز تعطیل با بانکی‌ها
داوود مهندس کامپیوتر است و در یک شرکت خصوصی که زیرساخت امنیتی را برای بانک‌ها فراهم می‌کند، مشغول به کار است. بر اساس قانون نانوشته شرکت داوود، در چنین روزهایی یا روزهای بین دو تعطیلی، بعضی از همکارها در شرکت حضور دارند و بعضی دیگر در دسترس یا به قول خودش on call هستند. «کار ما فرق می‌کند، بانک تعطیلی ندارد. بانک‌ها تعطیل باشند هم مردم خرید می‌کنند و کارت می‌کشند و انواع تراکنش را انجام می‌دهند.» داوود با خنده می‌گوید «بانک تعطیل نمی‌شود، کارمندهای بانک تعطیل می‌شوند.»
نظر کارمندهای بانک اما چیز دیگری است. چنین تعطیلاتی برای بعضی آنها به معنای یک روز استراحت بدون مشتری است. بهاره کارمند شعبه یک بانک دولتی است و می‌گوید نمی‌داند در روزهای نیمه‌تعطیل، از خدا چه بخواهد! «در روزهای نیمه‌تعطیل، خدا را شکر می‌کنم که می‌توانم یک روز آرام در خانه داشته باشم. اما بعد که یادم می‌آید فردای چنین روزی، مشتری‌های بیشتری برای کارهای عقب‌مانده روز تعطیل به ما مراجعه می‌کنند، از خدا می‌خواهم من هم در شعب کشیک کار کنم. شلوغی روز بعد به خصوص با بعضی از مشتری‌های نگرانی که مهلتی را به دلیل تعطیلی از دست داده‌اند، به ماندن در خانه نمی‌ارزد» اما هدیه که کارمند شعبه یک بانک خصوصی است، این تعطیلی‌ها را نعمت می‌داند: «برای من با رئیسی که اهل مرخصی دادن نیست و مانده بیست و چند روزه مرخصی، چنین تعطیلاتی متأسفانه نعمت هستند.»
دانیال که در ستاد بانک کار می‌کند و فارغ از تعطیلی، به شیوه کاری‌اش معترض است. «ماهیت کاری من و همکاران من در این اداره طوری است که می‌توانیم دورکار باشیم. ما با اطلاعات مشتریان یا اطلاعات محرمانه‌ای که نباید در سیستم‌هایی غیر از سیستم داخلی بانک باز شوند کار نمی‌کنیم. البته، همه ادارات این طور نیستند اما اداره ما با اتوماسیون و سامانه‌ای کار می‌کند که می‌توان با حفظ امنیت، در خانه هم به آنها دسترسی داشت. ما به طور کلی می‌توانیم دورکار باشیم در روزهایی مثل شنبه همین هفته یا امروز هم می‌توانستیم دورکار باشیم، اما ناچاریم در محل کارمان حضور فیزیکی داشته باشیم.»
در هفته‌ای که گذشت، یک عرضه اولیه که برای شنبه برنامه‌ریزی‌شده بود، به دلیل تعطیلی به چهارشنبه موکول شد و تعطیلی چهارشنبه باعث شد یک بار دیگر به تعویق بیفتد
دانیال معتقد است تعریف مدیران از کار، همان تعریف سنتی حضور فیزیکی در ساعات مشخص است. او می‌گوید مدیران از فناوری روز جامانده‌اند و اگر با بخش IT هماهنگ باشند، می‌توانند برخی ادارات را که با اطلاعات مشتریان یا دیگر دادههای حیاتی بانک سروکار ندارند، دورکار کنند. نظر شخصی دانیال این است که با فراهم کردن زیرساخت دورکاری برای بسیاری از مشاغل، مصرف انرژی بخش تجاری و خدمات بهینه می‌شود و شاید با این روش بتوان بخشی از کمبود برق تابستان و کمبود گاز نیمه دوم سال را جبران کرد. البته او به مصرف انرژی خودش هم حساس است: «دور کار که باشیم برای هر رفت و آمدی بنزین نمی‌سوزانیم».
مهسا و محمد هم زوج جوانی هستند که برای آغاز زندگی به شدت نیازمند وام ازدواج بودند و تعطیلات مدام کارشان را عقب می‌انداخت. موسی هم از این گلایه دارد که جنسی که سفارش داده، مدتهاست ارسال نمی‌شود، چون به گفته فروشنده، خط تولیدش خوابیده است.
دولت چقدر حقوق رایگان می‌دهد؟
در همین هفته، شنبه و چهارشنبه بسیاری از استانها تعطیل بود، مثلا چهارشنبه ۲۲ استان از ۳۱ استان کشور؛ این یعنی کارمندانی که بابت این دو روز حقوق از دولت می‌گیرند، بدون کار کردن باید حقوق بگیرند. در کشور حدودا یک میلیون فرهنگی، بیش از یک میلیون نیروی مسلح، بیش از ۳ میلیون کارمند و ۳ میلیون کارمند شرکتهای خصولتی داریم (جمعا ۸ میلیون نفر) که حقوق همین دو روزشان سر به فلک می‌کشد؛ هر چند برخی این موضوع را با توجه به کارایی پایین کارمندان کم اهمیت ارزیابی می‌کنند. البته بخشی از این کارکنان، بنا به ضرورت مجبور به حضور در محل کار هستند؛ حالا باید گفت برنده این تعطیلات ناگهانی چه کسانی هستند؟ آیا کسانی که سر کار آمدند، باختند؟
بورس‌ها و تعویق‌های چندباره
هما که در یکی از ارکان بازار سرمایه کار می‌کند همیشه به شوخی می‌گوید «سنگ هم از آسمان ببارد، ما باید سرکار باشیم» ولی تعطیلات اخیر، دامن بازار را هم گرفته است! تقویم کاری بازار سرمایه بسیار دقیق است و تعطیلی‌های این‌چنینی، نظم کاری ارکان و دیگر فعالان بازار را متأثر می‌کند. در هفته‌ای که گذشت، یک عرضه اولیه که برای شنبه برنامه‌ریزی‌شده بود، به دلیل تعطیلی به چهارشنبه موکول شد و تعطیلی چهارشنبه باعث شد یک بار دیگر به تعویق بیفتد.
چنین تعویق‌هایی فقط مربوط به بازار سرمایه نیست. سجاد که امور اداری مربوط به یک خیریه را پیگیری می‌کند، می‌گوید: روال ثبت تغییرات هیئت مدیره به دلیل تعطیلات و ثبت نشدن در روزنامه رسمی، باعث شده حساب‌های بانکی‌شان مسدود شود. «قرار بود شنبه، ثبت شرکت‌ها تغییرات هیئت مدیره خیریه را در روزنامه رسمی ثبت کند که شنبه تعطیل شد. در این فاصله پیگیر کارهای رفع مسدودی حساب‌های بانکی‌مان بودیم که به تعطیلی چهارشنبه خوردیم.»
این قبیل تعطیلی‌ها، کسب و کارهای دیگر را هم متأثر می‌کند؛ به عنوان مثال رانندگان درآمد آن روز را از دست می‌دهند. رستوران‌هایی که در طول هفته به ادارات خدمات ارائه می‌دهند هم با این موضوع مواجه‌اند و علاوه بر این، ممکن است مواد اولیه‌ای که خریداری کرده بودند را به ناچار دور بریزند.
موضوع خاص چهارشنبه این هفته، برخی ادارات و مدارس بودند که از روز قبل به مناسبت نیمه شعبان مقادیری میوه و شیرینی برای توزیع یا جشن میلاد امام زمان (عج) خریده بودند، اما روز چهارشنبه دانش آموزان و کارمندانی که باید پذیرایی می‌شدند، نیامدند و حالا مشخص نبود چطور می‌شود اقلام خراب‌شدنی را مصرف کرد یا فروخت یا ...!
دردسر والدین
تعطیلات برنامه‌ریزی‌نشده و ناگهانی برای دانش‌آموزها خوشایند است، البته، به غیر از کنکوری‌هایی که مدارس و آموزشگاه‌هایشان، تقویم دقیقی را از ابتدای سال تحصیلی ارائه می‌دهند و تقریباً با هیچ تعطیلی، تعطیل نمی‌شوند. با این همه، تعطیلات مدرسه، دردسر والدین است. وقتی مدارس تعطیلند و بخش خصوصی فعال، والدین شاغل در بخش خصوصی برای مراقبت از فرزندانشان با مشکلاتی مواجه می‌شوند، این مشکلات زمانی بیشتر می‌شود که والدین باید در محل کار خود حاضر شوند و کلاس‌های درس، آنلاین برگزار شود. دانش‌آموزان کوچک‌تر، مثلا سال‌های اولیه مقطع ابتدایی، برای شرکت در کلاس آنلاین به حضور و همراهی والدینشان نیاز دارند و این هم مشکلی دیگر بر مشکلات این قبیل تعطیلی‌ها اضافه می‌کند.
تعطیلات، دم دستی‌ترین گزینه از روی ناچاری
تعطیلی مدارس و ادارات به دلیل کمبود انرژی اولین و ساده‌ترین گزنیه در دسترس است؛ گزینه‌ای از روی ناچاری برای پرهیز از مشکلات بیشتر. این گزینه اما هیچ‌وقت به یک راه‌حل کارآمد تبدیل نمی‌شود. تعطیلی در عمل نه تنها به حل مشکل انرژی کمکی نمی‌کند، بلکه زندگی روزمره مردم و عملکرد بخش خصوصی و کسب و کارها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. راه حل پایدار، برنامه‌ریزی بلندمدت در بخش انرژی است که در کنار اقداماتی مانند فراهم کردن زیرساخت دورکاری و استفاده از فناوری‌هایی که بهره‌وری انرژی را بهبود می‌دهند، تعطیلات غیرمنتظره را کمتر می‌کنند.
* اسامی استفاده شده در این گزارش، مستعار هستند.