شاید اگر تا چند دهه پیش می‌نوشتیم استان گلستان بیابانی می‌شود و گرد و غبار نفس ساکنانش را می گیرد به گزافه گویی متهم می‌شدیم اما این روزها که بیش از ۳۳ روستا شاهد استمرار پدیده ریزگردها بوده و آسمان آبی سایه انداز بر جنگل‌های شمال از هجوم گرد و خاک به زردی می‌گراید دیگر این جملات گزافه نیست!
اگرچه وقوع پدیده گرد و غبار در نوار مرزی شمالی سال‌هاست به دلیل همجواری با بیابان‌های عظیم کشور ترکمنستان وجود داشته است ولی نتایج پژوهش‌ها نشان می‌دهد فراوانی و غلظت این پدیده از سال ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۳ به ویژه در استان گلستان روند صعودی را طی کرده است.
از بین رفتن مراتع در بخش‌های شمالی استان و شخم و شیار آن‌ها و کشت گندم و جو در کنار خشکسالی‌های پی در پی، فقیر شدن پوشش گیاهی در مراتع و غیره از جمله عواملی است که سبب شده این استان به ویژه در مناطق شمالی و مرزی در روزهایی زیادی از سال درگیری پدیده گرد و غبار باشد.
مسئله‌ای که تا دیر نشده است باید برای آن راه درمانی پیدا کرد در غیر این صورت گلستان تبدیل به خوزستانی در شمال کشور خواهد شد که ریزگردها اقتصاد و معیشت این مردم را به مخاطره می‌اندازد.

ریزگردهای وارداتی
بنا بر گفته مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان بخش اعظمی از ریزگردهایی که این روزها آسمان استان گلستان و مردمانش را می آزارد منشأ خارجی دارد.
حمید سلامتی در قرارگاه خبری ستاد دهه فجر استان گلستان با اشاره به همین موضوع و همجواری این استان با بیابان‌های «قره‌قوم» و «بالخان» در کشور ترکمنستان اذعان کرد: ۸۵ درصد ریزگردها در استان منشأ خارجی دارد.
وی افزود: ۸۵ درصد پدیده ریزگرد در استان منشأ خارجی و ۱۵ درصد داخلی است که عمده منشأ ریزگردها در استان در تالاب‌های آلاگل، آجی گل، آلماگل و گمیشان و در آینده ممکن است خلیج گرگان هم به منشأ ریزگردها تبدیل شود.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری گلستان بیان کرد: مجاورت با صحرای قره قوم و بالخان در ترکمنستان نیز سبب شده در استان به ویژه در ۳۳ روستای منطقه مرزی و نوار شمالی استان شاهد استمرار پدیده ریزگردها باشیم. ضمن اینکه ۷۰ هزار هکتار مراتع گلستان فقیر است که می‌تواند منشأ ریزگرد باشد.
تهدید اقتصاد مرزنشینان
وی با اشاره به این موضوع که در جنوب استان و برخی مناطق ۶۰۰ میلی‌متر و در شمال ۱۵۰ میلی‌متر بارش داریم ادامه داد: کم بارشی وضعیت ریزگردهای استان را تشدید می‌کند.
وی در خصوص برون رفت از مشکلات بر تأمین حقابه زیست محیطی تالاب‌ها تأکید کرد و گفت: تأمین حقابه موضوع مهمی است که باید از طریق وزارت نیرو به طور جدی پیگیری شود؛ چراکه اقتصاد و معیشت مردم این استان به ویژه در مناطق مرزی بر کشاورزی و دامپروری استوار است و عدم کنترل این پدیده می‌تواند اقتصاد مرزنشینان را نابود و مرز را خالی از سکنه کند که البته تبعات مختلفی هم در پی خواهد داشت.
وی یادآور شد: وجود حدود ۲۵۰ هزار هکتار اراضی در استان که در معرض بیابان زایی قرار دارند از جمله موضوعاتی است که باید به آن توجه کرد.
سلامتی با تأکید بر اینکه خشک شدن تالاب‌ها می‌تواند خطر جدی برای افزایش ریزگردها باشد، اظهار کرد: اگر تالاب‌های گلستان به‌ویژه تالاب‌های مرزی مانند آلماگل و آلاگل آب‌گیری نشوند، به کانون‌های تولید ریزگرد تبدیل خواهند شد. بنابراین باید با تأمین حقابه از رودخانه‌های مرزی، این تالاب‌ها را حفظ کنیم.
وی یادآور شد: در کنار تالاب‌ها، ۷۰ هزار هکتار از مراتع فقیر استان نیز می‌توانند منبع ریزگرد باشند. برای همین، طرح احیای نوار شمالی استان تدوین شده که شامل تولید نهال‌های بیابانی، کشت و توسعه پوشش گیاهی است.
کلبه احزان
در سال‌های اخیر خشکسالی و تغییر رژیم آبی، تغییر کاربری اراضی تالاب، بهره‌برداری بی‌رویه و ورود آلاینده‌های صنعتی، کشاورزی و شهری، تخریب‌های ناشی از فشار فزاینده جمعیت بر تالاب و رسوب‌گذاری و دیگر عوامل طبیعی سبب خشک شدن وسعت زیادی از خلیج گرگان شد
گلستان نیز از این نقاط است. استانی سرسبز در کنار دریای خزر که در نگاه اول باید گفت پرآب‌ترین استان ایران است؛ اما بر اساس گزارش‌های بدست آمده، این استان اکنون خشک‌ترین روزهای خود را طی نیم قرن اخیر تجربه می‌کند
وقتی از بهار سال ۱۳۹۸ بارش‌های خوبی در کشور آغاز شد و تا اواسط سال ۹۹ هم ادامه داشت، چنین استنباط شد که خشکسالی‌ها به پایان رسیده و ایران هم وارد ترسالی شده است؛ ولی تدبیر نکردن اوضاع در چند سال اخیر و کاهش نزولات آسمانی، به جایی رسیده که گلستان حالا خشک‌ترین روزهای خود را طی نیم قرن اخیر تجربه می‌کند. صنعت کشاورزی اولین بخشی است که ضربات سنگینی از این بی‌آبی‌ها متحمل می‌شود و اگر فکری برای آن نشود، فعالان این عرصه باید به فکر کار و حرفه دیگری باشند.
اکنون خبر ناگوار برای گلستانی‌ها این است که بخشی از اقلیم استان دچار بحران آب و خاک شده است؛ به نحوی که اکنون ذخایر آبی گلستان به شدت کاهش یافته و شاهد فرونشست زمین هم هستیم. جالب اینکه در کنار این اتفاقات، آمارها نشان می‌دهد ۱۵ تا ۱۷‌هزار چاه غیرمجاز در گلستان وجود دارد که لازم است شرکت آب منطقه‌ای با جدیت بیشتری وارد عمل شود.
نمک بر زخم گلستان
آخرین ارزیابی سازمان نقشه برداری کشور هم نشان می‌دهد افزون بر ۱۰۰ کیلومتر مربع از پهنه آبی خلیج گرگان خشک شده است.از سال ۹۳ که نخستین سفر دولت یازدهم به استان گلستان انجام شد، قول احیای خلیج گرگان به مردم این استان داده شد اما با گذشت حدود ۱۰ سال از آن زمان، هنوز برنامه جامعی برای نجات این خلیج اجرایی نشده و این موضوع به افزایش ریزگرد ها دامن می‌زند.
بر اساس بررسی‌های صورت گرفته حدود ۲۷ درصد از خلیج گرگان خشک شده که ارزش زیستگاهی این میزان بیش از ۸۰ درصد ارزش زیستگاهی تمام این خلیج است، در واقع حساس‌ترین واحد اکولوژیکی خلیج گرگان که منطقه زایش تنوع زیستی است از بین رفته و بر این اساس خلیج در معرض فقر غذایی و انرژی قرار گرفته است.
غفلت از پیشگیری
اگر چه بنا بر اظهارات مدیر کل منابع طبیعی افزون بر ۸۰ درصد ریزگرد ها منشا خارجی دارند اما از همان ۲۰ درصد ریزگرد منشا خارجی نیز با برخی راهکارهای ساده می‌توانستیم جلوگیری کنیم.
معاون اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری گلستان که بر همین اساس به این موضوع ورود کرده است و اظهار می کند: ۲۰ درصد از ریزگردها در این استان به دلیل خشک شدن تالاب گمیشان است، در حالی‌که بررسی‌ها نشان می‌دهد می‌شد از ظرفیت کانال انتقال آب به سایت میگوی گمیشان برای نجات این تالاب استفاده و از خشکیدگی آن جلوگیری کرد!
رمضانعلی عابدینی با بیان اینکه تالاب گمیشان، بزرگ‌ترین تالاب استان است بیان می کند: متأسفانه این تالاب به طور کامل خشک و تبدیل به منشا ریزگردها شده است. وی توضیح می‌دهد: این در حالی است که آبی که از طریق این کانال به سایت میگو وارد می‌شد در پنج ماه از سال به استفاده پرورش دهندگان میگو می‌رسید و هفت ماه از سال بدون هیچ استفاده‌ای به دریا می‌رفت در حالی که می‌شد با پمپاژ آب این کانال در هفت ماه از سال تالاب را از خشکی کامل نجات داد و در پنج ماه دیگر نیز سهمی برای تالاب در نظر گرفته می‌شد.
معاون اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم دادگستری استان با اشاره به غفلت متولیان امر نسبت به خشک شدن این تالاب یادآور می‌شود: در دستگاه قضایی کارگروه ویژه‌ای برای احیای تالاب گمیشان و کاهش منشأ ریزگردها در استان، تشکیل شده و راهکارهای لازم نیز مشخص شده؛ بنابراین انتظار می رود دستگاه‌های متولی در این خصوص اقدامات لازم را انجام دهند.