به گزارش خبرنگار اقتصاد کلان خبرگزاری صدا و سیما، قطعا کلمه بهره وری برای همه ما واژه‌ای ناملموس و تخصصی با معانی گسترده و کاربرد‌های مختلف است

آقای حبیبی، کارشناس حوزه بهره وری می‌گوید: بهره وری یعنی اینکه ما از هرآنچه که به عنوان منابع یا مواد اولیه در اختیار داریم بتوانیم بیشترین استفاده و نتیجه مطلوب را دریافت کنیم. این بهره وری در حوزه تولید، توزیع و مصرف دسته بندی می‌شوند البته این دسته بندی مربوط به حوزه تولید است.

او با یک مثال بحث بهره وری را اینطور توضیح می‌دهد که ما امسال با موضوع ناترازی انرژی و قطعی برق‌ها پی در پی دست به گریبان بوده‌ایم. این موضوع به عوامل مختلفی باز می‌گردد یکی از این موارد، راندمان پایین نیروگاه‌ها یعنی قدیمی بودن آن هاست. اگر ما همین نیروگاه‌ها را به‌روز‌رسانی و تجهیز کنیم، نیاز به ساخت نیروگاه جدید که زمان زیادی هم لازم دارد را کمتر می‌کند.

رشد بهره وری نیازمند به‌روز‌رسانی تجهیزات است

بحثمان با آقای حبیبی از این ناترازی‌ها به اینجا رسید که چرا در برنامه‌های پیشرفت، بهره وری برای رشد اقتصادی اینقدر مهم است. اصلا چطور با بهره وری می‌توانیم رشد اقتصادی داشته باشیم.

این کارشناس اقتصادی ادامه می‌دهد که وقتی شما بتوانید ظرفیت‌های خالی را استفاده کنید طبیعتا تولید بیشتری دارید و تولید بیشتر یعنی رشد اقتصادی. وقتی یک خط تولید به جای ۱۰ محصول بتواند ۱۰۰ محصول تحویل دهد یعنی بهره ور است یعنی با به‌روز‌رسانی تجهیزات توانستیم بیشترین استفاده را از آن‌ها کنیم.

با تعریف ساده موضوع بهره وری، باید به ماده ۱۱۱ قانون برنامه هفتم رجوع کنیم که به سازمان ملی بهره وری تکلیف کرده برنامه‌های کمی و کیفی خودش را برای تحقق نقش بهره وری در رشد ۸ درصدی اقتصاد ارائه کند.

رشد ۸ درصدی که رهبر انقلاب با این لفظ آن را مهم می‌داند که (نگویید نمی‌شود)

محمودی، معاون راهبری تولیدی -زیربنایی سازمان ملی بهره وری در گفت‌و‌گو با خبرگزاری صداو سیما با تاکید بر برنامه‌های پنج ساله پیشرفت به نقش بهره وری در رشد اقتصادی می‌گوید: طی چندین برنامه نقش بهره وری بار‌ها مشخص شده است که البته در سال‌هایی توفیقاتی بوده ولی در سال‌هایی هم موفقیت تحقق پیدا نکرده است.

وی افزود: ساختار اقتصادی ما به شکلی است که سیاست‌هایی که برای توسعه در کشور تدوین می‌شود از ظرفیت‌های بهره وری استفاده نشده و بیشتر از نهاده‌ها و منابع در اختیار کشور استفاده شده است. آمار‌های بهره وری در بلند مدت این را تایید می‌کند، در ۲۰ سال گذشته هم رشد اندکی در بهره وری را شاهد بودیم.

نظام ملی بهره وری تدوین شده است

آقای محمودی ادامه داد: در برنامه هفتم این موضوع را پیش بینی و الگو نظام ملی بهره وری را تدوین کردیم که مفهوم آن تمرکز بر عوامل محرک تولید بوده است. شاید تا امروز بر اساس آن چه نیاز بوده تمرکز بر روی شاخص بهره وری از جمله نیروی کار، سرمایه و کل عوامل بوده است منتهی تمرکزی روی اینکه چه عواملی منجر به رشد بهره وری می‌شود نشده است.

معاون راهبری تولیدی -زیربنایی سازمان ملی بهره وری گفت: این کار دشوار نیازمند این است که ارکان اصلی و کلیدی رشد بهره وری که ارکان توسعه گر هستند با یکدیگر انسجام خوبی داشته باشند. ساختار کلی و برنامه هفتم نگرانی‌هایی را ایجاد می‌کرد که این انسجام وجود ندارد. خوشبختانه این نظام بهره وری که در ماده ۱۱۱ برنامه هفتم تدوین شده و آماده برای بررسی در شورای عالی راهبری برنامه هفتم است.

وی افزود: متولیان بهره وری درقالب بهره وری دستگاهی و استانی فعال شده‌اند و به مرحله از بلوغ فنی رسیده‌اند که خودکار پایش بهره وری را انجام می‌دهند این موضوع مهم است که این شبکه در کشور توسعه پیدا کند. نظام ملی بهره وری با بررسی شورای عالی برنامه هفتم، مستقیم برای اجرا به سازمان ملی بهره وری محول می‌شود طرح توسط ما با همکاری برنامه و بودجه و اداره استخدامی طراحی شده است.

آقای محمودی تشریح کرد: این نظام ملی بهره وری در مجموع این اقدامات را به سه رکن اساسی تقسیم بندی کرده است. بخش اهداف کمی رشد بهره وری که در قالب دو محور (رشد کمی بخش‌های ۹ گانه اقتصادی و سایر احکام برنامه هفتم)، رکن دوم نظام ملی تعیین نقش‌ها و مسئولیت‌ها و رکن سوم این نظام در واقع تقسیم کار ملی واستانی است که با رویکرد جدید تقسیم کار ملی و استانی صورت گرفته است.

معاون راهبری تولیدی -زیربنایی سازمان ملی بهره وری با اشاره به چالش‌های بهره وری طی سال‌های گذشته، بیان کرد: در سال‌های گذشته یعنی از ۹۹ تا ۱۴۰۲ رشد بهره وری قابل توجهی را شاهد بودیم که در رشد اقتصادی ۴.۵ درصدی سهم ۳.۵ درصدی یعنی ۷۵ درصد را هم داشته است. اما در بلند مدت روند ثابت و رو به رشدی را در بهره وری شاهد نبودیم یعنی چیزی حدود یک درصد بوده است.

او افزود: ردیابی بهره وری از سال ۹۰ تا ۹۹ نشان می‌دهد ما با تنزل شاخص بهره وری رو به رو بودیم که از سال ۹۹ به بعد ما توانستیم این تنزل را جبران کنیم. بنابر این تمرکز می‌رود به سمت تغییر الگو‌ها آسیب شناسی‌ها نشان میدهد یکی از دلایلی که منجر به ناموفق بودن رشد بهره وری این است که یک چارچوب کلی برای طراحی ظرفیت‌های انگیزشی وجود نداشته و عمدتا به قوانین دستوری به بهره وری نگاه کردیم، اما این روش همیشه پاسخگو نیست تا زمانی که آن نظام انگیزش وجود نداشته باشد.

معاون راهبری تولیدی -زیربنایی سازمان ملی بهره وری گفت: عامل دیگری که منجر به عقب گرد شاخص بهره وری است، نبود ثبات در قوانین سیاسی و اقتصادی است. هرچه قوانین درحال تغییر باشند بهره وری هم تحت تاثیر قرار می‌گیرد. عامل دیگر تخصیص بهینه منابع است یعنی آن چه که تحت عنوان کارایی بازار‌ها از آن یاد می‌شود اینکه چگونه سازوکار بچینیم که منابع به حوزه‌هایی تخصیص داده شود که ظرفیت بالایی برای رشد بهره وری دارند متاسفانه در برخی منابع شاهد این بودیم که مثلا در حوزه سرمایه انسانی از حوزه‌های بهره وری بالاتر به بهره پایین‌تر حرکت کرده است.

آقای محمودی بیان کرد: در طرح نظام ملی بهره وری در سیاست‌ها و نوع مداخله در سطوح ملی توجه ویژه شده است. نکته دیگری که وجود دارد این است که مسائل عمده کشور از جنس مسائل فرابخشی است یعنی نمی‌توانیم دستگاه مشخص را مسئول اصلی بدانیم.

سنجش شاخص بهره وری به استان‌ها هم سپرده شده است

معاون راهبری تولیدی -زیربنایی سازمان ملی بهره وری ادامه داد: شاخص بهره وری در سه سال گذشته مسیر خوبی را طی کرده چرا که معتقدیم از ظرفیت بهره وری در کشور تا حدودی استفاده شده است. اقتصاد بعد از تنزل در یک دوره خودش به سمت ظرفیت‌های خالی می‌رود. توجه ویژه به بهره وری منجر شد تا این رشد در شاخص‌های بهره وری رقم بخورد.

او در پایان گفت: سازگارسازی با تحریم و خروج از کرونا ظرفیت‌های خالی را پر کرد، اما همچنان هشدار می‌دهیم که برای پایداری رشد بهره وری حتما لازم است که الگوی‌های بهره وری متناسب با سیاست‌های کشور تغییر کند. تکیه بر افزایش کارایی بازارها، توسه نظام آموزش و سلامت و پایداری مالی در بهره وری تاثیر جدی خواهد داشت. از ملزوماتی که نظام بهره وری برای رشد به آن احتیاج دارد، به‌روز‌رسانی و بهبود نظام سنجش بهره وری در کشور است. اگر بتوانیم شاخص‌ها رو به درستی بسنجیم و از این سنجش مسیر حرکت را تشخیص بدهیم قطعا در رشد سهم بهره وری در اقتصاد هم موفق خواهیم بود

بررسی آمار‌های بهره وری در کشور‌های پیشرفته و در حال پیشرفت امر بهره وری را به وضوح می‌تواند دید؛ و این یعنی تکیه بر امر بهره وری خود به نوعی عایقی برای تحولات سیاسی و اقتصاد در جهان نیز هست.