پس از پایان چهل و سومین جشنواره فیلم فجر و اعلام نتایج آن، انتقادات فراوانی به جشنواره و انتخاب‌های نهایی آن صورت گرفت. البته این انتقادات از زمان اعلام کاندیدها آغاز شد و گویا با رسیدن جشنواره به خط پایان و اعلام نتایج، موجی از نقدها به سمت هیئت داوران روانه شد؛ به طوری که کارشناسان و منتقدان اظهار کردند که این انتخاب‌ها باعث شده برخی نافیلم‌ها وسط میدان بیایند و در مقابل بعضی فیلم‌های خوب پشت پرده بمانند.
برخی دیگر اما جشنواره امسال را یکی از بهترین‌ها دانستند و از آثار و فرآیند جشنواره، در برابر منتقدان حمایت کردند. آرش خوشخو، منتقد سینما و یکی از اعضای هیئت انتخاب جشنواره فیلم فجر یکی از آنهایی است که در کنار گروه دوم ایستاده است. به همین بهانه با این منتقد گفت‌وگو کردیم و جشنواره امسال را از نگاه او دیدیم.
بهترین جشنواره در سال‌های اخیر؟!
آرش خوشخو معتقد بود که جشنواره باید شور و حرارت داشته باشد که امسال این رسالت به نتیجه رسیده بود. این منتقد سینما ادامه داد: امسال به دلیل فضای سیاسی که در کشور شاهد بودیم، جشنواره به تمایلات سینماگران نزدیک‌تر شده بود. تعداد فیلم‌هایی هم که به جشنواره رسیدند بسیار زیاد و از گرایش‌ها و نگاه‌های مختلف بودند که درنهایت به یک لیست با ۳۳ فیلم به پایان رسید.
خوشخو به نقطه نسبتا تاریک جشنواره اشاره کرد و عنوان کرد: به علت برخی از قوانین قدیمی جشنواره‌ای، ۲ الی ۳ فیلم به خاطر تاریخ ساختشان در آخرین لحظه از سبد جشنواره بیرون ماندند که اتفاقا در دسته فیلم‌های خوب هم قرار می‌گرفتند اما در نهایت با ابتکار دبیر جشنواره، آن چند فیلم به بخش ویژه رفتند که ۲ تا از آنها از جمله «قاتل و وحشی» به مرحله اکران نرسیدند که در اختتامیه جشنواره نیز به آن اشاره شد.
خوشخو جشنواره امسال را بهترین جشنواره نسبت به چند سال اخیر خصوصا بعد از کرونا دانست و درمورد کیفیت فیلم‌ها اظهار کرد: اگر فیلم‌هایی که از جشنواره بیرون ماندند را هم درنظر بگیریم، می‌توانیم به کیفیت و دربرگیری موضوعات مختلف، به جشنواره امسال امتیاز خوبی بدهیم.
در ساخت فیلم‌های جنگی افراط شد
یکی از نقدهایی که آرش خوشخو به جنشواره امسال داشت، مربوط به آثار حوزه دفاع مقدس بود؛ به طوری که تعدد آنها را نقصی در جشنواره دانست و گفت: این فیلم ها کیفیتشان قابل قبول بود اما فیلم جنگی نباید انقدر زیاد ساخته شود. اگر فیلم‌سازان به جای اینکه این‌قدر بر تعدد آثار کار کردند، تمرکزشان را بر کیفیت، پشتیبانی و هزینه می‌گذاشتند، نتیجه بهتری می‌گرفتند. می‌شد که از چند فیلم جنگی متوسط، ۲، ۳ تا فیلم قدرتمند ساخت.
این عضو هیئت انتخاب جشنواره ادامه داد: البته این فیلم‌ها در گنجه تاریخ کشورمان می‌ماند و بعدها بچه‌های ما برای اینکه بدانند در آن دوران چه اتفاقی افتاده است، می‌توانند به این فیلم‌ها مراجعه کنند. اما به هر حال باید بر این موضوع و تخصیص بودجه برای ساخت آثار مشابه دقت بیشتری خرج شود.
سربلندی سینمای اجتماعی در جشنواره امسال
آرش خوشخو نظر خود را درمورد سینمای اجتماعی کشورمان که در جشنواره نیز شاهد بیش از ۱۰ موردشان بودیم، چنین بیان کرد: سینمای اجتماعی ما سینمای طبقه متوسط است به این معنا که سینماگرایان برای ساخت یک اثر اجتماعی به طبقه متوسط جامعه نگاه می‌کنند و با الهام گرفتن از آن طبقه دست به ساخت فیلمشان می‌زنند. به همین دلیل است که ما در فیلم‌های اجتماعی همان چیزی را می‌بینیم که در طبقه متوسط جامعه‌مان جریان دارد. این نمایش هم می‌تواند با لحن‌های متفاوت اتفاق بیوفتد؛ از زبان خوش گرفته تا لحن تند و انتقادی.
خوشخو در ادامه تحلیل فیلم‌های اجتماعی جشنواره اظهار کرد: این فیلم‌های عموما موفق ظاهر شدند و از کارگردانی و بازیگری خوبی هم برخوردار بودند. یکی دیگر از ویژگی‌های بارزشان هم لحن و فضای تاریک داستان به حساب می‌آمد که مخاطب را بیشتر با خود همراه می‌کرد و بیشتر تمرکزشان بر ضعف‌های اجتماعی و اقتصادی بود. یکی از فیلم‌های خوب امسال، «رها» بود که یک اثر نمادین از سینمای اجتماعی ما به حساب آمد.
آرش خوشخو گریزی هم به فیلم‌هایی که با بودجه دولتی ساخته شده و بخش‌های حاکمیتی پشتشان بودند زد و گفت: چند فیلم با این شرایط داشتیم که فیلم‌های بدی هم نبودند به عنوان مثال فیلم «زیبا صدایم کن» آقای صدرعاملی با سرمایه کانون پرورش فکری ساخته شد و توانست پای خود را کمی آن‌طرف‌تر از چهارچوب‌های سینمای اجتماعی ایران بگذارد؛ به این معنا که به جای ایستادن بر نقطه واگرایی، درنهایت به مرحله همگرایی داستان پدر و دختر رسید.
سینما جای امر به معروف و نهی از منکر نیست!
این منتقد و عضو هیئت انتخاب جشنواره، دخالت ستاد امر به معروف و نهی از منکر را برای انتخاب آثار جشنواره بی‌علت دانست و گفت: دخالت چنین بخشی در سینما اصلا جالب نیست. این نهاد اساسا برای کشور بسیار مضر است، باعث تشدید شکاف‌های جامعه می‌شود و حتی گاهی ضد حاکمیت ملی عمل می‌کند.
خوشخو درمورد معیارهای تشخیص فیلم‌های ارزشمند عنوان کرد: به نظر من فیلمی که خوب ساخته شده باشد، روابط دلچسبی داشته باشد، تبلیغ همگرایی کند و محوریت خانواده داشته باشد، ارزشمند و جذاب است. از طرفی دیگر فیلمی که بازتابی از جامعه امروز باشد، قطعا برای مخاطب جذاب خواهد بود.
یک اثر هنری خوب زندگی‌بخش است
آرش خوشخو درنهایت درمورد تاثیر سینما، به خصوص فیلم‌های جشنواره بر کاهش ناهنجاری‌های اجتماعی اظهار کرد: هر داستان خوبی در بطن خود فضایی از دنیای پیرامون ما دارد. هر داستانی می‌تواند به ما حکمت و روشنگری بدهد؛ چه پایان خوش داشته باشد و چه تلخ به اتمام برسد. بنابراین هر فیلم خوبی می‌تواند تاثیر خاصی بر جامعه داشته باشد. برخی از فیلم‌های امسال هم به همین شکل بودند و می‌توانستند هم مخاطب را سرگرم کنند و هم فرایند تزکیه روح و نفس را به نمایش درآورند که از جمله آنها می‌توانیم به فیلم‌های «زیبا صدایم کن»، «پیرپسر» و «بچه مردم» که بر محور روایت نمایش داده می‌شوند، اشاره کنیم. البته به نظر من جشنواره مسئولیتی برای کاهش ناهنجاری‌های اجتماعی ندارد. اساسا رسالت سینما این نیست اما یک فیلم خوب ناخودآگاه این کار را انجام خواهد داد. یک اثر هنری خوب در هر قالبی می‌تواند مخاطب را به یک فرد بهتر در زندگی تبدیل کند.
خبرنگار: تکتم شریفی‌نژاد