زهره نوروزپور: روز گذشته ملک عبدالله دوم پادشاه اردن در کاخ سفید با دونالد ترامپ دیدار کرد. گفتگویی تاریخی درباره موضوعی که یکی دیگر از شگفتانه های ترامپ بود. قرار بود در این دیدار و این سفر عبدالفتاح سیسی رئیس جمهور مصر هم باشد اما او خشمگین تر از حد تصور ترامپ است که به این سفر تن دهد. البته وازت خارجه این کشور گفته است به طول کامل لغو نشده بلکه شاید وقتی دیگر! شاه اردن که در تصاویر و فیلم های دیدار با رئیس جمهور آمریکا که کاملا درگیری ذهنی او در چهره‌اش هویدا است به سوالات خبرنگاران با زیکری پاسخ و از آن رد شد به طوری که از این دیدار کسی چندان دستگیرش نشد که میان این دو رهبر چه گذشته است؟ البته در پیام شاه اردن در شبکه ایکس می توان حدس زد که دیدار خصوصی این دو، چندان دوستانه نبوده است. ضمن اینکه وزیرخارجه این کشور نیز با صراحت اعلام کرد اردن برای اردن فلسطین برای فلسطین. اما ایا انها در برابر خواسته بی منطق ترامپ موفق می شوند؟ این در حالی است که امروز پس از این دیدار ارتش مصر رسما اعلام کرد در حالت آماده باش است. این در حالی است که چند روز گذشته مصری ها با سلاح رسانه به مقابله با درخواست ترامپ پرداخته اند که اخرین آن پخش تصاویری از آخرین به روزشده رزمایش نظامی مصر بود که در صحرای سینا با تجهیزات فوق سنگنی به نمایش گذاشته شده بود خصوصا آنکه این تصاویر روی جنگنده های این کشور که بر فراز صحرا به پرواز درآمده بودند تمرکز کرده بود. که این خود یک پیام مهم است!
حالا از نشست این شاه کارکشته عربی و سیاس که از دل جهنم خاورمیانه به کاخ سفید رفته و با یک تاجر املاک که تنها چهار سال تجربه سیاست ورزی در جهان داشته، چه می دانیم؟ این را می دانیم که او مشت خود را فعلا باز نکرده و پاس گل به اعراب داده است! در این دیدار بسیار مهم و تاریخی چه گذشته و آنها به خبرنگاران چه گفتند؟ سکوتی که برای رسانه ها تامل و سوال برانگیز شده است که آیا از سَیاسی او بود یا از ضعف او؟ در اینباره گزارشی از میدل‌ایست آی و قضاوت را به شما خوانندگان می‌سپاریم:
عبدالله پادشاه اردن،از مخالفت علنی با ادعای ترامپ درباره اختیار بر غزه خودداری کرد
وب سایت تحلیلی میدل‌ایست آی در اینباره نوشت: پادشاه در ملأعام واکنشی نشان نداد و تنها موضوع را به مصر و اجلاس آتی عرب واگذار کرد.
رئیس‌جمهور آمریکا، دونالد ترامپ، روز سه‌شنبه گفت که ممکن است اخراج فلسطینیان از غزه به کشورهای خارج از جهان عرب را در نظر بگیرد و این به این معناست که لزوماً آماده نیست برنامه‌های جایگزین برای این منطقه را بررسی کند.
ترامپ به سبک معمول خود اظهار نظرات کلی و مبهم داشت. او همچنان اصرار داشت که نوار غزه را با استفاده از یک “اختیار نامشخص آمریکا” تصاحب خواهد کرد. او این اظهارات را در حالی بیان کرد که در دفتر بیضی همراه با ملک عبدالله، پادشاه اردن، نشسته بود.
ترامپ در مورد غزه گفت: “ما چیزی نخواهیم خرید. ما آن را خواهیم داشت.” وی افزود: “ما آن را حفظ می‌کنیم و مطمئن می‌شویم که صلح برقرار خواهد بود و هیچ مشکلی پیش نخواهد آمد، و هیچ‌کس آن را زیر سؤال نخواهد برد، و ما به درستی آن را مدیریت خواهیم کرد.”
او افزود: “من این موضوع را سال‌هاست که تماشا می‌کنم. هیچ چیزی جز مشکل نیست.” “همه دارند کشته می‌شوند. دارند غارت می‌شوند. مثل زندگی در جهنم است، و آنها در نهایت خانه‌ای عالی خواهند داشت، خانواده‌های عالی که لازم نیست مورد سرقت، قتل، ضرب و شتم و آزار و اذیت از سوی حماس و دیگران قرار بگیرند.”
رئیس‌جمهور آمریکا هیچ اشاره‌ای به بیش از 47,000 فلسطینی که در جریان حملات هوایی 15 ماهه اسرائیل به غزه کشته شدند، نکرد و به این نکته اشاره نکرد که این منطقه به ویرانه تبدیل شده است.
اما پادشاه عبدالله نیز واکنشی نشان نداد و بیشتر در سکوت نظاره‌گر بود، آنهم در حالی که اعضای گروه رسانه‌ای کاخ سفید به مدت بیست دقیقه از ترامپ سؤال می‌پرسیدند، فریاد می‌زدند، پیش از اینکه برای دیدار خصوصی میان دو رهبر از اتاق خارج شوند او همچنان در سکوت بود!
عبدالله هنگامی که توسط رئیس‌جمهور برای سخن گفتن ترغیب شد، گفت: “فکر می‌کنم باید در نظر داشته باشیم که طرحی از سوی مصر و کشورهای عربی وجود دارد. ما توسط [ولیعهد] محمد بن سلمان به مذاکراتی در ریاض دعوت شده‌ایم. فکر می‌کنم موضوع این است که چگونه می‌توانیم این را به شکلی عملی کنیم که برای همه خوب باشد؟ طبیعتاً باید به منافع ایالات متحده، مردم منطقه، و به‌ویژه مردم اردن نگاه کنیم.”
پادشاه، ترامپ را به خاطر تلاش‌هایش در به ثمر رساندن آتش‌بس تحسین کرد و گفت که به عنوان یک اقدام فوری انسانی، امان 2,000 کودک از غزه را که مبتلا به سرطان یا بیماری‌های حاد دیگر هستند، برای درمان خواهد پذیرفت.
عبدالله افزود: “من واقعاً معتقدم که با وجود تمام چالش‌هایی که در خاورمیانه داریم، سرانجام شخصی را می‌بینم که می‌تواند ما را به خط پایان برساند و ثبات، صلح و شکوفایی را برای همه ما در منطقه به ارمغان بیاورد.”
ترامپ، با این حال، به اندازه عبدالله دیپلماتیک نبود.
هنگامی که یک خبرنگار از او پرسید آیا هنوز به قطع بیش از یک میلیارد دلار کمک مالی ایالات متحده به اردن و مصر فکر می‌کند، مگر اینکه آنها انتقال اجباری فلسطینی‌ها به کشورهایشان را بپذیرند، ترامپ گفت احتمالاً “کاری خواهد کرد”، اما نیازی نیست که این کار شامل کمک‌های مالی باشد.
او گفت: “لازم نیست با پول تهدید کنم. ما مقدار زیادی پول به اردن و مصر کمک می‌کنیم، این را بگویم، به هر دو کشور خیلی کمک می‌کنیم. اما من نیازی به تهدید با این ندارم… فکر می‌کنم از این موضوع فراتر هستیم.” او این را گفت و به سمت پادشاه رو کرد.
وقتی خبرنگاری از عبدالله درخواست واکنش کرد، او از پاسخ مستقیم به این پرسش طفره رفت و بار دیگر به توافقی عمومی و نامشخص میان عرب‌ها که ممکن است پس از سفر چندین رهبر عرب به کاخ سفید شکل بگیرد، ارجاع داد.
پادشاه بحرین، حمد بن عیسی آل خلیفه، اواخر این هفته با ترامپ دیدار خواهد کرد.
اگرچه سفری رسمی اعلام نشده بود، اما العربیه روز سه‌شنبه گزارش داد که عبدالفتاح السیسی، رئیس‌جمهور مصر، سفر خود به واشنگتن را در واکنش به خشم ناشی از اظهارات ترامپ درباره اخراج فلسطینی‌ها برای ساخت یک مجتمع تفریحی ساحلی و مجبور کردن مصر به پذیرش بخشی از آنها، لغو کرده است.
مصر در کنار قطر و ایالات متحده نیز یکی از میانجی‌های مذاکرات بین اسرائیل و حماس است.
اعلام ناگهانی ترامپ دقیقاً یک هفته پیش در کنفرانس خبری با بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، واکنش‌های شدید متحدان منطقه‌ای را برانگیخت و تا روز دوشنبه تهدید کرد توافق آتش‌بس کاملاً فروپاشید، چراکه حماس تصمیم گرفت آزادی اسرای اسرائیلی برنامه‌ریزی‌شده برای روز شنبه را به تعویق بیندازد.
ترامپ همچنین در یک مصاحبه با شبکه فاکس نیوز در روز دوشنبه روشن ساخت که فلسطینی‌ها پس از آنکه ایالات متحده غزه را بازسازی کند، هیچ حقی برای بازگشت به غزه نخواهند داشت.
تلاش برای درک ایده‌ای که ماندگار باشد
حتی در حالی که ترامپ بر پیشنهادی پافشاری می‌کند که بسیاری آن را کاملاً جدا از واقعیت می‌دانند، این سؤال باقی می‌ماند که آیا باید سخنان او را به معنای واقعی کلمه جدی گرفت یا اینکه احساسات کلی او را باید جدی قلمداد کرد. در این مورد، اینکه ممکن است غزه هرگز دوباره تحت کنترل فلسطینی‌ها قرار نگیرد.
معین ربانی، یکی از پژوهشگران غیرمقیم در شورای امور جهانی خاورمیانه، به “میدل ایست آی” گفت: «ترامپ آشکارا در نوعی سرزمین خیال‌بافانه با تأثیر اسرائیل زندگی می‌کند و کاملاً هیچ اطلاعی ندارد که درباره چه چیزی صحبت می‌کند.»
بشارة بحبح، بنیان‌گذار «عرب-آمریکایی‌ها برای صلح» که نام آن تا هفته گذشته «عرب-آمریکایی‌ها برای ترامپ» بود، نیز موافق است که جزئیات ترامپ مبهم است.
او درباره تغییر نام سازمان خود گفت: «ما یک فرقه نیستیم» و در عین حال اشاره کرد که همچنان از حمایت خود از ترامپ دفاع می‌کند.
او به “میدل ایست آی” گفت: «واضح است که رئیس‌جمهور نمی‌داند با غزه چه کاری باید بکند. منظورم این است که او می‌داند یک مشکل غزه یا موضوع غزه وجود دارد که باید حل شود، اما نمی‌داند چگونه باید این کار را انجام دهد.»
بحبح معتقد است که وقتی ترامپ به خاورمیانه نگاه می‌کند، آن را به‌عنوان یک “نقشه سیاسی” نمی‌بیند، بلکه به‌عنوان یک محل تخریب شده نگاه می‌کند که هیچ‌کس نمی‌تواند در آن زندگی کند.
بحبح گفت: «و ایده‌ها شروع به هجوم آوردن به ذهن او می‌کنند و او تلاش می‌کند ایده‌ای پیدا کند که مؤثر باشد، اما به وضوح، زمانی که آنها مؤثر نیستند، او با ایده دیگری ظاهر می‌شود.»
جذابیت ترامپ برای بحبح و بسیاری در جامعه عرب-آمریکایی وعده مکرر او در کمپین انتخاباتی برای “صلحی پایدار در خاورمیانه” بود.
اما بدون تعریف مشخص از اینکه صلح چیست؟ ترامپ ممکن است آن را صرفاً به معنای نبود جنگ بداند، که انتقال اجباری فلسطینی‌ها به نظر دولت او قابل‌قبول خواهد بود.
بحبح که با تیم ترامپ در تماس است، گفت: «صلح، یعنی راه‌حل دو دولتی و بس. با کرانه باختری، قدس شرقی به‌عنوان پایتخت آن و [همچنین] نوار غزه.»
او افزود: «این تعریف من از صلح است، و سپس حق بازگشت پناهندگان فلسطینی به کشور فلسطینی جدید، به‌علاوه غرامت و چیزهای دیگر.»
پادشاه اردن از بیان موضع رسمی کشورش در دفتر بیضی به‌صورت عمومی خودداری کرد
ربانی به میدل ایست آی گفت: «عبدالله از طرف خود تلاش کرد که در مقابل ترامپ به‌صورت عمومی تناقضی ایجاد نکند، و به نظر می‌رسد که آنها موافقت کردند که پذیرش چند هزار کودک مبتلا به سرطان از غزه توسط اردن، اولین مرحله از اجرای طرح ترامپ باشد.»
ربانی گفت: «کاملاً آشکار است که از نقطه اول تا نقطه صدم [از مباحث مذاکره] این بود که “ترامپ را در انظار عمومی نقض نکنید.”»
او افزود: «این هم خوب و هم عالی است؛ اگر پیامی واضح و غیرقابل‌ابهام به‌صورت خصوصی ارائه شده باشد.»
اردن چه اهرمی دارد؟
شاه اردن اندکی پس از ترک کاخ سفید در حساب خود در شبکه X ظاهرا نکات گفتگو که به نظر می‌رسید خصوصی باشند را مطرح کرد؛ او نوشت: «من بار دیگر بر موضع قاطع اردن در مخالفت با جابجایی فلسطینی‌ها در غزه و کرانه باختری تأکید کردم. این موضع متحد عربی است.» وی افزود: «بازسازی غزه بدون جابجایی فلسطینی‌ها و پرداختن به وضعیت وخیم انسانی باید اولویت همه باشد.»
او گفت راه‌حل دو دولتی تنها راهی است که «می‌تواند ثبات منطقه‌ای را تضمین کند» و این امر «نیازمند رهبری ایالات متحده است».
اما عدم بیان این موضع در اتاقی پر از دوربین در کنار رئیس‌جمهور آمریکا ممکن است تعریف‌کننده این دیدار باشد.
ربانی به میدل ایست آی گفت: «این قطعاً رویکردی نیست که اسرائیلی‌ها در پیش بگیرند.»
او افزود: «[پادشاه] می‌توانست اصولی را درباره مسائلی که فلسطینی‌ها حق دارند درباره آنها صحبت کنند، مطرح کند، مانند: سرزمینی برای خود، تعیین سرنوشت.»
ربانی اضافه کرد که اردن می‌توانست چیزی به همان اندازه دیپلماتیک بگوید مانند: «اردن از میانه قرن بیستم تاکنون، احتمالاً بیشتر از هر کشور دیگری در جهان، پذیرای پناهندگان بوده است.»
با وجود وابستگی اردن به کمک‌های ایالات متحده و عادی‌سازی روابطش با اسرائیل برای بیش از سه دهه، اردن همچنان دارای اهرم‌هایی است که می‌تواند از آنها استفاده کند.
بحبح گفت: «فکر می‌کنید کمک‌هایی که به اردن می‌رسد، بدون بده‌بستان است؟ پایگاه‌های نظامی ایالات متحده در اردن وجود دارد… رایگان که نیست. و اردن جبهه شرقی رود اردن را برای اسرائیلی‌ها امن کرده است.»
ربانی گفت: «اردن و مصر قدرت زیادی دارند. اول از همه، آنها قدرت گفتن “نه” را دارند، که هرگز نباید آن را دست کم گرفت.»
او افزود: «ثانیاً، اردن و مصر با اسرائیل مرز مشترک دارند و همچنین تنها دو کشور عربی هستند که نزدیک‌ترین روابط را با اسرائیل دارند. این مقدار عظیمی از اهرم است.»
او در ادامه گفت: «آیا استفاده از آن خطراتی در پی دارد؟ البته دارد. آیا بر اساس شواهد موجود از آن استفاده خواهد شد؟ به احتمال زیاد نه.»
315 315
∎