جوان آنلاین: اردو‌های دانش‌آموزی که زمانی محفلی برای تفریح، شادی و فعالیت‌های گروهی دانش‌آموزان در نظر گرفته می‌شد، به دلیل نبود شرایط مناسب به ویژه خودرویی، این روز‌ها جولانگاه حوادث و ترس خانواده‌ها شده‌است.
خبر تلخ فوت دانش‌آموزان کرمانی در حادثه بازگشت از اردوی دانش‌آموزی و اخباری که از این حادثه منعکس می‌شود؛ بار دیگر پرونده تلخ جولان مرگ را در اردو‌های دانش‌آموزی به جریان انداخت؛ اتفاقاتی ناگوار که مروری بر حوادث منجر به فوت در یک دهه اخیر نشان می‌دهد شرایط اردو‌ها چندان ایمن نیست، اردیبهشت ۹۴ در حاشیه شهرستان مهریز، دانش‌آموزان برای شرکت در اردوی یک‌روزه به نزدیکی دریاچه غربالبیز رفتند که یکی از دانش‌آموزان در دریاچه جان باخت.
همچنین شهریورماه ۹۶، یک دستگاه اتوبوس ولوو، حامل دانش‌آموزان دختر شهرستان‌های رودان و میناب که از بندرعباس به سمت شیراز در حال تردد بود، در محور داراب - بندرعباس واژگون شد که ۹ نفر کشته و ٣۴ نفر مجروح شدند؛ آذر ۹۶، اردوی راهیان نور استان البرز در محور کمربندی سوسنگرد – اهواز چهار فوتی شامل سه دانش‌آموز و یک معلم بود، مهر ۹۷ اردوی راهیان نور آذربایجان شرقی در کمربندی تبریز بر اثر لغزندگی جاده دو دانش‌آموز فوت کردند.
بعد از این مدت و تا پیش از اتفاق دردناک کرمان ۱۴۰۳، خوشبختانه حادثه منجر به مرگ روی نداده‌بود که البته در این فاصله زمانی باید به موضوع حذف اردو‌های دانش‌آموزی به دلیل شیوع کرونا از اواخر ۱۳۹۸ تا ۱۴۰۰ هم اشاره کرد.
طرح‌های روی کاغذ برای امنیت اردو‌ها
بعد از حادثه دانش‌آموزان مینابی بود که فشار رسانه‌ها و پیگیری مسئولان وقت آموزش و پرورش، منجر به رونمایی از سامانه نظارت و کنترل اردو‌های دانش‌آموزی شد؛ سامانه‌ای که بنا بود با ارتباط مستمر با اداره هواشناسی، راه و ترابری و پلیس راهور، بستر مناسبی برای حرکت ایمن اتوبوس‌های اردویی دانش‌آموزان را در طول مدت سفر فراهم می‌کند و حتی اگر اطلاعات مربوط به قبل از سفر، زمان آغاز سفر، انتخاب مسیر‌ها و اطلاع از حوادثی که به صورت لحظه‌ای در جاده اتفاق می‌افتد و نیاز به تصمیم‌گیری برای ادامه راه دارند تا پایان اردو پایش شوند.
چند صباحی کم و بیش این سامانه فعالیت داشت و در شرایط کنونی این مرکز فعالیتی ندارد و این در حالی است که در شیوه‌نامه اردو‌های دانش‌آموزی در سال ۱۳۹۸، سامانه نظارت مورد توجه قرار گرفته البته در تبصره‌ای از این بند اینطور آمده‌است که «در صورتى که اعزام‌هاى دانش‌آموزان از طریق خرید بلیت انفرادى سرویس‌هاى عمومى شرکت‌هاى مسافر‌برى معتبر انجام شود، شامل ضوابط و مقررات پلیس راهور و وزارت راه و شهرسازى مى‌گردد و سامانه نظارت و کنترل فقط موقعیت اردو‌ها را رصد خواهد کرد.»
در واقع با این تبصره صرفاً آنچه در کاغذبازی‌های اداری بوده‌است، به طور سامانه‌ای صورت می‌گیرد و فقط رصد و نظارت لحظه‌ای خواهد بود و اقدام دیگری امکان‌پذیر نیست.
ابلاغ شیوه‌نامه خطر مرگ را کم نکرد!
شکی نیست که اردو فعالیتی آموزشی و تربیتی است و تحت‌نظر مربیان با هدف و برنامه‌های خاص در فضایی خارج از محیط کلاس برای گروهی از دانش‌آموزان سازماندهی می‌شود و اثرات تربیتی آموزشی عمیقی دارد؛ در این‌باره روح‌اله رضاعلی، کارشناس حوزه تعلیم و تربیت به خبرنگار جوان می‌گوید: تقریباً در همه نظام‌های آموزش سایر کشور‌ها به عنوان یک فرصت و موقعیت جدید برای دانش‌آموزان استفاده می‌شود.
وی می‌افزاید: در سند تحول بنیادین برگزاری «اردو‌ها و فعالیت‌های برون مدرسه‌ای» (راهکار ۸- ۲) «برای تقویت معرفت و باور به معارف الهی به ویژه اعتقاد به توحید و معاد و ولایت و انتظار با رویکرد قرآنی روایی و عقلانی در دانش‌آموزان» به عنوان یک «فرصت» تلقی شده‌است، اما وقتی به تاریخچه و اتفاقات ۲۰ سال اخیر اردو‌های دانش‌آموزی نگاه می‌کنیم، متوجه می‌شویم حتی با تنظیم و ابلاغ «شیوه‌نامه» برای آن (شورای عالی آموزش و پرورش در سال ۹۸) این نوع حوادث تلخ و ناگوار که داغی ابدی بر قلب اولیای دانش‌آموزان می‌گذارد، کم نشد و حتی در مقطعی یکی از وزرای اسبق آموزش و پرورش در حادثه‌ای در زمان وزارت خود گفت: «در مورد این حوادث من مسئول نیستم، از مسئولان حمل و نقل در این رابطه بپرسید.»
آیین‌نامه‌های اردویی
آنچه از شرایط بر می‌آید و اظهارات مسئولان آموزش و پرورش مبنی بر اینکه اجرای درست دستورالعمل اردویی موجود ضامن کاهش ریسک اردو‌های دانش‌آموزان است، باید دید چرا با توجه به وجود آیین‌نامه، دستورالعمل، مراقبت‌ها و تأکید‌های مسئولان و مدیران آموزش و پرورش این حوادث در اردو‌های دانش‌آموزی رخ می‌دهد.
در این‌باره رضاعلی معتقد است که طبق بند‌های ۱ و ۲ ماده ۴ آیین‌نامه اردو‌های دانش‌آموزی، نقطه شروع برای برگزاری اردو شورای مدرسه و رئیس آن مدیر مدرسه است و قطعاً برنامه‌ریزی و خاستگاه اصلی برای اردو باید مبتنی بر هدفی آموزشی و تربیتی باشد و هیچ‌گونه اجبار و الزامی در برگزاری اردو برای مدیر و اعضای شورای مدرسه نباشد، اما وقتی در رتبه‌بندی مدارس و ارزیابی‌های سالانه مدیران مدرسه، برگزاری اردو یکی از موارد امتیازی است، نوعی «الزام و اجبار پنهان» برای مدرسه به وجود می‌آید.
وی می‌افزاید: مشاهده شده‌است که برگزاری اردو به عنوان یکی از منابع درآمدی در مدارس تبدیل شده تا از محل صرفه‌جویی‌ها و باقی‌مانده هزینه اردو، فعالیت‌های دیگری در مدرسه انجام شود که این موضوع از عدم تخصیص به موقع و کافی سرانه‌های آموزشی نشئت می‌گیرد و به ویژه مدارس دولتی را مجبور می‌کند که به اردو به‌عنوان منبعی برای کسب درآمد فکر کنند، نکته‌ای که یکی از پدران داغ‌دیده در حادثه کرمان هم به آن اشاره کرد.
نگاه‌های سطحی برای رعایت استاندارد‌های اردو
از سوی دیگر به گفته این کارشناس برخی از مدیران مدارس اذعان دارند که سایر نهاد‌ها و سازمان‌ها (دولتی یا خصوصی)، دقت و دلسوزی لازم را برای در اختیار قرار دادن امکانات خود در برگزاری اردو‌ها انجام نمی‌دهند؛ به طور مثال برای انتخاب وسیله حمل و نقل دانش‌آموزان که معمولاً اتوبوس‌های شهری یا بین‌شهری هستند، دقت لازم و نظارت‌های دقیقی صورت نمی‌گیرد و صرفاً به سال ساخت یا ظاهر وسیله نقلیه توجه می‌کنند، که تضمینی برای سلامت آن وسیله نیست.
رضاعلی با اشاره به اینکه در شیوه‌نامه برگزاری اردو‌های دانش‌آموزی به صورت دقیق جدول نسبت تعداد دانش‌آموز و سرپرست و مربی و کمک مربی و داور و همراه ویژه درج شده‌است، اظهار می‌کند: معمولاً به دلیل کمبود نیروی انسانی در کادر اداری مدرسه و از همه مهم‌تر نبود آموزش‌های منسجم و مستمر در این خصوص موجب می‌شود این استاندارد‌های ابلاغی رعایت نشود.
در واقع او معتقد است صد‌ها پژوهش و مقاله در مورد اردو‌های دانش‌آموزی در ویترین آموزش و پرورش وجود دارد که اتفاقاً ضمن اشاره به فواید و محاسن، به موانع، چالش‌ها و مشکلات اداری و اجرایی آن نیز اشاره کرده‌اند؛ آنچه محل بحث قرار می‌گیرد، نحوه حل و فصل این چالش‌هاست که در وهله آموزش و پرورش و در مراحل بعدی سایر ارگان‌های دیگر را مورد توجه قرار می‌دهد.