موقعیت جغرافیایی روستا
این روستا در فاصله ۲۰کیلومتری همدان و در حوالی سد اکباتان و در دامنه جنوبی زاگرس مرکزی قرار گرفته است و عموماً به‌دلیل اقلیم کوهستانی و برخورداری از طبیعت زیبا، از مناطق بسیار بکر به شمار می‌رود این روستا از شمال شرقی به کوه سردره، از غرب به روستای سیمین، از جنوب غربی به کوه سرخ بلاغ، از شرق به کوه قره داغ و از جنوب و جنوب شرقی به دره بارانی و دره قشلاق محدود می‌شود. نام این روستا در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده و به‌عنوان منطقه ویژه گردشگری کشور مطرح شده است.
برای رسیدن به روستای ورکانه باید به شهر همدان بروید. ابتدا جاده همدان به ملایر را انتخاب کنید و در این محور به فرعی سد اکباتان وارد شوید. پس از عبور از سد اکباتان و روستاهای یلفان، شمس‌آباد و علی‌آباد از طریق جاده ورکانه به روستای ورکانه خواهید رسید. محور ارتباط اصلی روستا از شهر همدان دارای مناظر و چشم‌اندازهای زیبایی است که می‌تواند به‌عنوان محوری توریستی مطرح شود.
گویش مردم روستا
مردم روستای ورکانه به زبان‌های ترکی، فارسی و کردی سخن می‌گویند. این روستا با موسیقی محلی خود شهرت یافته است که شامل ترانه‌هایی با اشعار باباطاهر عریان و بایاتی‌های ترکی با موسیقی عاشیقی می‌شود که در مراسم شادی و عروسی‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین نوعی موسیقی محلی به نام سربازی و سه‌پا در میان مردم روستا رواج دارد. غذاهای محلی روستا مشتمل بر آبگوشت، انواع کباب و آش مانند آش اوماج، آش پلته، آش واره، آش جو و ترخینه، از جمله شاخصه‌های ورکانه به شمار می‌روند.
معنای لغوی ورکانه
در زبان کردی «ور» به معنی کنار و «کانه» به معنی چشمه است. ورکانه نیز به معنی قرار گرفتن در کنار آب و چشمه است. از نقطه نظری دیگر، به‌دلیل اینکه در پیرامون روستا معادن سنگ به فراوانی مشاهده می‌شود، نام ورکانه را به خود گرفته است و وجه تسمیه روستای ورکانه را معادل محلی آورده‌اند که در نزدیکی معدن است.
تاریخچه روستا
پیشینه روستای ورکانه در استان همدان به بیش از ۴۰۰ سال می‌رسد و آثاری از دوره صفوی در آن کشف شده است. در گذشته نظامِ تصمیم‌گیری و قدرت بر اساس ارباب رعیتی بوده است. در آن زمان «نقی‌خان قراگوزلو»، خان روستا بود و بعد از او نیز دخترش ارباب و حاکم روستا شد. در حال حاضر نیز در روستای ورکانه مانند سایر روستاهای استان، ریش‌سفیدان جایگاه خاصی دارند و تصمیم‌گیری آن‌ها از نقش تعیین‌کننده‌ای برخوردار است.
سبک معماری
هسته اولیه روستای ورکانه که پیرامون قنات روستا شکل گرفته است. سنگ، سنگ لاشه، سنگ مالون، خشت و آجر انواع مصالح متعارف ساختمانی در بناهای روستای ورکانه است و عنصر سنگ به‌عنوان اصلی‌ترین مصالح در ابنیه روستای ورکانه بیش از هر چیز به چشم می‌خورد. در روستای ورکانه همدان، سنگ‌های لاشه که تمام کوچه‌های آن را احاطه کرده‌اند، زیر نورهای موضعی به رنگ قهوه‌ای سوخته در می‌آیند. تابش نور خورشید به سنگ‌ها و بازتاب آن، موجب درخشندگی زیبایی در سطح کلی روستا می‌شود و در کوچه‌پس‌کوچه‌های روستا جذابیتی خاص را ایجاد می‌کند.
جاذبه‌های طبیعی
جریان رودخانه‌های فصلی سیمین و ورکانه، جریان دائمی آب قنات روستا و چشمه‌سارهای آن به‌ویژه در بهار و تابستان، طراوت خاصی به روستا می‌بخشند. کوه‌های اطراف روستا و دره‌های خان و جن، در فصول مختلف به‌ویژه در بهار که سرشار از طراوت و سرسبزی می‌شوند، مناظر زیبا و دلفریبی را ایجاد می‌کنند. ییلاق‌های تخته سنگ و دریخان، باغ‌های گردو، سیب و بادام از محبوب‌ترین گزینه‌های یک سفر خانوادگی برای گردشگران محسوب می‌شود. گردشگران و مسافران زیادی در فصل بهار و تابستان به ورکانه سفر می‌کنند، البته با توجه به اینکه روستای گردشگری ورکانه دارای امکانات اقامتی مناسبی است و آسایش گردشگران را تضمین می‌کند، پاییز با رنگ‌های جادویی‌اش ورکانه را با چشم‌اندازهای تماشایی می‌آراید و بسیاری را به این روستا جذب می‌کند.
عشایر ورکانه
ورکانه در فصل‌های بهار و تابستان پذیرای اقوام کوچنده و چادرنشین است. این روستا در مسیر کوچ طوایف قزل یوسف، یارم طاقلو و ورکانی قرار دارد که هر سال از اواسط آبان کوچ بهاره دارند. چشم‌انداز کوچ در مسیر زیبای ییلاق و قشلاق عشایر و ایلات، پیرامون این روستا را به‌عنوان یکی از پایگاه‌های اصلی تماشای کوچ عشایری تبدیل کرده، البته دریاچه سد اکباتان و دهکده گنجنامه نیز از دیگر جاذبه‌های طبیعی این روستاست.