به گزارش خبرگزاری ایمنا، صادرات گیاهان دارویی، فراتر از یک فعالیت تجاری، فرصتی است برای معرفی فرهنگ، تمدن و دانش بومی ایران به جهانیان؛ گیاهان دارویی ایران، با قدمتی چند هزار ساله، نه تنها در طب سنتی ایران جایگاه ویژه‌ای دارند، بلکه در طب مدرن نیز به عنوان منابع غنی از ترکیبات دارویی ارزشمند شناخته می‌شوند. تنوع ژنتیکی گیاهان دارویی ایران، که ناشی از تنوع اقلیمی و زیست‌محیطی کشور است، این امکان را فراهم می‌آورد که طیف گسترده‌ای از محصولات با کیفیت بالا و خواص درمانی منحصربه‌فرد تولید و به بازارهای جهانی عرضه شود که با وجود این پتانسیل‌های بالقوه، صادرات گیاهان دارویی ایران هنوز نتوانسته است جایگاه واقعی خود را در اقتصاد کشور پیدا کند.
خام‌فروشی، توجه نداشتن به کیفیت و بسته‌بندی، مشکلات مربوط به بازاریابی و صادرات، و تحریم‌های اقتصادی، از جمله عواملی هستند که مانع از توسعه این صنعت شده‌اند اما با وجود این چالش‌ها، تحولات مثبتی در سال‌های اخیر رخ داده است که نویدبخش آینده‌ای روشن برای صادرات گیاهان دارویی ایران است. تلاش‌های دولت برای ارائه تسهیلات و مشوق‌های صادراتی، افزایش آگاهی تولیدکنندگان نسبت به اهمیت کیفیت و بسته‌بندی و توسعه بازارهای جدید از جمله این تحولات مثبت هستند.
بر اساس آمار گمرک جمهوری اسلامی ایران، میزان صادرات گیاهان دارویی در سال‌های اخیر با نوساناتی همراه بوده است؛ در سال ۱۳۹۸، صادرات این محصولات به حدود ۵۷۰ میلیون دلار رسید، اما در سال‌های بعد به دلیل تحریم‌ها و مشکلات مربوط به بازاریابی، کاهش پیدا کرد. با این حال، در سال ۱۴۰۲، صادرات گیاهان دارویی ایران با افزایش قابل توجهی روبه‌رو شد و به حدود ۶۵۰ میلیون دلار رسید. عمده‌ترین گیاهان دارویی صادراتی ایران شامل زعفران، زیره سبز، گل محمدی، شیرین بیان، آویشن، بادرنجبویه، بابونه، بومادران، گل ختمی، مریم گلی و غیره است. زعفران، به عنوان گران‌بهاترین ادویه جهان، همواره در صدر فهرست صادرات گیاهان دارویی ایران قرار داشته است.
بازارهای هدف صادرات
بازارهای هدف صادرات گیاهان دارویی ایران بسیار متنوع هستند و شامل کشورهای آسیایی، اروپایی، و آمریکایی می‌شوند. مهم‌ترین این بازارها عبارتند از:
-کشورهای آسیایی: چین، هند، ژاپن، کره جنوبی، ترکیه، امارات متحده عربی، عراق، و پاکستان
-کشورهای اروپایی: آلمان، فرانسه، انگلستان، ایتالیا، و اسپانیا
-کشورهای آمریکایی: ایالات متحده آمریکا، کانادا، و برزیل
کشور ایران دارای مزیت‌های رقابتی متعددی در تولید و صادرات گیاهان دارویی است که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:
-تنوع اقلیمی و گیاهی بی‌نظیر: ایران با داشتن تنوع اقلیمی و گیاهی بی‌نظیر، پتانسیل تولید انواع گیاهان دارویی با کیفیت بالا را دارد.
-دانش بومی و تجربه طولانی در طب سنتی: ایران دارای دانش بومی و تجربه طولانی در زمینه استفاده از گیاهان دارویی در طب سنتی است. این دانش و تجربه می‌تواند در تولید و فرآوری محصولات با کیفیت و اثربخش مورد استفاده قرار گیرد.
-هزینه تولید پایین: هزینه تولید گیاهان دارویی در ایران به دلیل دسترسی به نیروی کار ارزان و زمین‌های کشاورزی فراوان، نسبت به بسیاری از کشورهای دیگر پایین‌تر است.
-موقعیت جغرافیایی استراتژیک: ایران به دلیل قرار گرفتن در قلب منطقه خاورمیانه و نزدیکی به بازارهای بزرگ مصرف، دارای موقعیت جغرافیایی استراتژیکی برای صادرات گیاهان دارویی است.
ایجاد برند ملی برای گیاهان دارویی ایران
یکی از مهم‌ترین راهکارها برای توسعه صادرات گیاهان دارویی ایران، ایجاد یک برند ملی قوی و معتبر است. برند ملی، به عنوان یک علامت تجاری شناخته‌شده و مورد اعتماد، می‌تواند به افزایش آگاهی از محصولات ایرانی در بازارهای جهانی کمک کند و به خریداران اطمینان دهد که این محصولات دارای کیفیت بالا و استانداردهای بین‌المللی هستند. برای ایجاد یک برند ملی موفق برای گیاهان دارویی ایران، لازم است؛ انتخاب یک نام تجاری جذاب و به یادماندنی، طراحی یک لوگو و هویت بصری حرفه‌ای، ایجاد یک وب‌سایت و حساب‌های کاربری در شبکه‌های اجتماعی و شرکت در نمایشگاه‌های بین‌المللی و حمایت از فعالیت‌های تبلیغاتی را در دستور کار قرار دهند.
راهکارهای عملی برای توسعه پایدار صادرات گیاهان دارویی ایران
برای توسعه پایدار صادرات گیاهان دارویی ایران، لازم است راهکارهای عملی در زمینه‌های مختلف گرفته شود.
۱- دیپلماسی اقتصادی فعال برای رفع تحریم‌ها و تسهیل تجارت: دولت باید با استفاده از تمام ظرفیت‌های دیپلماتیک، برای رفع تحریم‌های اقتصادی و تسهیل تجارت با کشورهای مختلف تلاش کند.
۲- تدوین استانداردهای ملی و بین‌المللی برای گیاهان دارویی: سازمان ملی استاندارد ایران باید با همکاری وزارت جهاد کشاورزی و وزارت بهداشت، استانداردهای ملی و بین‌المللی دقیقی برای گیاهان دارویی تدوین کند و بر اجرای آن‌ها نظارت داشته باشد.
۳- حمایت از ایجاد آزمایشگاه‌های مرجع برای کنترل کیفیت گیاهان دارویی: دولت باید با ارائه تسهیلات و مشوق‌های لازم، از ایجاد آزمایشگاه‌های مرجع برای کنترل کیفیت گیاهان دارویی حمایت کند. این آزمایشگاه‌ها باید قادر به انجام آزمایش‌های مختلف برای تعیین کیفیت، خلوص، و اثربخشی گیاهان دارویی باشند.
۴- توسعه صنایع فرآوری و بسته‌بندی گیاهان دارویی: دولت باید با ارائه تسهیلات مالی و مشوق‌های مالیاتی، از توسعه صنایع فرآوری و بسته‌بندی گیاهان دارویی حمایت کند. این صنایع باید قادر به تولید محصولاتی با ارزش افزوده بالا مانند اسانس، عصاره، داروهای گیاهی، و مکمل‌های غذایی باشند.
۵- ارائه آموزش‌های تخصصی به تولیدکنندگان و صادرکنندگان: سازمان توسعه تجارت ایران و سایر نهادهای مرتبط، باید با برگزاری دوره‌های آموزشی، کارگاه‌ها، و سمینارها، اطلاعات و دانش فنی لازم را به تولیدکنندگان و صادرکنندگان ارائه کنند. این آموزش‌ها باید شامل مباحث مربوط به روش‌های نوین کشت، فرآوری، بسته‌بندی، بازاریابی، و صادرات باشند.
۶- حمایت از حضور شرکت‌های ایرانی در نمایشگاه‌های بین‌المللی: دولت باید با ارائه تسهیلات مالی و خدماتی، از حضور شرکت‌های ایرانی در نمایشگاه‌های بین‌المللی تخصصی گیاهان دارویی حمایت کند. حضور در این نمایشگاه‌ها، فرصتی مناسب برای معرفی محصولات ایرانی، برقراری ارتباط با خریداران خارجی، و کسب اطلاعات در مورد بازارهای هدف است.
۷- ایجاد کنسرسیوم‌های صادراتی: دولت باید با تشویق و حمایت از ایجاد کنسرسیوم‌های صادراتی، به شرکت‌های کوچک و متوسط کمک کند تا با تجمیع منابع و توانمندی‌های خود، بتوانند به طور مؤثرتر در بازارهای جهانی حضور پیدا کنند.
۸- توسعه بازاریابی دیجیتال و تجارت الکترونیک: شرکت‌های ایرانی باید با استفاده از ابزارهای بازاریابی دیجیتال و تجارت الکترونیک، به معرفی محصولات خود در بازارهای جهانی بپردازند. ایجاد وب‌سایت‌های چند زبانه، حضور فعال در شبکه‌های اجتماعی، و استفاده از پلتفرم‌های تجارت الکترونیک، می‌تواند به افزایش آگاهی از محصولات ایرانی و جذب مشتریان جدید کمک کند.
۹- ایجاد بانک اطلاعات جامع در مورد گیاهان دارویی ایران: وزارت جهاد کشاورزی باید با همکاری سایر نهادهای ذیربط، یک بانک اطلاعات جامع در مورد گیاهان دارویی ایران ایجاد کند. این بانک اطلاعات باید شامل اطلاعات مربوط به مشخصات گیاه‌شناسی، ترکیبات شیمیایی، خواص درمانی، روش‌های کشت، فراوری و بازاریابی گیاهان دارویی باشد.
۱۰- تشویق سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه: دولت باید با ارائه مشوق‌های مالیاتی و سایر حمایت‌ها، بخش خصوصی را به سرمایه‌گذاری در تحقیق و توسعه برای بهبود روش‌های کشت، فرآوری و بازاریابی گیاهان دارویی تشویق کند.
به گزارش ایمنا، صادرات گیاهان دارویی ایران، فرصتی استثنایی برای توسعه اقتصادی، ایجاد اشتغال و معرفی فرهنگ و تمدن ایرانی به جهانیان است. با به‌کارگیری راهکارهای عملی و برنامه‌ریزی دقیق، می‌توان این فرصت را به یک واقعیت تبدیل کرد و ایران را به قطب تولید و صادرات گیاهان دارویی در جهان تبدیل کرد. این مهم نیازمند عزم ملی، همکاری و هماهنگی بین دولت، بخش خصوصی و جامعه علمی است و با تکیه بر دانش بومی، نوآوری، و تلاش مستمر می‌توان بر چالش‌ها غلبه کرد و با ایجاد یک صنعت پویا و رقابت‌پذیر، آینده‌ای روشن برای صادرات گیاهان دارویی ایران رقم زد.