فرهاد طالبیان: در ایران، سال‌هاست که مدارس با چالش‌های متعددی در حوزه آموزش و پرورش دست و پنجه نرم می‌کنند. از نارسایی زیرساخت‌های آموزشی تا مشکلات مدیریتی و انگیزشی معلمان، این معضلات تأثیرات منفی عمیقی بر کیفیت یادگیری دانش‌آموزان داشته‌اند. در همین راستا، دکتر سامان سلامیان، معلم و روانشناس در حوزه آموزش، در مصاحبه‌ای با خبرآنلاین به بررسی واقعیت‌های موجود در مدارس ایران پرداخته و سپس پیشنهادهایی را جهت تحول نظام آموزشی مطرح کرده است.
مشروح این گفت‌وگو را اینجا بخوانید:
در سال‌های اخیر با چه مشکلات جدی در مدارس ایران مواجه شده‌ایم؟
متأسفانه وضعیت آموزش در بسیاری از مدارس ایران دچار کمبودهای جدی است. از یک سو، کمبود امکانات مدرن و دیجیتال، نداشتن تجهیزات به‌روز و زیرساخت‌های ناکافی مانند اینترنت پرسرعت، زمینه‌های ایجاد یک محیط آموزشی بهینه را محدود کرده است. از سوی دیگر، شرایط کاری معلمان و عدم تطابق مدارج تحصیلی با سطح مسئولیت‌های آموزشی در مدارس، انگیزه‌ی کافی برای ارائه بهترین عملکرد را کاهش داده است. علاوه بر این، مشکلات در تغذیه مناسب و نابرابری‌های موجود در دسترسی به منابع آموزشی، موجب شده تا بسیاری از دانش‌آموزان در روند تحصیلی با چالش‌های جدی مواجه شوند.
چه عواملی در ایجاد این شرایط نقش داشته‌اند؟
عوامل متعددی در ایجاد این وضعیت نقش دارند. نخست، عدم سرمایه‌گذاری کافی در زیرساخت‌های آموزشی و دیجیتال، باعث شده است که مدارس نتوانند با فناوری‌های نوین هماهنگ شوند. همچنین، سیاست‌های مدیریتی که بر پایه معیارهای قدیمی و ناکارآمد بنا شده‌اند، محیطی را ایجاد کرده‌اند که در آن معلمان و دانش‌آموزان دچار ناامیدی شده‌اند. در کنار اینها، عدم وجود استانداردهای مناسب در معماری مدارس و نبود فضاهای دلپذیر برای مطالعه و استراحت، انگیزه و روحیه‌ی دانش‌آموزان را تحت‌الشعاع قرار داده است.
در همین شرایط، چه راهکارهایی برای بهبود وضعیت آموزش و پرورش در ایران پیشنهاد می‌دهید؟
ابتدا باید بگویم که تجربیات من در طی سال‌ها کار در مدارس، نشان داده است که تغییرات بنیادی نیازمند سرمایه‌گذاری جدی و نگاهی نوین به نظام آموزشی است. در این راستا، چند پیشنهاد کلیدی دارم: بهبود شرایط کاری و ارتقای مدارج تحصیلی معلمان،به این معنا که برای مدارس ابتدایی، مدرک کارشناسی و برای دبیرستان، مدرک کارشناسی ارشد و حتی دکترا الزامی شود. این اقدام می‌تواند انگیزه و تخصص معلمان را افزایش دهد.
سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های دیجیتال: تجهیز مدارس به امکانات کامپیوتری، دسترسی به اینترنت پرسرعت و استفاده از فناوری‌های نوین آموزشی از اولویت‌های اساسی است.
ایجاد حس برابری و عدالت آموزشی: با ارائه وعده‌های غذایی یکنواخت و فراهم کردن فرصت‌های برابر برای تمامی دانش‌آموزان، می‌توان زمینه‌های رقابت سالم و انگیزش بیشتر را فراهم کرد.
تمرکز بر هسته‌های اصلی آموزش: بازنگری در برنامه‌های درسی به‌گونه‌ای که ریاضیات، ادبیات، زبان فارسی و یک درس اختیاری (مانند زبان انگلیسی، موسیقی یا تربیت بدنی) به عنوان محورهای اصلی مطرح شوند، می‌تواند عمق یادگیری را افزایش دهد. همچنین استفاده از مصالح طبیعی مانند چوب، ایجاد فضای سبز، نورپردازی مناسب و فضاهای کپسولی دنج برای مطالعه، نه تنها محیطی جذاب برای دانش‌آموزان فراهم می‌کند بلکه روحیه یادگیری آن‌ها را تقویت می‌کند.
توسعه مهارت‌های اجتماعی و فردی: در کنار تحصیل دروس اصلی، تقویت مهارت‌های زندگی، اقتصاد و حقوق، دانش‌آموزان را برای مواجهه با چالش‌های دنیای واقعی آماده‌تر می‌کند.
آیا نمونه‌ای موفق وجود دارد که بتوان از آن به عنوان الگوی عملی برای بهبود وضعیت مدارس استفاده کرد؟
بله، کشور استونی نمونه‌ای بارز از موفقیت در حوزه آموزش و پرورش است. استونی با وجود محدودیت‌های اقتصادی، با اجرای سیاست‌های هوشمندانه و تمرکز بر بهبود شرایط معلمان، بهره‌گیری از فناوری‌های نوین و طراحی محیط‌های آموزشی مدرن، توانسته است از نظام آموزشی کشورهای پیشرفته مانند فنلاند پیشی بگیرد. این تجربه نشان می‌دهد که با تمرکز بر اصول اساسی و استفاده از نوآوری، حتی در شرایط کمبود منابع، می‌توان دستاوردهای چشمگیری در حوزه آموزش به دست آورد.
مدیران و سیاستگذاران نظام آموزشی چه کارهایی را باید در اولویت قرار دهند؟
زمان آن رسیده است که از گذشته عبرت گرفته و نظام آموزشی ایران را متحول کنیم. با توجه به مشکلات عمیقی که در مدارس امروز شاهدیم، ضرورت تغییرات اساسی و سرمایه‌گذاری در معلمان، زیرساخت‌های دیجیتال و طراحی محیط‌های آموزشی دلپذیر بیش از پیش مشهود است. من از سیاستگذاران می‌خواهم تا با اقتباس از تجربیات موفق کشورهایی مانند استونی، راهکارهایی جامع و مدرن را در دستور کار قرار دهند تا نسل آینده بتواند در فضایی سالم، برابر و پرانگیزه به تحصیل بپردازد.
مشکلات موجود در مدارس ایران، از زیرساخت‌های ناکافی گرفته تا نارضایتی معلمان، نیازمند تغییرات بنیادین در نظام آموزش و پرورش است. با استفاده از تجربیات موفقی همچون استونی، می‌توان راهکارهایی را اجرا کرد که نه تنها کیفیت آموزشی را بهبود بخشد، بلکه انگیزه و روحیه دانش‌آموزان و معلمان را نیز تقویت کند. تغییراتی که امروز آغاز شوند، می‌توانند فردا به نسلی توانمند و آماده برای مواجهه با چالش‌های جهانی منجر شوند.
۴۷۴۷
∎