پس از حوادث ۷ اکتبر ۲۰۲۳ و تشدید تنش میان رژیم صهیونیستی و محور مقاومت، منطقه از وضعیت «جنگ نیمه‌سخت» به سمت «منطقه قرمز» پیش رفته و در شرایط «نه جنگ، نه صلح» قرار گرفته است. در این وضعیت، طرفین بدون ورود به جنگ تمام‌عیار، از ترکیبی پیچیده از روش‌ها برای دستیابی به اهداف استراتژیک خود استفاده می‌کنند که شامل جنگ سیاسی، عملیات سایبری، اخبار جعلی، اقدامات دیپلماتیک و حقوقی می‌شود. در این میان، جرایم سازمان‌یافته به عنوان یکی از مؤثرترین ابزارهای جنگ ترکیبی، به دلیل ویژگی‌هایی چون فعالیت پنهانی، ساختار شبکه‌ای، و ریسک‌پذیری بالا مورد توجه ویژه قرار گرفته است؛ چنانکه اسناد معتبر نشان می‌دهد موساد با استفاده از شبکه‌های قاچاق، توانسته عملیات‌های مختلفی از جمله ترور، خرابکاری و سرقت اسناد را در داخل مرزها انجام دهد.
در همین راستا، موسسه هم‌اندیشی جهانی راه برتر (کادراس) با همکاری خانه اندیشه ورزان، سلسله نشست‌های «تقابل ایران و اسرائیل؛ ابعاد پیدا و پنهان» را برگزار کرد. جلسه دوم این نشست با عنوان «جایگاه نبرد ایران-اسرائیل در جنگ های نوین » با حضور کورش علیانی (فعال حوزه فلسطین )، سید جعفر رضوی (کارشناس مسائل اسرائیل) و محمد بیات (پژوهشگر ارشد موسسه کادراس) برگزار شد.
تحول مفهوم جنگ در تقابل ایران و اسرائیل
کورش علیانی، فعال حوزه فلسطین در این نشست با اشاره به تحول ماهیت درگیری میان ایران و اسرائیل گفت: «در عصر حاضر، این درگیری از مفهوم سنتی جنگ فراتر رفته و به عرصه‌ای پیچیده از جنگ‌های نوین تبدیل شده است.» به گفته وی، این نوع جنگ که به «جنگ نامحدود» یا «جنگ هیبریدی» معروف است، ترکیبی از عملیات‌های نظامی، سایبری، اطلاعاتی، اقتصادی و روانی را شامل می‌شود.
این پژوهشگر در ادامه با اشاره به رویکرد متفاوت محور مقاومت خاطرنشان کرد: «محور مقاومت به رهبری ایران، نگاهی متفاوت از دیدگاه متعارف به جنگ دارد که بر خلاف تصویرسازی‌های هالیوودی اسرائیل، بر نتیجه‌محوری و کارآمدی تمرکز دارد.» وی حزب‌الله لبنان را پیشگام در اجرای عملیات‌های پیچیده اطلاعاتی و امنیتی دانست.
علیانی در ادامه به نقش جنگ شناختی و عملیات روانی پرداخت و تصریح کرد که اسرائیل با بهره‌گیری از رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی، تلاش می‌کند افکار عمومی را مدیریت کند، در حالی که ایران با تمرکز بر تقویت محور مقاومت و ایجاد بازدارندگی منطقه‌ای، به دنبال خنثی‌سازی این تلاش‌هاست.
این فعال حوزه فلسطین با اشاره به نقش جرائم سازمان‌یافته و عملیات‌های پنهان در این درگیری اظهار داشت که هر دو طرف از شبکه‌های نفوذ، جاسوسی و خرابکاری استفاده می‌کنند. به گفته وی، موساد به عنوان سرویس اطلاعاتی اسرائیل، از هر فرصتی برای ضربه زدن به منافع ایران استفاده می‌کند.
وی در ادامه به بُعد اقتصادی این درگیری اشاره کرد و گفت: «تحریم‌ها، محدودیت‌های مالی، جنگ ارزی و حملات سایبری به زیرساخت‌های اقتصادی، همگی بخشی از این نبرد گسترده هستند.» علیانی افزود که ایران با توسعه اقتصاد مقاومتی و تقویت روابط با کشورهای همسو، تلاش می‌کند تأثیر این فشارها را کاهش دهد.
این پژوهشگر در پایان تأکید کرد که آینده این درگیری به توانایی طرفین در سازگاری با تحولات جنگ‌های نوین بستگی دارد و موفقیت در این عرصه نه تنها به قدرت نظامی، بلکه به توانایی در مدیریت همزمان تمامی ابعاد جنگ نامحدود وابسته است.
جنگ هیبریدی؛ راهبرد نظامی-امنیتی رژیم صهیونیستی علیه ایران
سید جعفر رضوی، کارشناس مسائل اسرائیل در این نشست با اشاره به تحول مفهوم جنگ خاطرنشان کرد: «تغییر شکل جنگ از حالت کلاسیک به اشکال نوین، تحولی بنیادین در ماهیت درگیری‌های بین‌المللی ایجاد کرده است.» وی افزود که جنگ‌های نوین شامل جنگ نرم، جنگ ترکیبی، جنگ شناختی و جنگ سایبری، امروزه بخش عمده‌ای از راهبردهای نظامی-امنیتی کشورها را تشکیل می‌دهد.
این پژوهشگر در ادامه با تشریح مفهوم جنگ هیبریدی اظهار داشت: «این نوع جنگ به عنوان پیچیده‌ترین شکل جنگ‌های نوین، ترکیبی از تمامی ابعاد درگیری شامل جنگ سخت، نرم، سایبری، اطلاعاتی، روانی و شناختی است.» به گفته وی، این نوع جنگ که عمدتاً پس از جنگ سرد توسط آمریکا توسعه یافت، در منطقه خاورمیانه با عنوان انقلاب‌های رنگی شناخته می‌شود.
وی در ادامه به نقش رژیم صهیونیستی پرداخت و تصریح کرد: «این رژیم از پیشگامان استفاده از جنگ‌های نوین علیه ایران بوده و از ابتدای انقلاب اسلامی با درک عمیق از ماهیت جنگ‌های نوین، اقدامات متعددی را به صورت غیرمستقیم علیه ایران آغاز کرد.» رضوی ماجرای ایران کنترا و تشکیل ارتش آزاد ایران در ترکیه را از نمونه‌های اولیه این رویکرد دانست.
این کارشناس مسائل اسرائیل با اشاره به اقدامات اخیر رژیم صهیونیستی گفت: «در سال‌های اخیر، این اقدامات شامل حملات سایبری به زیرساخت‌های حیاتی ایران، عملیات روانی گسترده، و تلاش برای تأثیرگذاری بر افکار عمومی داخل ایران بوده است.» وی نقش این رژیم در هدایت و مدیریت اعتراضات داخلی ایران در سال‌های ۱۳۹۶، ۱۳۹۸ و ۱۴۰۱ را قابل توجه ارزیابی کرد.
رضوی در خصوص موضع ایران در این جنگ‌ها خاطرنشان کرد که علیرغم توانمندی‌های نظامی قابل توجه، ایران در حوزه جنگ‌های نوین عمدتاً موضع تدافعی داشته و پاسخ‌های آن محدود به حملات سایبری متقابل و برخی عملیات‌های محدود بوده است.
این پژوهشگر در ادامه به تشریح بُعد جنگ شناختی و روانی پرداخت و گفت: «رژیم صهیونیستی با بهره‌گیری از شبکه‌های رسانه‌ای و فضای مجازی، تلاش گسترده‌ای برای تأثیرگذاری بر افکار عمومی ایران و منطقه انجام داده است.»
وی در پایان با اشاره به نقش جرایم سازمان‌یافته تأکید کرد که این باندها با برخورداری از حمایت‌های امنیتی و مالی رژیم صهیونیستی و متحدانش، در عملیات‌های مختلف از جمله ترور دانشمندان هسته‌ای نقش داشته‌اند. رضوی بیان داشت که مواجهه ایران و رژیم صهیونیستی در قالب جنگ‌های نوین همچنان ادامه دارد و این درگیری که از سطح منطقه‌ای فراتر رفته، نیازمند بازنگری در راهبردهای دفاعی و تهاجمی ایران در حوزه جنگ‌های نوین است.
از جرایم سازمان‌یافته تا هوش مصنوعی؛ ابزارهای جنگ ترکیبی علیه ایران
محمد بیات، پژوهشگر ارشد موسسه کادراس در این نشست با اشاره به ظهور مفهوم جنگ ترکیبی گفت: «این مفهوم در سال‌های اخیر به عنوان یک پارادایم جدید در منازعات بین‌المللی ظهور کرده و به‌ویژه پس از الحاق کریمه به روسیه، در محافل غربی مورد توجه قرار گرفته است.» وی افزود که در این نوع جنگ، که با وضعیت «نه جنگ، نه صلح» مشخص می‌شود، مرزها، زمان، ابزارها و اهداف در هاله‌ای از ابهام قرار دارند.
این پژوهشگر مسائل خاورمیانه در ادامه به تشریح استراتژی «هزار خنجر» پرداخت و اظهار داشت: «در منازعه ایران و اسرائیل، این استراتژی که توسط نفتالی بنت مطرح شد، نمونه بارز جنگ ترکیبی است.» به گفته وی، این استراتژی شامل سلسله عملیات‌های اطلاعاتی موردی است که هدف آن تضعیف تدریجی سیستم و سوق دادن آن به سمت تغییر رفتار یا براندازی است.
وی در ادامه با اشاره به نقش گروه‌های جرایم سازمان‌یافته تصریح کرد: «این گروه‌ها در هر ساختار دولت-ملت حضور دارند و علیرغم ماهیت غیرقانونی، دارای ویژگی‌های خاصی همچون زیست پنهان، فرار مداوم از نظارت دولتی، توانایی شبکه‌سازی، وابستگی به منافع مادی و ریسک‌پذیری بالا هستند.»
این پژوهشگر با اشاره به پرونده شهید فخری‌زاده خاطرنشان کرد که سلاح پیچیده مبتنی بر هوش مصنوعی از طریق شبکه قاچاق الکل در کردستان وارد کشور شد و کولبران، بدون آگاهی از ماهیت محموله، در این فرایند نقش داشتند.
بیات در خصوص درگیری‌های سایبری اظهار داشت: «در حوزه سایبری، درگیری مستمری بین ایران و اسرائیل جریان دارد و روزانه هزاران حمله از دو طرف صورت می‌گیرد که بخش عمده‌ای از آن‌ها پنهان می‌ماند.»
این پژوهشگر مسائل خاورمیانه با اشاره به استراتژی تضعیف محور مقاومت گفت: «حذف رهبران کلیدی، استراتژی دیگری در این جنگ ترکیبی است. شهادت سردار سلیمانی تأثیر قابل توجهی بر فرماندهی واحد گروه‌های مقاومت داشته و به گفته منابع غربی، منجر به ایجاد مجمع‌الجزایری از گروه‌ها با درجاتی از خودمختاری شده است.»
بیات در پایان با اشاره به بخش دیگری از جنگ ترکیبی خاطرنشان کرد: «تلاش برای تأثیرگذاری بر مشروعیت نظام از طریق ایجاد تکانه‌های اقتصادی-اجتماعی و تشدید فشار حداکثری از دیگر ابعاد این جنگ است.» بیات افزود که در واکنش به این چالش‌ها، برخی کشورها رویکردهای جدیدی همچون قانونی‌سازی برخی مواد مخدر را با هدف کاهش قدرت شبکه‌های جرایم سازمان‌یافته اتخاذ کرده‌اند.