جوانان امروز با انگیزه های بالا و توانمندیهای شگرفی که دارند، بخش مهمی از پویایی جامعه را شکل می دهند. آنها نه تنها به دنبال تحقق آرزوهای شخصی خود هستند، بلکه با خلاقیت، ابتکار و پشتکارشان میتوانند تحولات عمدهای در عرصه های مختلف اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی ایجاد کنند. انگیزه و اشتیاق نسل جوان، موتورمحرکه پیشرفت کشورهاست و توجه به این انرژی مثبت و هدایت صحیح آن، میتواند راهگشای بسیاری از چالش ها باشد. در همین راستا، با ۵ تن از برترین کارشناسان حوزه جوانان به گفت وگو پرداختیم تا از چالش ها و نیازهای نسل جوان آگاه شویم.
نیاز جوان امروز، توانمندسازی است
دکتر سیما فردوسی، روانشناس
یکی از نقش های بسیار مهمی که والدین در رابطه با جوانان دارند، توانمندسازی آنهاست. ما باید کاری کنیم که نسل جدید توانمند شوند؛ به این معنا که سعی کنیم اعتماد به نفسشان را بالا ببریم تا در نتیجه آن بتوانند مهارت های مختلفی را یاد بگیرند. والدین باید پیش از ورود فرد به سن جوانی، دست به کار شده و مهارت های متعددی ازجمله حل مسئله، تصمیم گیری و ارتباط گیری را به او آموزش دهند.
توانمندی به این معناست که فرد در برابر استرس، فشار و ناملایمات واقع در جوامع مختلف، تابآوری بالایی داشته باشد. نسل جدید ما بسیار باهوش و خلاق هستند اما در عین حال ممکن است از نظر والدین ویژگی های ناخوشایندی مثل عجله، کم دقتی یا ضعف در تمرکز داشته باشند. این مسئله موجب میشود گاهی میان فرزندان و والدین چالش هایی ایجاد شود. نمیتوان انتظار داشت پدر و مادرها با جوانان امروز مثل نسل های گذشته رفتار کنند؛ آنها باید مطالعه کنند، نسل جدید را بشناسند، به روز باشند و توقعات جوانان امروز را بشناسند. نسل جدید خواهان گفت وگو، مباحثه، نتیجه گیری، مقایسه و طرح ایده های نو است که والدین باید پذیرای آنها باشند. تفاوت میان نسل ها مختص جوانان ما نیست و یک مسئله جهان شمول است. برای ساخت یک ارتباط خوب میان نسل والدین و فرزندانشان، ضروری است پدر و مادرها دوستان خوبی برای جوانان باشند و دعوا و خشم را کنار گذاشته و همراه و حامی فرزندان خود باشند. گفتنی است، پذیرش میان نسلی تا جایی امکان پذیر است که موجب یک اختلاف فاحش و غیرقابل کنترل نشود. باید میان نسل باهوش امروزی و استثناهایی که رفتارهای خشونت آمیز و گاه بی ادبانه از خود نشان میدهند، تفاوت قائل شویم. ممکن است برخی از جوانان در چندی از مسائل دچار زیاده روی شوند و پرخاشگری کنند که این مسئله به هیچ عنوان پذیرفته شده نیست. ارتباط میان جوانان و والدین باید کاملاً احترام آمیز و متقابل باشد.
استرس نیز در نسل جدید افزایش چشمگیری داشته است. در مجموع اتفاقات متعددی مانند رشد فضای مجازی، جنگ، نابسامانی، بحران، بلایای طبیعی و شیوع بیماری های مختلف موجب افزایش استرس نسل جدید شده اند. این استرس را میتوان با تغییر سبک زندگی، ورزش کردن، صرف زمان کمتر در فضای مجازی و تقویت خلق وخو مدیریت کرد. گاهی ممکن است استفاده از فضای مجازی به صورت یک مسکن عمل کند، اما اگر این اتفاق به صورت مداوم رخ دهد، تأثیرات منفی بسیاری را برای جوانان به دنبال خواهد داشت. با اینکه امروزه دایره ارتباطات نسل جدید به صورت ارتباط چهره به چهره کمتر شده اما از طرف دیگر فضای مجازی موجب فراهم شدن یک محیط ارتباطی گسترده برای آنها شده است. درنتیجه نمیتوان گفت نسل جدید ارتباط محدودتری از نسل پیش دارد، بلکه شکل این ارتباط متفاوت شده است.
۸ شاخصه اصلی جوانان برای ازدواج
دکتر مهدی دوایی، روانشناس
زمانی که جوانی به سن بلوغ میرسد خواسته ها و نیازهایش تغییر میکند. نیازهایی که بیشتر به موضوع جنسیت مربوط میشود و دختر و پسر هم ندارد؛ چرا که نوع آفرینش در وجود هر دو جنس برخلاف تفاوت های ظاهری، شباهتهای باطنی بسیار زیادی دارد. نیاز جنسی و نیاز عاطفی که مکمل همدیگر هستند و همپوشانی های زیادی دارند در جوانی شکل تازهای به شخصیت و ظاهر پسر و دختر میدهد. به همین دلیل جوانان علاقه زیادی به ازدواج دارند تا به این دو نیاز پاسخ مناسب بدهند. برای جوانی که میخواهد ازدواج کند یکسری بایدها و نبایدهایی وجود دارد؛ از لحاظ روانشناختی این شرایط، اقدامات و باید و نبایدهای ازدواج، هشت مورد است.
نخست اینکه یک جوان کار و حرف های را بلد باشد و برای شغلش هم ارزش قائل باشد. دوم، در زندگی خودش کارهای نصفه نیمه انجام نداده باشد؛ به طور مثال از این شغل به آن شغل یا از این شاخه به آن شاخه نپرد. به معنای ساده، پراکندگی در امور زندگی نداشته باشد و زندگیاش هدفمند باشد. سوم، اگر حس میکند یک ثبات عاطفی دارد، سوی ازدواج برود. اینگونه نباشد که امروز از یک نفر خوشش بیاید و فردا از یکی دیگر. یک جوان اگر از این حال و احوال بیرون آمده، آمادگی برای ازدواج را دارد. نکته مهم دیگر این است جامعه پذیر باشد و حوصله زندگی با دیگران را داشته باشد؛ مثلاً بتواند با خانواده همسر بسازد و کنار بیاید. خوش فکر بودن جوان هم در مسیر ازدواج مهم است. او باید برای زندگی متأهلی اش انرژی روانی زیادی بگذارد. هفتم اینکه عاقبت اندیش باشد و بتواند برای آینده برنامه ریزی داشته باشد و آخرین مورد پیشنهاد میکنم جوانان در ازدواج بایدهای زیادی نداشته باشند؛ به طور مثال آقایان به همسرشان نگویند باید درس نخوانی یا خانم ها نگویند باید خانه مستقل بگیریم.
ناجی جوانان درون آنهاست
علیرضا نبی، کارآفرین برتر کشور
موضوع اشتغال جوانان رسالت اصلی هر اهل قلم و رسانه است. در حوزه جوانان زمانی که صحبت از حمایت و اشتغال به میان می آید میبینیم متأسفانه کسی نیست در عمل کاری انجام دهد. بها دادن و منتظر بودن، دو مسئله متفاوت از هم است. اگر من احترام خودم را داشته باشم، مخاطب، همکار و کسی که در جامعه با او ارتباط دارم نیز احترام من را نگه خواهد داشت.
اگر من به عنوان یک جوان به خودم بها بدهم، میتوانم از خودم توقع مطالبه گری داشته باشم. وقتی مطالبه گر باشم، میتوانم آنچه حقوق شهروندی من محسوب میشود را از دولت بگیرم. نکته این است که ما میخواهیم منتظر بمانیم تا یک روز دولتی بیاید و مسئولی بخواهد کار جوانان را راه بیندازد! این یک امرنشدنی است؛ اگر من در جهت شناخت حقوق خودم مطالبه گری کنم، اوضاع خیلی فرق میکند. نسل جوانی که از انرژی و نیروی فوقالعاده برخوردار است، اول باید بفهمد چه دارد و حقوق خود را دربرابر جامعه بشناسد، پس از آن باید بداند به چه چیزی میخواهد برسد و هدف خود را تعیین کند.
بزرگترین چالش جوانان ما منتظر بودن است. آنها منتظر هستند که ناجی بیاید و مشکلات آنها را حل کند. درست است که برطرف کردن نیازهای جامعه بر عهده دولت است اما زمانی که این اتفاق نمیافتد، افراد نباید منتظر بمانند. فرایند موفقیت، رسیدن و پیروز شدن، یک فرایند درونی است. زمانی که در ذهنمان موفقیت را تصور کنیم، موفقیت در جهان بیرون نیز فعلیت پیدا میکند.
من در سفرهای استانی که انجام میدهم با جوانان بسیار آماده و پراشتیاقی مواجه میشوم که زیر ۲۰سال سن دارند و کسب وکار مناسب خود را راه انداخت هاند؛ به عنوان مثال آن جوان هفده ساله که در روستای بسک، جمعیت بسیاری را سر کار آورده بود. زمانی که با این جوان صحبت کردیم به وضوح میتوانستیم درک کنیم که این جوان از جنس باور است نه انتظار!
تأثیر اشتغال بر روحیه جوانان درست مانند ورزش است. اگر ورزش نباشد، بافت های بدن از فرم خود خارج می شود و بیماری های بسیاری سراغ فرد می آید. کار هم دقیقاً همین است. کسی که کار نمیکند، خود را برای هر نوع آسیبی آماده میکند. زمانی را به بطالت میگذراند و ارتباطات اجتماعی فراوانی را از دست میدهد. به عقیده من، کار، انسان را تربیت میکند. زمانی که فرد کار میکند؛ حرکت میکند، با دیگران ارتباط میگیرد و به یک انسان ماندگار تبدیل میشود. تمام افرادی که نامشان در تاریخ ماندگار شده، کار کرده اند و موفقیت در کار کردن است.
کسی که نمیخواهد بماند، انگیزه پیشرفت هم ندارد
محمدرضا حافظ، فعال حوزه جوانان
اشتغال، مهمترین معضل اجتماعی برای جوانان امروز به شمار میرود. من معتقدم شغل کم نیست، بلکه برای پیدا شدن یک شغل مناسب برای جوان، لازم است خود جوان پشتکار داشته باشد و به دنبال یک کار متناسب برود. به واسطه نوع سیاستگذاری های کشور ما در ۲۰سال اخیر، توجه قابل قبولی به بازار اشتغال نشده است. اگر موقعیت شغلی را یک هرم درنظر بگیریم، در قاعده آن، مشاغل زیادی وجود دارد اما گرایش به آنها بسیار کم است. تأکید زیاد خانواده ها و فرهنگ اجتماعی سبب شده نسل جدید تمایل زیادی به مشاغل رأس هرم داشته باشد.
ما سطح سواد عمومی را در کشورمان بالا بردیم و در نتیجه آن هم شاهد هستیم جوانانمان به همان میزان از شغل آینده شان انتظار بالایی دارند. بسیاری از کشورها از این مرحله عبور کرده اند و طبق پیشبینی بنده تا چند سال آینده این اتفاق در ایران هم خواهد افتاد. به نظر من اگر کسی بخواهد کار کند، موقعیت برای او زیاد است، اما مسئله اساسی ما بالا بودن توقع جوانان است. یکی از دلایل مهم این مشکل، خانواده هایی هستند که به خاطر خیرخواهی، فرزندشان را از عرصه تلاش دور میکنند.
متناسب سازی توقع جوانان به عهده خانواده است. آنها باید توانایی فرزند خود را شناسایی کنند و به فکر اشتغال او باشند. از دیگر معضلات بزرگ نسل جوان ما انگیزه در مسیر تحصیلشان است. بسیاری از ورودیهای جدید دانشگاه ها اصلاً نمیدانند میخواهند چکاره شوند! بسیاری از آنها از همین ابتدا قصد مهاجرت از ایران را دارند و به مرور افراد دیگری را هم که هدف خاصی ندارند با خود همراه میکنند و حال و هوای مهاجرت به سرشان میاندازند.
طبیعی است کسی که قصد ماندن ندارد، اشتیاقی هم برای تحصیل و پیدا کردن موقعیت های شغلی و تحصیلی نخواهد داشت. البته گفتنی است بخش زیادی از فشار روانی جوانان و بی انگیزگی بسیاری از آنها باز هم به مسئله اشتغال برمی گردد. اگر دانشجو خاطرش جمع باشد که پس از دوره تحصیلش، شغلی متناسب در انتظارش است، بیتردید با انگیزه بیشتری درس خواهد خواند اما از طرف دیگر اگر آیندهای برای خود متصور نباشد، به راحتی از تلاش خود دست میکشد. بسیاری از جوانان ما صرفاً برای گذر عمر به دانشگاه می آیند و برای آینده خود هدفی تعریف نکرده اند.
توانمندسازی خانواده در تربیت نسل مهم است
محمدمهدی مافی نژاد، فعال حوزه جوانان:
تفاوت نسل جوان امروزی با نسل قدیم، مشابه محصل مقطع ابتدایی با دانشجوی دکتراست. در نظر گرفتن و مقایسه دغدغه های نسل جدید و قدیم، اجحاف به شأن و شخصیت انسانی و همچنین رشد و تعالی است. ما باید براساس توصیه امام علی(ع) با زمانه پیش برویم. دغدغه های زمانه را باید با تحقیقات و گزارش و شیوه های مختلف آمارسنجی، رصد کنیم. دغدغه بیشتر جوانان، آینده و رفاه مالی است که این موضوع بیشتر به خاطر فاصله گرفتن از اصل تقوا و توکل به خدا به وجود میآید. ایمان به خدا را نیز باید نوعی دغدغه خاموش نسل جوان بدانیم.
یکی از دغدغه های نسل امروز امنیت کاری است. شاید ۹۰ درصد جوانان ما از کارهایی که به صورت قراردادی صورت نمیگیرد، میترسند و نگران شرایط خود در آینده هستند. مدیریت این موارد از وظایف مسئولی است که با شعار همت بر صندلی مسئولیت نشسته است.
ما نباید از تبلیغات گمراه کننده اعتقادی و جغرافیایی که از سمت کشورهای بیگانه ایجاد میشود و بر پایه بی انگیزه کردن جوانان و دور کردن آنها از دین است، غافل شویم. جوانان میتوانند با کمی امید، انگیزه را در خود ایجاد کنند و کار را به خوبی پیش ببرند؛ زیرا توانمندی جوانان در ایجاد کسب وکار بسیار بالاست. جوانان با وجدان کاری و سرمایه کم، میتوانند یک بنگاه کارآفرینی تأسیس کنند. اما دشمنان برون مرزی سعی میکنند تمرکز جوانان را درگیر هوس ها کنند تا تفکر آنها خاموش شود.
به نظر من خانواده به عنوان نخستین و مهمترین نهاد اجتماعی در شرایط بحران های فرهنگی و اجتماعی امروز، نقشی کلیدی در شکلدهی به شخصیت و رفتار جوانان دارد. خانواده ها باید آگاه باشند؛ به این معنا که مسائل روز جامعه، نیازها، دغدغه ها و روش های ارتباطی مؤثر با جوانان را بشناسند و به آنها کمک کنند تا از پس مشکلاتشان برآیند.
ایجاد فضایی برای گفت وگو و تبادل نظر در خانواده میتواند به تقویت روابط کمک کند. این تعاملات نه تنها به جوانان احساس ارزشمندی میدهد، بلکه آنها را در مواجهه با چالش های زندگی تقویت میکند. در نهایت، توانمندسازی خانواده ها در زمینه های روانشناسی، اجتماعی و ارتباطی میتواند به حفظ آرامش جوانان کمک کند. جوانان میتوانند از حضرت علی اکبر(ع) و سیره رفتاری ایشان الگو بگیرند، چرا که ایشان نمونه کامل صداقت، شجاعت، فداکاری و الگوی مناسبی برای جوانان ما هستند.
خبرنگار: تکتم شریفی نژاد _ حمید اسدی