آیا تا به حال دقت کرده‌اید که وقتی لباس‌های خیس را در خانه پهن می‌کنید، هوا سنگین‌تر و مرطوب‌تر می‌شود؟ در ماه‌های سرد سال، خشک‌کردن لباس‌ها در بیرون از خانه ممکن نیست و بسیاری از افراد مجبور می‌شوند لباس‌های خود را در اتاق‌ها، روی رادیاتور یا در حمام آویزان کنند. اما این کار می‌تواند پیامدهای ناخواسته‌ای برای سلامت شما داشته باشد.
به گزارش یک پزشک، تحقیقات نشان داده‌اند که خشک‌کردن لباس‌ها در محیط‌های بسته با تهویه نامناسب، می‌تواند میزان رشد کپک و قارچ را در خانه افزایش دهد. کپک‌ها علاوه بر اینکه ظاهر ناخوشایندی دارند و باعث بوی نامطبوع در خانه می‌شوند، می‌توانند مشکلات جدی برای سلامتی ایجاد کنند، به‌خصوص برای افرادی که مشکلات ریوی یا سیستم ایمنی ضعیفی دارند.
کپک چیست و چرا در محیط‌های مرطوب رشد می‌کند؟
کپک‌ها (Mold) دسته‌ای از قارچ‌ها هستند که در محیط‌های مرطوب و خنک رشد می‌کنند. این موجودات میکروسکوپی، هاگ‌های (Spores) بسیار کوچکی تولید می‌کنند که در هوا پخش می‌شوند و می‌توانند از طریق تنفس وارد ریه‌ها شوند. این دقیقاً همان چیزی است که در خانه‌های مرطوب و کم‌تهویه اتفاق می‌افتد.
وقتی رطوبت زیادی در فضا وجود دارد – مانند زمانی که لباس‌های خیس را در اتاق پهن می‌کنید – کپک‌ها فرصت مناسبی برای رشد پیدا می‌کنند. لکه‌های سیاه یا سبزرنگی که روی دیوارها، سقف حمام یا کنار پنجره‌ها دیده می‌شود، نشانه‌ی رشد کپک است. همچنین، کپک‌ها معمولاً بوی ناخوشایندی دارند که می‌تواند محیط خانه را ناآرام و ناخوشایند کند.
یکی از مشکلات اصلی کپک این است که ما روزانه مقدار کمی از هاگ‌های آن را تنفس می‌کنیم. اگرچه سیستم ایمنی بدن ما معمولاً قادر به مقابله با این هاگ‌هاست، اما در شرایط خاصی، این ذرات می‌توانند مشکلات جدی ایجاد کنند.
چه کسانی بیشتر در معرض خطر هستند؟
برای بسیاری از افراد، قرار گرفتن در معرض مقدار کم هاگ‌های قارچی مشکلی ایجاد نمی‌کند، اما برای برخی، این موضوع می‌تواند بسیار خطرناک باشد. افرادی که بیشترین آسیب را از کپک‌ها می‌بینند شامل گروه‌های زیر هستند:
- مبتلایان به بیماری‌های تنفسی: افرادی که آسم (Asthma)، فیبروز کیستیک (Cystic Fibrosis) یا بیماری انسدادی مزمن ریوی (COPD – Chronic Obstructive Pulmonary Disease) دارند، حساسیت بیشتری نسبت به هاگ‌های قارچی دارند. این ذرات می‌توانند باعث تشدید حملات تنفسی و التهاب ریه شوند.
- افرادی با سیستم ایمنی ضعیف: بیماران سرطانی که تحت شیمی‌درمانی قرار دارند، افرادی که داروهای سرکوب‌کننده‌ی سیستم ایمنی مصرف می‌کنند (مانند بیماران پیوند عضو) و مبتلایان به ایدز (HIV/AIDS) در برابر عفونت‌های قارچی آسیب‌پذیرتر هستند.
- کودکان و سالمندان: سیستم ایمنی کودکان و سالمندان به‌اندازه‌ی کافی قوی نیست تا در برابر حجم بالای هاگ‌های قارچی مقاومت کند، بنابراین این گروه‌ها بیشتر در معرض خطر قرار دارند.
کپک چگونه به بدن آسیب می‌زند؟
وقتی کپک‌ها رشد می‌کنند، هاگ‌های خود را در هوا آزاد می‌کنند. تنفس این هاگ‌ها می‌تواند باعث ایجاد واکنش‌های آلرژیک مانند عطسه، سرفه، خارش چشم و مشکلات تنفسی شود. اما در موارد شدیدتر، این ذرات می‌توانند باعث عفونت‌های جدی ریوی شوند.
در برخی موارد، قارچ‌های موجود در کپک می‌توانند وارد ریه شده و درون بافت‌های تنفسی رشد کنند. این پدیده، به‌خصوص در مورد قارچ آسپرژیلوس (Aspergillus)، می‌تواند منجر به شرایطی به نام آسپرژیلوزیس (Aspergillosis) شود که نوعی عفونت قارچی خطرناک است.
در موارد شدید، هاگ‌های قارچی درون ریه جوانه زده و ساختارهای نخ‌مانندی به نام میسلیوم (Mycelium) ایجاد می‌کنند که باعث انسداد مجاری تنفسی، خونریزی در ریه و حتی نارسایی تنفسی می‌شود. این نوع عفونت می‌تواند کشنده باشد.
خطر مقاومت دارویی در برابر قارچ‌ها
معمولاً برای درمان عفونت‌های قارچی از داروهای ضدقارچ به نام آزول (Azole antifungals) استفاده می‌شود. اما یکی از مشکلات اساسی که اخیراً در تحقیقات مشاهده شده، افزایش مقاومت قارچ‌ها در برابر این داروهاست.
علت اصلی این مشکل، استفاده‌ی گسترده از داروهای ضدقارچ در کشاورزی است. قارچ‌هایی که در مزارع و خاک در معرض این داروها قرار می‌گیرند، با گذشت زمان به آن مقاوم شده و این مقاومت را به قارچ‌های بیماری‌زا نیز منتقل می‌کنند. این موضوع باعث شده که برخی از عفونت‌های قارچی در انسان دیگر به درمان‌های معمولی پاسخ ندهند.
علاوه بر این، تغییرات اقلیمی نیز در افزایش مقاومت قارچ‌ها نقش دارند. مطالعات نشان داده‌اند که گرمای جهانی باعث می‌شود برخی گونه‌های قارچی که پیش‌تر نمی‌توانستند در دمای بدن انسان رشد کنند، اکنون توانایی ایجاد بیماری در بدن انسان را داشته باشند.
چگونه می‌توان از رشد کپک در خانه جلوگیری کرد؟
خوشبختانه، با رعایت برخی نکات ساده می‌توان از رشد کپک‌ها و مشکلات ناشی از آن جلوگیری کرد:
- تهویه مناسب: یکی از مهم‌ترین روش‌ها برای کاهش رشد کپک، افزایش جریان هوا در خانه است. باز گذاشتن پنجره‌ها، استفاده از فن‌های تهویه و جلوگیری از تجمع رطوبت در اتاق‌ها می‌تواند رشد قارچ‌ها را محدود کند.
- کاهش رطوبت: استفاده از رطوبت‌گیر (Dehumidifier) یا دستگاه‌های خشک‌کننده‌ی هوا، می‌تواند به جذب رطوبت اضافی و کاهش احتمال رشد کپک کمک کند.
- خشک‌کردن لباس‌ها به روش مناسب: اگر مجبورید لباس‌ها را در فضای بسته خشک کنید، از رخت‌آویزهای گرمایشی (Heated Clothes Rack) استفاده کنید. این ابزارها لباس‌ها را سریع‌تر خشک کرده و از افزایش بیش از حد رطوبت در محیط جلوگیری می‌کنند.
- بررسی دوره‌ای خانه: سقف حمام، پشت کمدها، زیر سینک ظرف‌شویی و گوشه‌های کم‌تهویه، محل‌های ایده‌آلی برای رشد کپک هستند. مرتب این نواحی را بررسی کنید و در صورت مشاهده‌ی نشانه‌های کپک، آن را سریعاً پاک کنید.
- استفاده از سرکه و جوش‌شیرین: اگر کپک‌های کوچکی در خانه مشاهده کردید، می‌توانید با استفاده از محلول سرکه و جوش‌شیرین، آنها را پاک کنید. این ترکیب به‌طور طبیعی خاصیت ضدقارچی دارد.
نتیجه‌گیری
خشک‌کردن لباس‌ها در فضای بسته ممکن است بی‌ضرر به نظر برسد، اما اگر تهویه‌ی مناسبی وجود نداشته باشد، می‌تواند باعث افزایش رشد کپک‌ها و افزایش هاگ‌های قارچی در هوای خانه شود. این ذرات می‌توانند سلامت افراد، به‌ویژه کسانی که مشکلات تنفسی دارند، را به خطر بیندازند. برای جلوگیری از این خطر، تهویه‌ی مناسب، کاهش رطوبت و استفاده از روش‌های درست برای خشک‌کردن لباس‌ها ضروری است.
