جوان آنلاین: نرخ ارز و طلا در سکوت و بی‌عملی مسئولان به سرعت و مداوم در حال افزایش است. تداوم انتظارات تورمی، مردم را به این باور رسانده است که دست‌کم برای حفظ ارزش پول در این شرایط به سرمایه‌گذاری‌هایی روی آورند تا به شکلی متناسب با تغییرات تورمی، بتوانند خود را کاملاً هماهنگ کنند. یکی از این ظرفیت‌ها حوزه ارز و دیگری طلاست و مشابه این موارد که عملاً می‌توانند حتی مسکن را نیز تا حدی شامل شوند، به گونه‌ای که متناسب با تورم، تغییرات ارزش آنها همسو و همراه شود. این رویه البته مسئله‌ای جدید نیست و در چند دهه گذشته و به خصوص طی یک دهه اخیر پررنگ‌تر شده تا جایی که بر اساس آخرین گزارش‌ها در حال حاضر حدود ۶۰ تا ۸۰میلیارد دلار ارز خانگی در دست مردم است. این میزان ارز اشخاص در شرایطی که کشور برای عبور از چالش‌ها از جمله ناترازی‌های انرژی نیازمند سرمایه‌های جدید است، اقتصاد را در یک نامعادله گرفتار کرده است.
ناترازی به کلیدواژه بسیاری از مشکلات اقتصادی کشور تبدیل شده است. در این میان یکی از مهم‌ترین راهکار‌های عبور از این وضعیت کنترل ناترازی‌ها و کاهش مصرف و در گام بعدی سرمایه‌گذاری است. سرمایه‌گذاری خارجی در شرایط محدودیت‌های بین‌المللی مشکلات خاص خود را دارد، اما یکی از راهکار‌های مهم سرمایه‌گذاری داخلی، جذب بخش خصوصی و جذب سرمایه‌های مردمی است که البته این مهم نیز در گرو سازوکار صحیح است. در تحلیل‌هایی که از سرمایه و سرمایه‌گذار ارائه می‌شود، یک موضوع محوریت دارد و آن تأکید بر این موضوع است که «سرمایه ترسو است» و بر این اساس سرمایه‌گذار جایی حضور پیدا می‌کند که برایش اعتماد و نفعی وجود داشته باشد، بنابراین این مسئله طبیعی است که اگر سودی برای بخش خصوصی و مردم وجود نداشته باشد، تمایلی به مشارکت در طرح‌ها نخواهند داشت.
سود ارزی در مقابل سرمایه‌گذاری ارزی
یکی از هدف‌گذاری‌ها در اقتصاد کشور رشد ۸درصدی است که تحقق آن حداقل به ۱۲۰میلیارد دلار سرمایه ثابت خالص نیاز دارد. همچنین برای عبور از ناترازی‌های بخش‌های مختلف انرژی نیازمند ۲۰۰میلیارد دلار سرمایه هستیم و این در شرایطی است که بخش قابل توجهی از این منابع در داخل وجود دارد. در این خصوص، روح‌الله ایزدخواه، عضو کمیسیون اقتصادی مجلس با بیان اینکه گفته شده برای رفع ناترازی انرژی به ۱۰۰میلیارد دلار سرمایه نیاز داریم، گفت: در همین شرایط از بانک مرکزی سؤال کنید که چقدر دلار دست مردم وجود دارد. وی با اشاره به وجود حدود ۶۰میلیارد دلار ارز نزد مردم گفت: این منابع در چرخه اقتصادی کشور نیست. ایزدخواه با ارائه پیشنهاداتی برای استفاده از دلار‌های خانگی افزود: شرکت تعاونی سهامی عام پروژه بزنید، برداشت از میادین نفت و گاز را به این شرکت‌ها بدهید و به مردم بگویید سرمایه‌گذاری ارزی و سود آن را هم ارزی دریافت کنید. در این شرایط چرا کسی باید ارز خود را در گاوصندوق احتکار کند. این روش همان روشی است که برای سرمایه‌گذار خارجی داریم و اختیار قانونی آن هم اکنون وجود دارد.
تأمین مالی اقتصاد ایران با ارز اشخاص
محمدرضا پورابراهیمی، نماینده ادوار مجلس نیز با بیان اینکه برآورد می‌شود ۴۰ تا ۵۰میلیارد دلار ارز خانگی در کشور وجود داشته باشد، گفت: ورود این سرمایه‌ها به حوزه تولید می‌تواند بخش عمده‌ای از نیاز‌های تأمین مالی اقتصاد ایران را مرتفع کند. وی با اشاره به شرایط اقتصادی کشور و وجود تورم ماندگار در سال‌های گذشته گفت: باوجود این شرایط، عملاً مردم برای مصون‌سازی بخشی از دارایی‌های خود از تورم به ارز و طلا روی می‌آورند. این کارشناس اقتصادی در تشریح و تبیین چرایی این موضوع عنوان کرد: دلیل اصلی این رویکرد، ایجاد تورم در فضای عمومی جامعه بوده است، البته باید اقداماتی در دولت قبل انجام می‌شد تا به گردش درآوردن این منابع در چرخه تولید اقتصادی کشور کمک شود، اما متأسفانه این منابع به چرخه‌ای خارج از تولید و صرفاً توزیعی که به آن اشاره شد، تبدیل شده‌اند. وی یادآور شد: به خاطر دارم در سال‌های نزدیک به دو دوره دولت قبل، موضوع سپرده ارزی مطرح شد. در آن زمان، مردم سپرده‌های ارزی خود را در بانک‌ها نگه می‌داشتند و در ازای نگهداری ارز خود، نرخ سود متناسبی با سپرده‌های ارزی دریافت می‌کردند، همچنین موضوع تسویه تسهیلات نیز بر اساس عدد ارزی صورت می‌گرفت. پورابراهیمی ادامه داد: به ناگاه در یکی از دولت‌ها، رفتاری کاملاً دور از منطق، هم از نظر قانونی و هم از نظر منطقی، رخ داد که عملاً از آن زمان به بعد، این رفتار تأثیر منفی بر عملکرد مردم گذاشت. این رفتار نامناسب به این صورت بود که هنگامی که مردم برای دریافت سپرده ارزی خود مراجعه می‌کردند، درحالی‌که حق قانونی آنها دریافت ارز خود بود، با نرخ زمان سپرده، تسویه ریالی انجام می‌شد. این امر باعث شد بخشی از این ظرفیت‌ها به سمت بازار‌های غیررسمی و نگهداری ارز در منازل یا اشکال مشابه سوق پیدا کند. وی بر ضرورت ورود سرمایه‌های خانگی به بازار تولید تأکید و بیان کرد: اگر هر کدام از این ظرفیت‌های اقتصادی به چرخه تولید اقتصادی کشور بازگردد، قطعاً می‌تواند بخش عمده‌ای از نیاز‌های تأمین مالی اقتصاد ایران را مرتفع کرد. این کارشناس مسائل اقتصادی در مصاحبه تلفنی با رادیو گفت‌و‌گو با بیان اینکه قدرت خرید به واسطه درآمد جاری ایجاد می‌شود، گفت: اگر بخشی از فعالیت‌های اقتصادی به چرخه وارد نشوند و نرخ رشد اقتصادی میانگین و پایین باشد، عملاً اقتصاد کشور کوچک شده و درآمدها کاهش یافته و متناسب با کاهش درآمدها، مصرف نیز کاهش پیدا کرده است و طبیعتاً رابطه متقابل بین این دو وجود دارد. وی اشاره کرد: درآمد زمانی ایجاد می‌شود که بتوانیم خلق ثروت جدیدی کنیم، یعنی اقتصاد را بزرگ‌تر کنیم و تولید ناخالص داخلی (GDP) کشور را افزایش دهیم. هیچ اقتصادی بدون سرمایه‌گذاری نمی‌تواند تولید بیشتری انجام دهد. این سرمایه‌گذاری می‌تواند از همین دارایی‌های غیرمولد، دارایی‌های راکد، ارز‌های خانگی و امثال اینها ایجاد شود، به همین جهت بسیار حائز اهمیت است که بتوانیم این منابع را به چرخه اقتصادی کشور بازگردانیم.
۷۰میلیارد دلار سرمایه عاطل و باطل
حجت‌الاسلام غلامرضا مصباحی‌مقدم، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام نیز ۱۶ بهمن در دهمین همایش مالی اسلامی موضوع ارز‌های خانگی را مطرح و نسبت به این مسئله هشدار داد. وی با بیان اینکه اقتصاد به معنای استفاده بهینه است، گفت: سرمایه‌هایی در دست مردم است که عاطل و باطل است از جمله ارزی که مردم خارج از فعالیت‌های اقتصادی نگهداری می‌کنند که سرمایه راکد است یا از جمله طلای ذخیره شده ملی که در مجموع ۷۰میلیارد دلار است. وی ادامه داد: ما دنبال تسهیلات از نهاد‌های مالی در حد ۵میلیارد دلار هستیم ولی ۷۰میلیارد دلار خارج از چرخه اقتصادی ملی در دست مردم است. این استاد دانشگاه اظهار داشت: در دوره‌ای مردم ارز خود را در بانک‌ها می‌گذاشتند و سود داده می‌شد، اما گفتند بیایید به جای آن ارز ملی بگیرید و با این کار فاتحه اعتماد ملی خوانده شد و این منابع از چرخه اقتصاد خارج شد و مردم ارز خود را در صندوق‌های امانات گذاشتند و دیدید با آن سرقتی که از بانک شد، فهمیدیم چه خبر است. مصباحی‌مقدم با طرح این سؤال که آیا نباید این منابع به چرخه اقتصاد کشور بیاید، افزود: دولت باید اعتمادآفرینی کند، البته بورس کالا در خصوص طلا کار‌هایی کرده و کار خوبی است. همین کار را باید نظام بانکی ما هم انجام دهد و کاری کند مردم ارز خود را در بانک‌ها سرمایه‌گذاری کنند، البته بازده سرمایه‌گذاری در بانک‌ها به شدت پایین است و انگیزه قوی برای سرمایه‌گذاری ایجاد می‌کنند.