در سال ۲۰۱۴، کشف «گنجینه گالووی» در مزرعه‌ای در غرب اسکاتلند، موجی از شگفتی را در بین باستان‌شناسان برانگیخت. این مجموعه ارزشمند، به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین گنجینه‌های مرتبط با عصر وایکینگ‌ها در بریتانیا، پرده از اسرار تاریخی بسیاری برداشت.
گنجینه‌ای با هویت عمومی؟
به گزارش مجله کژمژ؛ کارشناسان آثار باستانی اکنون بر این باورند که این گنج، برخلاف تصورات اولیه، متعلق به یک فرد خاص نبوده، بلکه در دوران وایکینگ‌ها به‌عنوان یک دارایی عمومی محسوب می‌شده است.
مدرک این ادعا چیست؟
یکی از مهم‌ترین سرنخ‌ها، کتیبه‌ای است که بر روی یکی از چهار دستبند نقره‌ای این گنجینه حکاکی شده است. این نوشته که اخیراً رمزگشایی شده، جمله‌ای حیرت‌انگیز را فاش می‌کند: «این ثروت متعلق به جامعه است.»
رمزگشایی از یک پیام ناشناخته
دستبند مذکور حاوی عبارتی بود که در ابتدا برای محققان قابل درک نبود، زیرا در هیچ‌یک از زبان‌های قرون وسطایی بریتانیا یا ایرلند سابقه‌ای نداشت. اما پس از تحلیل‌های دقیق، کارشناسان دریافتند که این متن، ترکیبی از زبان انگلیسی کهن و تأثیرات آنگلوساکسونی است.
چگونه این نوشته رمزگشایی شد؟
حرف «F» در انتهای متن که با دو نقطه احاطه شده بود، مشخص شد که اشاره به کلمه «feoh» در انگلیسی کهن دارد که به معنای «ثروت» یا «دارایی» است. واژه «DIS» احتمالاً تلفظی قدیمی از کلمه «This» بوده که در برخی گویش‌های ایرلندی امروزی نیز مشابه است.کلمه «Higna» نیز در انگلیسی کهن به معنای «جامعه» بوده و معمولاً در متون مذهبی و حقوقی آنگلوساکسون‌ها به کار می‌رفته است.
این کشف چه اهمیتی دارد؟
پیش از رمزگشایی این دستبند، تصور بر این بود که گنجینه گالووی مجموعه‌ای از دارایی‌های چندین فرد مختلف است، زیرا نام‌های انگلیسی کهن بر روی برخی از دستبندها حک شده بود. اما این کتیبه نشان می‌دهد که این ثروت به یک جامعه خاص تعلق داشته و احتمالاً نوعی خزانه مشترک در دوران وایکینگ‌ها بوده است.
این گنجینه که تصور می‌شود در حدود سال ۹۰۰ میلادی دفن شده باشد، در سال ۲۰۱۴ توسط یک جستجوگر با فلزیاب در کرک‌کودبرایت‌شایر در منطقه گالووی اسکاتلند پیدا شد. این مجموعه شامل یک صلیب نقره‌ای آنگلوساکسونی ساخته‌شده توسط یک زرگر ماهر، یک جام کریستالی حکاکی‌شده و حدود ۱۰۰ اثر دیگر است که از قلمروهای آنگلوساکسونی، ایرلند و حتی مناطق دورتر در آسیا آمده‌اند.
از وایکینگ‌ها تا ساسانیان: حضور یک اثر ایرانی در گنجینه گالووی
یکی از شگفت‌انگیزترین اشیای کشف‌شده در این گنجینه، یک ظرف نقره‌ای پیچیده در پارچه بود که پژوهشگران دریافتند با هنر شمایل‌نگاری زرتشتی ساسانیان مرتبط است.
ویژگی‌های این جام باستانی:
- ارتفاع: ۱۴ سانتی‌متر
- طراحی: دارای حکاکی‌هایی که به نمادهای زرتشتی اشاره دارد
- جنس: آلیاژی از نقره و سرب، نمونه‌ای از نقره ساسانی
منشأ ایرانی گنجینه
دانشمندان با تحلیل ایزوتوپ‌های سرب موجود در این شیء دریافتند که نقره به کار رفته در آن، از معدنی در ایران امروزی استخراج شده است. بررسی‌های بیشتر نشان داد که این نقره از معدن نخلک در استان اصفهان به دست آمده، معدنی که بیش از دو هزار سال قدمت دارد.
دکتر جین کرشاو، کارشناس نقره عصر وایکینگ‌ها در دانشگاه آکسفورد، اظهار داشت: «تأیید علمی منشأ ایرانی این شیء، آن هم در فاصله‌ای به این دوری، واقعاً اعجاب‌انگیز است.»
یک معمای تاریخی: این ظرف چگونه به اسکاتلند رسید؟
پژوهشگران هنوز پاسخ قطعی برای این پرسش ندارند که چگونه این شیء از ایران به جنوب غربی اسکاتلند منتقل شده است؟ آیا از طریق تجارت بین‌المللی، غارت یا هدیه‌ای اشرافی به وایکینگ‌ها رسیده؟ این سؤالات همچنان در حال بررسی‌اند.
گنجینه‌ای که تاریخ را بازنویسی کرد
کشف گنجینه گالووی، اطلاعات جدیدی درباره ساختارهای اجتماعی وایکینگ‌ها، تبادلات فرهنگی بین تمدن‌ها و نقش نقره ایرانی در این دوران ارائه داده است. کشف یک اثر ایرانی در این مجموعه، نشان‌دهنده ارتباطات گسترده تجاری و سیاسی بین ایران و اروپا در قرون گذشته است.این یافته‌ها، اهمیت تحقیقات بین‌رشته‌ای در کشف زوایای پنهان تاریخ را بیش از پیش نشان می‌دهند.