پایگاه خبری جماران: دبیر همایش کتاب سال حوزه استاد تمام پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی گزارشی را از آمار و کیفیت مقالات ارائه شده در این دوره همایش ارائه کرد.

مشروح گفت و گوی خبرنگار جماران با حجت‌الاسلام والمسلمین سید سجاد ایزدهی مدرس خارج فقه و اصول حوزه علمیه قم در پی می آید:

 

علاقمندیم درباره همایش کتاب سال حوزه که شاهد برگزاری آن بودیم سخن بگویید.

خدای بزرگ را سپاس می‌گوییم که توانستیم کتاب سال حوزه را به منزل بیست و ششم برسانیم. اجازه می‌خواهم در ابتدا فروتنانه مساعی صاحب قلمانی را ارج نهیم که با ژرف کاوی در آموزه های وحیانی و با تکیه بر خرد ناب، آثار فاخر و فخیمی را به قامت قلم آراسته‌اند. 

همایش کتاب سال حوزه در این دوره شاهد رقابت علمی میان بخشی از پژوهش‌های عالمان و محققان توانمند حوزوی بوده که در سال ۱۴۰2 به ثمر نشسته است. این همایش کوشیده است با معرفی و تشویق پدیدآوران برتر این هماورد علمی، آنها را بر صدر نشاند و به قدر بضاعت خود از آنان تقدیر کند.  

بیست و ششمین دوره کتاب سال حوزه و هشتمین جشنواره مقالات علمی، همانند سالیان پیشین تا رسیدن به این منزل کوشش‌های بسیاری کرده است که در اینجا به برخی نتایج آنها اشاره می شود: 

در این دوره 1427 اثر در قالب کتاب و پایان نامه به دبیرخانه ارسال شد که پس از بررسی‌های اولیه 1279 اثر صلاحیت رقابت در همایش را به دست آوردند.

 

بیشترین آثار ارائه شده بیشتر به چه گروه‌هایی اختصاص دارد؟

بیشترین آثار رسیده همانند دوره بیست و پنجم به دو گروه «فقه و اصول» با 261 و «علوم اجتماعی» با 145 اثر اختصاص داشت. گروه‌های «کلام» با 122 اثر و «اخلاق و عرفان» با 98 اثر، از نظر تعداد آثار رسیده در ردیف سوم و چهارم قرار گرفته و سایر گروه ها در رتبه های بعدی جای گرفتند. کمترین اثر ارسالی مربوط به گروه کتب مرجع با 15 اثر می‌باشد.

  

در مقایسه با دوره‌های قبل چند درصد رشد داشته است. 

بیست و ششمین دوره کتاب سال حوزه شاهد رشد 3 درصدی آثار رسیده از سوی اهالی قلم بود. بیشترین افزایش مربوط به گروه های مدیریت با 100درصد، روانشناسی با 92 درصد، گروه های مرجع و ترجمه با 67 و 50 درصد در رده های بعدی افزایش ورودی آثار قرار دارند.  

تعداد آثار رسیده در گروه علمی(اخلاق و عرفان) و اقتصاد نسبت به دوره گذشته بدون تغییر بود. گروه علوم اجتماعی با 29 درصد، تفسیر و علوم قرآن با 23 درصد، کلام و علوم تربیتی با 19 درصد و رشد منفی مواجه بوده و گروه علمی فلسفه با 32 درصد رشد منفی بیشترین میزان کاهش ورودی را در دوره جاری تجربه کرد.  

از میان 1279 اثر دارای صلاحیت رقابت در این دوره، 140 اثر پس از  8953 نفر ارزیابی اجمالی موفق شدند به مرحله دوم داوری‌های ارزیابی تفصیلی راه یابند. از این تعداد، 62  اثر در معرض برگزیدگی قرار گرفتند که پس از بررسی مدقانه شورای علمی، 2 اثر، رتبه برگزیده و  16  اثر، رتبه شایسته تقدیر را به دست آوردند. پدیدآوران 18 اثر نیز از سوی شورای علمی همایش تحسین شدند.  

 

آیا در ارائه یا بررسی آثار تقسیم‌ بندی تعریف شده خاصی وجود دارد؟

آثار راه‌یافته به مرحله دوم داوری از نظر نوع اثر به پنج دسته کلی تقسیم شده اند. از میان 140 اثر، 117  اثر علمی‌پژوهشی، 7 اثر علمی‌ترویجی، 16 اثر مربوط به سایر کتب است. با این نگاه آثار علمی پژوهشی، دو جایگاه برگزیده، 10 جایگاه شایسته تقدیر و 17 جایگاه شایسته تحسین را احراز کردند. شـورای علمی همایش تلاش نویسـندگان کتابهـای علمـی ترویجـی را حائز رتبه منتخب ندانسته اند. 

  

در حوزه بین‌الملل اتفاق جدیدی به لحاظ کمی و کیفی وجود داشت؟ کدام کشورها دبیرخانه را همراهی کردند؟

ورود آثار بخش بین الملل به این دوره از همایش با رشد بیش از 40  درصدی نسبت به سال قبل روبه رو بود. نویسندگان غیر ایرانی 7 کشور عراق ، افغانستان ، پاکستان ، کویت ، عربستان ، ترکیه و هند مجموعاً 146 اثر را به دبیرخانه همایش ارسال کردند. از میان این آثار 7 کتاب و 3 رساله سطح چهار به مرحله دوم داوری راه یافته و در نهایت 2 اثر حائز رتبه شایسته تقدیر و 3 اثر شایسته تحسین شد. در دوره گذشته 103 اثر به بخش بین الملل دبیرخانه همایش واصل شده بود که 21  اثر به مرحله دوم داوری راه یافته و 3 اثر رتبه برتر را به دست آوردند.  

پایان نامه های سطح چهار و دکترای دریافتی این دوره به لحاظ کمی در مقایسه با همایش بیست و پنجم 20 درصد رشد داشت.

 

حضور خواهران در این دوره آیا کمرنگ نبود؟

 از مجموع 425  اثر رسیده، 408 عنوان از سوی برادران و 17 عنوان برای بانوان حوزوی بود. این رساله ها در سال ۱۴۰2 دفاع شده‌اند. در دوره قبل 355 پایان نامه از حوزویان دریافت شد. 

 

وضعیت پایان‌نامه‌ها و رساله‌های علمی؟

 رساله‌های علمی رسیده به دلیل تنوع موضوعی در 17 گروه علمی گونه‌بندی شدند. بیشترین پایان‌نامه‌های این دوره به گروه «فقه و اصول» اختصاص داشت که در مقایسه با دوره گذشته رشد 75 درصدی داشت. تعداد پایان نامه های این گروه 154 عنوان بود. گروه «حقوق» با 48 رساله علمی رتبه دوم در تعداد آثار دریافتی را به خود اختصاص داد. رساله‌های علمی گروه «علوم اجتماعی» با افزایش 15 درصدی، به 47 عنوان و گروه «کلام» به 38 عنوان رسید. 

از میان پایان نامه های رسیده 6 درصد امتیاز لازم را برای ورود به مرحله دوم داوری کسب کردند که شامل 28 پایان نامه از برادران و 1 پایان نامه از خواهران است. نتیجه رقابت علمی میان رساله های سطح چهار و دکترای حوزویان در بیست و ششمین دوره کتاب سال حوزه احراز یک جایگاه شایسته تقدیر در گروه علوم سیاسی بود. داوران زحمات نویسندگان 5 پایان نامه را در گروه‌های فقه و اصول ، علوم سیاسی ، اخلاق ، مدیریت و فلسفه شایسته تحسین دانستند.  

 

پایان‌ نامه‌های خواهران در این دوره از حیث تنوع و تکثر چگونه بود؟

دوره بیست و ششم شاهد حضور 134 اثر در قالب 117 کتاب و 17 پایان نامه از بانوان حوزوی بود. مشارکت بانوان حوزوی در دوره بیست و ششم نسبت به سال گذشته کاهش حدود 40درصدی داشته است. از این تعـداد 4 اثر به مرحله دوم راه یافته است. در نهایت 1 کتاب شرایط لازم را برای انتخاب به دست آوردند.  

 

به‌طور کلی چند درصد از آثار ارسالی به مرحله دوم داوری رسید؟

در این دوره کتاب سال حوزه، از مجموع 1427 اثر ارسالی به دبیرخانه، 140 اثر یعنی قریب به 10 درصد به مرحله دوم داوری راه یافتند.  

از میان آثار راه یافته به مرحله دوم 83 درصد علمی پـژوهشی، 5 درصد علمی ترویجی و 12 درصد سایر کتابها بودند. 

در بخش کتاب، 16 گروه، آثار کاندیدای برگزیدگی خود را به شورای علمی معرفی کردند. در این میان 2 کتاب از گروه‌های فقه و اصول برگزیده شدند. 15 کتاب در 11 گروه شایسته تقدیر شدند. نویسندگان 14 کتاب هم از 8 گروه علمی، تحسین شورای علمی را از آنِ خود کردند.  

در بخش پایان نامه ها 1 پایان نامه شایسته تقدیر هم مربوط به گروه علوم سیاسی بود. تلاش علمی نویسندگان 5 پایان نامه در این 5 گروه علمی شایسته تحسین شناخته شدند: اخلاق، فقه و اصول، فلسفه، علوم سیاسی و مدیریت. 

 

لطفا در پایان گزارشی نیز از هشتمین جشنواره مقالات علمی حوزه ارائه‌ دهید.

هشتمین جشنواره مقالات علمی حوزه با شرکت 209 مقاله از 89 نشریه آغاز به کارکرد که نسبت به دوره هفتم 6 نشریه استقبال بیشتر به خود نشان داد. در این دوره پس از گونه بندی، ارزیابی اجمالی آثار در 16 گروه داوری قرارگرفت و پس از 722 ارزیابی اجمالی، 53 مقاله به مرحله تفصیلی ارزیابی‌ راه‌ یافتند. در این مرحله، مجموعاً 128 ارزیابی بر روی مقاله‌‌ها انجام شد، که با اتمام ارزیابی‌های تفصیلی، تنها 6 مقاله امتیاز کاندیدای برگزیدگی را به دست آوردند. سپس، هیئت‌های داوری هر گروه علمی، پس از جمع بندی ارزیابی داوران، 5 مقاله را حائز بالاترین امتیاز دانست و به شورای علمی معرفی کرد. شورای علمی، پس از بررسی عملکرد داوران و هیئت‌های داوری، در نهایت 4 مقاله را به عنوان مقالات برتر معرفی کردند که هم آنها رتبه «شایسته تقدیر» را کسب نمودند. 

شورای علمی کتاب سال حوزه که بالاترین مرجع علمی همایش است با مشارکت یازده نفر از اساتید و صاحب‌نظران علوم مختلف و برگزاری 176 نفر جلسه با حضور روسای هیئت‌های داوری، فرایند داوری آثار را بررسی و رأی نهایی خود را درباره رتبه اثر اعلام کردند. فرایند علمی همایش کتاب سال حوزه بر این اصل استوار است که اعضای هیئت‌های  داوری و داوران آثار از میان فرهیختگان بنام و صاحب اثر و شخصیت‌های علمی مراکز مختلف انتخاب و از هر گونه اعمال سلیقه شخصی در این باره پرهیز می‌شود.  

در پایان می‌سزد از همه سرورانی که در بیست و ششمین دوره همایش کتاب سال حوزه و هفتمین جشنواره مقالات علمی حوزه همراهی و همیاری کرده و در بالندگی این همایش مبارک مشارکت جسته اند، تشکر و تقدیر کنیم به ویژه از نویسندگان، ناشران و مدیران محترم مراکز علمی در ارسال آثار داوران فرهیخته در ارزیابی آثار مدیران و اعضای ارجمند هیئتهای داوری در مدیریت فرایندهای داوری، انتخاب داوران و بررسی و تأیید فرایند علمی اعضای محترم شورای سیاست گذاری و شورای علمی کتاب سال حوزه در سیاست گذاری و تعیین اهداف کلان همایش و هدایت و نظارت بر فرایندهای علمی و اجرایی این همایش.  

همچنین لازم است تلاش خالصانه و بی‌وقفه همکاران خود را در دبیرخانه همایش و معاونت پژوهش سپاس فراوان داشته باشم. توفیقات الهی یارشان و عنایت صاحب اصلی حوزه های علمیه پشتیبان آنان باد! 

 

اساسا از چه معیار‌هایی برای فهم برتری یک اثر و معرفی آن استفاده می‌کنید؟ شاخص های ارزیابی کدام است؟

اولویت و میزان تأثیر موضوع کتاب در تأمین نیازهای فرهنگی و علمی همگانی‌ با جوامع علمی، سطح علمی و اتقان اثر، نظریه‌ پردازی و راه‌ حل‌های جدید، نقل صحیح آرا و اِستاد به منابع معتبر، اصیل و متنوع، میزان بهره‌گیری از مستندات و منابع و نتیجه‌گیری، تحلیل صحیح آرا و نقد آن، میزان دستیابی پژوهش به اهداف خود و امتیاز ویژه ( راه‌کارهای مناسب، ایجاد چشم انداز نوین، اثر بخشی فوق‌العاده و...) از مهم‌ترین شاخص‌های ارزیابی است که برای آثار در نظر گرفته می‌شود.

 

گاهی شنیده می‌شود جهت‌گیری های سیاسی و جناحی نویسندگان در انتخاب یا عدم انتخاب اثر در حوزه تاثیر گذار است. پاسخ حضرتعالی در این باره چیست.

جشنواره کتاب سال حوزه، رویکرد علمی داشته و به غرض تشویق و قدردارنی از پژوهشگران حوزوی، و در راستای توسعه، تعمیق تحقیق و پژوهش و پاسخگویی به نیازهای روزامد جامعه، نظام و روحانیت، قرار دارد. لذا فارغ از رویکردهای سیاسی، حزبی و جناحی، به مباحث علمی، تمرکز دارد. چنان که ارزیابان، داوران و شوراهای علمی، از شخصیت های برجسته علمی عرصه های مختلف دانش هستند و مطابق رویکرد علمی عرصه های دانش، داوری و قضاوت می کنند.

کتاب سال حوزه در راستای وصول به غایت خویش، آرمانهایی را مدّ نظر دارد که با کمک و اهتمام اندیشمندان و عالمان فرهیخته حوزه، مسیر خود را تا رسیدن به نقطه مطلوب، می پیماید.