چه چیزهایی از نقاشی‌ها می‌توان فهمید؟
این نقاشی‌ها با جزییات غیرعادی و رنگ‌هایی که انتخاب آنها از نگاه برخی کاربران معنادار بود، بحث‌های مختلفی را پیرامون تحلیل روان‌شناختی نقاشی کودکان ایجاد کرد. اما فراتر از این گفت‌وگوهای مجازی، آیا واقعاً نقاشی‌های کودکان می‌توانند چیزی از دنیای درونی آنها بازگو کنند؟دکتر محمد محمدی، متخصص روانشناسی بالینی، در گفت‌وگویی با تبیان توضیح می‌دهد: "کودکان معمولاً نمی‌توانند احساسات پیچیده خود را با کلمات بیان کنند. استفاده از رنگها و اشکال در نقاشی همانند یک زبان غیرکلامی عمل می‌کند که می‌تواند سرنخ‌هایی از دغدغه‌ها و احساسات آنها به ما بدهد."
نقاشی کودکان، ابزاری برای بیان احساسات
تحقیقات روان‌شناختی نشان می‌دهند که نقاشی‌های کودکان می‌توانند بازتابی از دنیای درونی آنها باشند و به آنها کمک می‌کند تا احساسات، ترس‌ها و تجربیات خود را بیان کنند. این نقاشی‌ها نه‌تنها به کودک این امکان را می‌دهند که خود را ابراز کند، بلکه به خانواده‌ها و متخصصان این فرصت را می‌دهند که درک بهتری از احساسات و وضعیت روانی کودک پیدا کنند.در همین راستا، دکتر محمدی، متخصص روانشناسی بالینی، بر این باور است که نقاشی‌های کودکانه می‌توانند دست‌مایه‌ای برای تحلیل نگرانی‌ها و ترس‌های پنهان او باشند. او می‌گوید: "کودکان معمولاً نمی‌توانند احساسات پیچیده خود را با کلمات بیان کنند، بنابراین استفاده از رنگها و اشکال در نقاشی می‌تواند همانند یک زبان غیرکلامی عمل کند."
رنگها در نقاشی‌های کودکان چه معنایی دارند؟
رنگ قرمز: تحقیقات نشان می‌دهند که کودکان زمانی که احساسات شدیدی مثل خشم یا هیجان دارند، بیشتر از رنگ قرمز استفاده می‌کنند. این رنگ می‌تواند بازتابی از شور و شوق یا حتی اضطراب آنها باشد.رنگ سیاه: اگر کودکی در نقاشی‌هایش زیاد از رنگ سیاه استفاده کند، ممکن است نشانه‌ای از احساس تنهایی، ترس یا غم باشد. این موضوع به‌ویژه در کودکانی دیده می‌شود که درگیر چالش‌های عاطفی هستند.
الگوهای تکراری و چهره‌های دفرمه
الگوهای تکراری: وقتی کودکان در نقاشی‌هایشان الگوهایی مثل خطوط یا شکل‌های مشخص را بارها تکرار می‌کنند، این می‌تواند نشانه‌ای از اضطراب یا نیاز به کنترل بیشتر محیط اطرافشان باشد.چهره‌های دفرمه: کشیدن چهره‌هایی که شکل طبیعی ندارند، مثل صورت‌های کج یا بدون جزئیات واضح، ممکن است نشان‌دهنده نگرانی‌های درونی یا ترس‌هایی باشد که کودک نمی‌تواند با کلمات بیان کند.
زنگ خطر برای برخی اختلالات
اضطراب عمومی (GAD): اگر کودکی به‌طور مداوم نشانه‌هایی از نگرانی، بی‌قراری یا دل‌مشغولی نشان می‌دهد و این احساسات در نقاشی‌های او هم به‌وضوح دیده می‌شود، احتمالاً با اختلال اضطراب عمومی مواجه است. این موضوع در راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5) نیز توضیح داده شده است و متخصصان تأکید دارند که چنین نشانه‌هایی نیازمند توجه و بررسی بیشتر هستند.وسواس فکری (OCD): تکرار مداوم اشکال یا جزئیات خاص در نقاشی‌های یک کودک می‌تواند نشانه‌ای از وسواس فکری یا رفتارهای تکراری باشد. به‌عنوان مثال، ترسیم چندباره یک الگوی خاص یا رنگ‌آمیزی مداوم بخش مشخصی از نقاشی ممکن است به تلاش کودک برای ایجاد حس کنترل یا مدیریت اضطراب‌های ذهنی مرتبط باشد.
استرس پس از سانحه (PTSD): کودکانی که تجربه‌های آسیب‌زای شدیدی مانند حوادث ناگوار یا موقعیت‌های خطرناک را پشت سر گذاشته‌اند، ممکن است این تجربه‌های ناخوشایند را به شکلی نمادین در نقاشی‌های خود بازتاب دهند. ترسیم فضاهای تاریک، صحنه‌های اضطراب‌آور یا عناصر غیرعادی و ترسناک از جمله این نشانه‌ها هستند که می‌توانند به تجربه‌های دشوار گذشته کودک اشاره داشته باشند.
نکاتی که خانواده‌ها باید جدی بگیرند
حمایت از خلاقیت کودکان، باید همراه با آگاهی از احساسات و نیازهای درونی آنها باشد. تحقیقات رابینسون (2011) نشان می‌دهند که این حمایت باید متعادل باشد و به‌طور خاص، کودکان نباید از طریق هنر صرفاً برای پنهان کردن احساسات منفی خود استفاده کنند.
امروزه روانشناسان بر تأثیر محیط خانواده و مدرسه بر سلامت روانی کودکان تأکید می‌کند. بررسی و شناسایی عوامل استرس‌زا در زندگی کودک می‌تواند کمک‌کننده باشد. گفت‌وگو با کودک درباره‌ی نقاشی‌هایش و دنیای درونی او هم می‌تواند به درک بهتر احساسات و نگرانی‌هایش کمک کند. منبع DSM-5 توصیه می‌کند که در صورتی که کودک نشان‌دهنده‌ی نشانه‌هایی از اضطراب، ترس یا رفتارهای غیرعادی باشد، مراجعه به متخصص روانشناسی ضروری است.