جوان آنلاین: شادی و امید به عنوان دو احساس بنیادی در زندگی انسان‌ها، تحت تأثیر عوامل متعددی قرار دارند که فراتر از جنبه‌های اقتصادی هستند. در حالی که بسیاری از افراد بر این باورند که درآمد و ثروت اصلی‌ترین عوامل تعیین‌کننده شادمانی هستند، تحقیقات نشان می‌دهد عوامل اجتماعی، روانی و فرهنگی نیز نقش بسزایی در ایجاد احساس شادی و امید دارند. این موضوع به ویژه در جوامع مختلف و در شرایط اقتصادی متفاوت به وضوح قابل مشاهده است. منصوره الزامی، روان‌شناس و مشاور خانواده نیز با اشاره به این مهم معتقد است: شادی و رفاه مالی همیشه همزمان نیستند. هرچند پول می‌تواند به تأمین نیاز‌های اساسی مانند غذا و مسکن کمک کند، اما به تنهایی شادی را تضمین نمی‌کند. شادی بیشتر به روابط عاطفی و اجتماعی قوی وابسته است. افرادی با حمایت اجتماعی معمولاً احساس خوشبختی بیشتری دارند، به همین دلیل برخی افراد ثروتمند را می‌بینیم که با وجود امکانات رفاهی از رضایت کمتری برخوردارند. در ادامه گفت‌و‌گو با این روان‌شناس را می‌خوانید.
تعریف شادی واقعی از نگاه شما چیست و تفاوت آن با شادی کاذب چیست؟
شادی واقعی معمولاً از درون نشئت می‌گیرد و با احساس رضایت و خوشحالی عمیق مرتبط است. این نوع شادی معمولاً پایدارتر است و به خاطر تجربیات مثبت، روابط عمیق و احساسات واقعی به وجود می‌آید. از طرف دیگر، شادی کاذب ممکن است به خاطر عوامل بیرونی مثل مواد مخدر، الکل یا حتی موفقیت‌های موقتی به وجود بیاید. این نوع شادی معمولاً زودگذر و سطحی‌تر است و معمولاً بعد از مدتی به احساس خالی بودن یا ناراحتی منجر می‌شود. به طور کلی، شادی واقعی به عمق و پایداری احساسات مربوط می‌شود، در حالی که شادی کاذب بیشتر به لحظات زودگذر و سطحی مرتبط است.
چه عواملی بیشترین تأثیر را روی شادی خانواده‌ها دارند؟
مشکلات اقتصادی اثرگذار است ولی فقط سهم خود را دارد، همچنین تغییرات اجتماعی و فرهنگی، مثل تغییر در ارزش‌ها، باور‌ها و رفتار‌ها می‌توانند اثرگذار باشند. امروزه با پیشرفت تکنولوژی و رسانه‌ها، افراد بیشتر وقت‌شان را در فضای مجازی می‌گذرانند و ارتباطات عمیق‌تری که قبلاً بین اعضای خانواده وجود داشت، کمرنگ‌تر شده است، علاوه بر این، استرس‌های روزمره، مشکلات سلامتی و حتی بحران‌های جهانی مثل ویروس کرونا که پشت سر گذاشتیم هم اثر قابل توجهی داشتند و دارند.
با توجه به عواملی که اشاره شد نقش والدین در مدیریت استرس و انتقال حس امیدواری به فرزندان چیست؟
نقش خانواده‌ها در ایجاد حس امیدواری و مدیریت استرس بچه‌ها بسیار حیاتی و کلیدی است. آنها می‌توانند با ایجاد محیط مثبت و حمایت عاطفی، به بچه‌ها کمک کنند تا احساس کنند خانواده‌های‌شان در کنارشان هستند و به احساسات شان اهمیت می‌دهند. این حمایت عاطفی حس امیدواری بیشتری در آنها ایجاد می‌کند، همچنین والدین می‌توانند با مدل‌سازی رفتار و آموزش حل مسئله، به فرزندان خود یاد دهند که چگونه با مشکلات روبه‌رو شوند. این مدل‌سازی می‌تواند به بچه‌ها کمک کند تا راه‌های مؤثری برای مدیریت استرس پیدا کنند. معرفی الگو‌های مثبت و موفق به بچه‌ها نیز می‌تواند انگیزه‌بخش باشد. این الگو‌ها می‌توانند از شخصیت‌های تاریخی، هنرمندان، ورزشکاران یا حتی افراد موفق فامیل باشند. کمک به بچه‌ها برای تعیین اهداف کوچک و قابل دستیابی نیز می‌تواند حس موفقیت و امیدواری را در آنها تقویت کند. وقتی بچه‌ها موفقیت‌های کوچک را تجربه می‌کنند، انگیزه بیشتری برای ادامه دارند. داشتن روتین‌های مثبت و فعالیت‌های خانوادگی نیز می‌تواند به بچه‌ها کمک کند احساس خوشحالی و امیدواری بیشتری داشته باشند. شرکت در فعالیت‌های اجتماعی و گروهی نیز می‌تواند حس تعلق و امیدواری را در بچه‌ها تقویت کند؛ فعالیت‌هایی مثل کار‌های داوطلبانه، ورزش‌های گروهی یا حتی پروژه‌های هنری. در نهایت، صحبت کردن درباره آینده و امکاناتی که در انتظارشان است هم می‌تواند به بچه‌ها کمک کند تا به آینده امیدوار باشند و برای رسیدن به آرزوهای‌شان تلاش کنند. صله ارحام و دید و بازدید از اقوام و آشنایان در ایامی که هر فردی مشغله‌های خاص خود را دارد، باعث افزایش محبت‌ها، همراهی‌ها و شاد شدن روحیه افراد می‌شود. گذاشتن قرار‌های دیدار ماهانه فامیلی به دور از تکلف و تجمل یکی از راه‌هاست. حل مشکلات به صورت گروهی نیز راهکار مؤثری است. وقتی مشکلات پیش می‌آید، به جای اینکه هر کسی به تنهایی با آنها دست و پنجه نرم کند، بهتر است که به صورت گروهی به حل آنها بپردازند. این کار حس همکاری و نزدیکی را تقویت می‌کند. در نهایت، وقت‌گذرانی در طبیعت و فعالیت‌های بیرون از خانه می‌تواند به کاهش استرس و افزایش شادی کمک کند.
برخی معتقدند شادی با رفاه مالی گره می‌خورد، آیا این نگاه درستی است؟
شادی و رفاه مالی همیشه با هم همراه نیستند. شادی به عوامل بیشتری بستگی دارد، مثل روابط عاطفی و اجتماعی قوی. افرادی که روابط خوب و حمایت اجتماعی قوی دارند، معمولاً احساس شادی بیشتری می‌کنند. همگی ما در اطرافیان‌مان برخی از افراد را دیده‌ایم که با وجود داشتن پول زیاد، احساس رضایت و شادی ندارند، زیرا پول فقط می‌تواند ابزاری برای ایجاد شرایط بهتر باشد، اما شادی به عوامل عمیق‌تری همچون روابط عمیق و شاد، هدف‌گذاری صحیح و رضایت از زندگی بستگی دارد. در مورد نسل جدید، وقتی بچه‌ها همه چیز را به راحتی و بدون تلاش به دست می‌آورند، ممکن است حس کنند نیازی به تلاش کردن نیست و این می‌تواند به کاهش انگیزه و اشتیاق به زندگی منجر شود، به همین خاطر مهم است که والدین و مربیان با ایجاد چالش‌های مناسب و مشوق‌های سالم به بچه‌ها یاد دهند که برای رسیدن به اهداف و خواسته‌های‌شان تلاش کنند و سختی‌ها بخشی از مسیر موفقیت هستند.
چه تکنیک‌هایی برای کاهش تنش در خانواده‌ها و افزایش لحظات شاد پیشنهاد می‌کنید؟
وقت گذاشتن برای فعالیت‌های مشترک مانند بازی، تماشای فیلم یا حتی پیاده‌روی می‌تواند روابط را تقویت کند. ایجاد روال‌های مثبت، مانند برگزاری شب‌های خانوادگی یا جشن‌های کوچک برای مناسبت‌ها یا اختصاص دادن یک روز ویژه در هر ماه به یکی از اعضای خانواده و تفریح مطابق سلیقه او می‌تواند به تقویت روابط کمک کند. حمایت از یکدیگر در مواقع سختی نیز به بهبود وضعیت روحی خانواده کمک می‌کند، البته اجرای این کار‌ها ممکن است ابتدا سخت به نظر برسد، اما با کمی تلاش و برنامه‌ریزی می‌توان به تدریج تغییرات مثبتی ایجاد کرد، حتی شروع با کار‌های کوچک هم می‌تواند تأثیر زیادی داشته باشد. دورهم بازی کردن یکی از مواردی است که می‌تواند حس نزدیکی و شادی را در خانواده‌ها تقویت کند. این نوع فعالیت‌ها نه تنها باعث سرگرمی می‌شود، بلکه فرصتی برای گفت‌و‌گو و ایجاد خاطرات مشترک نیز فراهم می‌کند.