جوان آنلاین: ظرفیت‌های تخصص امسال هم در رشته‌های کم‌درآمدتر خالی مانده‌است. بررسی ظرفیت دستیاری در دوره پنجاه و یکم به عنوان آخرین دوره پذیرش دستیاری در سال ۱۴۰۳ نشان می‌دهد که از مجموع ظرفیت ۵ هزار و ۱۸۱ نفری با تعداد حدود ۱۲ هزار داوطلب بیش از ۲ هزار ظرفیت خالی مانده است که در مرحله تکمیل ظرفیت هم ظرفیتی به میزان ۲ هزار و ۷۱ نفر اعلام شد.
اما با وجود اجرای مرحله تکمیل ظرفیت در این بخش باز هم ظرفیت رشته‌های اصلی تکمیل نشد. از میان ظرفیت ۲ هزار و ۷۱ نفری که برای این مرحله در نظر گرفته شده بود، تنها ۲۶۹ نفر پذیرش شدند. در برابر این، اما هنوز هم بسیاری از نوجوانان و خانواده‌ها برای درس خواندن در رشته تجربی و متعاقب آن پذیرش در رشته پزشکی کنکور سر و دست می‌شکنند و برای ورود به رشته پزشکی در مقطع عمومی صف کشیده‌اند؛ صفی که البته قرار است از سال آینده و با توقف افزایش ظرفیت پذیرش پزشکی از ۱۴۰۴ طولانی‌تر هم بشود. به خصوص اینکه وزارت بهداشتی‌ها معقدند بودجه کافی برای این افزایش ظرفیت‌ها داده نشده و زیرساخت‌هایش هم وجود ندارد. شورای عالی انقلاب فرهنگی هم که در برابر ماجرایی همچون مصوبه تأثیر معدل در کنکور اصلاً کوتاه نمی‌آید به ماجرای افزایش ظرفیت‌های پزشکی که می‌رسد بحث کاهش کیفیت آموزش را مطرح می‌کند که البته موضوعی مهم و قابل‌تأمل است.
حالا دیگر ماجرای تربیت پزشک به معادله‌ای پیچیده تبدیل شده‌است. یک سوی این معادله پشت کنکوری‌هایی هستند که برای درس خواندن در رشته‌های پزشکی صف کشیده‌اند و سوی دیگر، اما بی‌اقبالی به ادامه تحصیل در دوره تخصص است. بی‌اقبالی‌هایی که بخشی در توجیهات اقتصادی برخی رشته‌های پزشکی ریشه دارد و برخی دیگر حکایت آزار و اذیت‌ها و رفتار‌های پادگانی با رزیدنت‌هایی است که قرار است متخصص شوند. البته که بخش عمده این رفتار‌های بد از سوی اساتید یعنی متخصصانی اتفاق می‌افتد که خودشان همین دوران را گذرانده‌اند و در چرخه‌ای معیوب تصور می‌کنند برای رسیدن به دوره تخصص باید از همین مسیر غیر معقول عبور کرد!
رشته‌های با اقبال و بدون‌اقبال
همه رشته‌های تخصص هم بی‌اقبال نیستند. نمونه‌اش رشته‌های پر درآمدی مانند جراحی زیبایی و پوست که دستیاری‌اش روز به روز پرمتقاضی‌تر می‌شود. البته که دلیلش هم مشخص است. به اندازه برخی رشته‌های مادر مانند قلب و اطفال سخت و پر دردسر نیست و درآمدش هم که با عنایت به رشد روز افزون متقاضیان جراحی‌های زیبایی هر روز بیشتر از دیروز، اما برخی رشته‌ها روز به روز کم متقاضی‌تر می‌شوند و چند سالی می‌شود ظرفیت‌هایشان خالی می‌ماند.
هشدار اورژانسی برخی رشته‌ها
عدم تمایل به رشته‌های تخصصی در سه رشته به مرز هشدار رسیده‌است. سه رشته تخصصی کودکان، طب اورژانس و بیهوشی رشته‌هایی هستند که کمترین تمایل در آنها وجود دارد. در مرحله تکمیل ظرفیت آزمون دستیاری دوره پنجاه و یکم، رشته تخصصی کودکان با ۴۷۰ ظرفیت تنها ۱۷ نفر، رشته تخصصی طب اورژانس با ۴۱۶ نفر ظرفیت تنها شش نفر و رشته تخصصی بیهوشی با ظرفیت ۳۵۲ نفر تنها ۱۷ نفر پذیرفته شده داشته‌اند.
اما شاید عجیب‌ترین میزان پذیرش مربوط به رشته‌های تخصصی طب سالمندی و پزشکی قانونی است. برای طب سالمندی چهار نفر ظرفیت و برای پزشکی قانونی ۴۲ نفر ظرفیت در نظر گرفته شده‌بود که در هردوی این رشته‌ها، میزان پذیرش صفر بوده‌است. این موضوع نشان می‌دهد که عدم‌تمایل به تخصص‌های پزشکی تنها به چند رشته محدود نیست و موضوع به کل رشته‌های تخصصی بازمی‌گردد.
نگرانی از کاهش کیفیت آموزش پزشکی
با تمام اینها، اما در حوزه پذیرش پزشک برای دوره‌های عمومی هم تمایل چندانی از سوی وزارت بهداشت وجود ندارد و معتقدند زیرساخت، بودجه و حتی استاد و عضو هیئت علمی کافی برای این موضوع نداریم. این استدلال‌ها تا جایی پیش رفت که رئیس‌جمهور و و رئیس شورای علی انقلاب فرهنگی به طور رسمی افزایش ظرفیت پذیرش پزشکی را از سال آینده متوقف کرد و ۱۴۰۴ آخرین سالی است که قرار است مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی در خصوص افزایش ظرفیت پزشکی اجرایی شود؛ امری که البته خود شورایی‌ها هم مخالفش نیستند. همچنان که حجت‌الاسلام و المسلمین عبدالحسین خسروپناه تأکید می‌کند: «مخالف ورود بی‌کیفیت به پزشکی هستیم.»
پذیرش در پزشکی با رتبه‌های معمولی
سید جلیل حسینی، معاونت آموزشی وزارت بهداشت هم در نشست خبری اخیر خود درباره افزایش ظرفیت پذیرش دانشجوی پزشکی گفت: «حدود ۷۰ دانشگاه علوم پزشکی در ۳۰ تا ۵۰ سال ظرفیت پذیرش را به ۸ هزار نفر رساندند، ولی از سال ۱۴۰۰ در تغییری ناگهانی قرار شده‌است که پذیرش دانشجو به ۱۶ هزار و ۵۰۰ نفر برسد و ظرفیت پذیرش دانشجوی پزشکی طی چهار سال دوبرابر شده و دانشگاه‌ها را با مشکل جدی روبه‌رو کرده است.»
به گفته وی این افزایش ظرفیت دانشجویان را با دانشگاه‌ها، کلاس‌ها، آزمایشگاه‌های پر ازدحام مواجه می‌کند و این یک شوک برای دانشگاه‌ها است.
معاون آموزشی وزارت بهداشت با بیان اینکه مصوبه افزایش ظرفیت مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی است، گفت: «راهکار وزیر بهداشت این بوده که به دلیل اینکه مصوبه قانون است، به آن عمل شود. به همین دلیل در سال ۱۴۰۳ پذیرش تا ۱۴ هزار دانشجو و در سال ۱۴۰۴ پذیرش دانشجو تا سقف ۱۶ هزار و ۵۰۰ دانشجو را خواهیم پذیرفت. ولی دانشگاه‌ها به شدت دچار شوک و سرگردانی هستند.»
حسینی خاطر نشان کرد: «بودجه دانشگاه‌های علوم پزشکی ۳/۱ همت بوده در حالی که ما ۳۶ همت نیاز داریم.
معاون وزیر بهداشت تأکید کرد: «من نگران دانشگاه‌ها هستم و تصور می‌کنم اگر بودجه موردنیاز افزایش ظرفیت فراهم نشود، پذیرش ۱۴۰۴ را متوقف کنیم. نه تنها ۲۰ درصد را نپذیریم که هیچ پذیرشی نداشته باشیم.»
حسینی با اشاره به کاهش کیفیت آموزش پزشکی گفت: «در کیفیت اتفاقاتی در حال رخ دادن است و گزارش‌هایی به ما رسیده که نمی‌خواهم به آنها اشاره کنم، ولی نگرانم از اینکه کیفیت آموزش دچار مشکل و بحران شود.»
به گفته حسینی با افزایش ظرفیت‌ها افرادی را داریم که با رتبه‌های معمولی متفاوت با رشته‌های روزانه وارد دانشگاه‌ها شدند.
در این شرایط در سال ۱۴۰۴، تعداد ۲۵ هزار تخت آموزشی، ۲ هزار و ۹۰۰ هیئت علمی علوم پایه و ۲ هزار و ۳۰۰ هیئت علمی بالینی نیاز داریم. در رشته‌های دندانپزشکی نیز ۲ هزار و ۶۰۰ یونیت دندانپزشکی و ۸۷۰ هیئت علمی دندانپزشکی کم داریم.
وی در عین حال معتقد است، اگر بودجه لازم به دانشگاه‌ها اختصاص داده شود، دانشگاه‌ها می‌توانند از ظرفیت‌های دیگر در استان و از طریق قرارداد‌های دوطرفه استفاده کنند، می‌توانند از بعضی اساتید باکیفیت به طور کوتاه‌مدت استفاده کنند و مکان‌هایی را برای خوابگاه اجاره کنند تا زیرساخت‌های خودشان ساخته شود. دانشگاه‌ها در حال برنامه‌ریزی هستند.
بیهوشی در اغما
حسینی درباره خالی ماندن ظرفیت رشته‌های دستیاری نیز گفت: «ما به دنبال این هستیم که از هر مسیری که مقدور باشد، ضوابط و آیین‌نامه‌ها و مقررات داخلی، انگیزه‌ای برای پزشکان برای ورود به دوره‌های دستیاری ایجاد کنیم.»
وی توضیح داد: «در این زمینه برای هر یک از رشته‌ها کمیته‌ها و کمیسیون‌هایی را با همه دست‌اندرکاران در این حوزه تشکیل دادیم. یکی از آنها در مورد رشته بیهوشی است که اهمیت بسیاری دارد. بسیاری از اعمال جراحی در بیمارستان‌های استان‌های کشور دچار حادثه خواهند شد؛ چون متخصص بیهوشی به تعداد کافی نداریم. این کمیته حدود دو ماه است که شروع به کار کرده‌است. پیشنهاداتی در این کمیته‌ها ارائه‌شده ولی امکان تصویب آنها و تهیه منابع آن بعداً مشخص خواهد شد.»
طبق تأکید معاون وزیر بهداشت در مورد رشته اطفال هم کمیته‌ای در حال تشکیل است.
با این اوصاف به نظر می‌رسد شاید باید بازنگری اساسی‌تری در خصوص تربیت دستیاران تخصصی پزشکی صورت گیرد و از سوی دیگر با اجرای طرح نظام ارجاع و پزشک خانواده بتوان کمبود پزشک متخصص در کشور را به شکلی بهتر مدیریت کرد.