دولت دونالد ترامپ در حال بررسی ادغام «آژانس توسعه بین‌المللی آمریکا» در ساختار وزارت خارجه است؛ نهادی که بخش عمده‌ای از کمک‌های خارجی آمریکا را مدیریت می‌کند و میزان آن در سال ۲۰۲۳ حدود ۴۴ میلیارد دلار بوده است.
این طرح تغییر مهمی در نهادهای دولت فدرال محسوب می‌شود چون از یک سو تعداد کارمندان را کاهش می‌دهد و از سوی دیگر اولویت‌های بودجه و هزینه‌های آژانس را با سیاست کلی دونالد ترامپ یعنی شعار «اول آمریکا» انطباق خواهد داد.
دونالد ترامپ هدایت این طرح را به ایلان ماسک، مشاور ارشد خود، سپرده که در دولت جدید آمریکا مسئول کوچک کردن ساختار دولت فدرال و کاهش هزینه‌های آن است.
آقای ترامپ اخیراً گفته است: «تاکنون یک عده دیوانۀ افراطی آژانس توسعه بین‌المللی آمریکا را مدیریت می‌کردند و ما آن‌ها را بیرون می‌کنیم.» ایلان ماسک هم، البته بدون ارائه شواهد، این آژانس را «یک سازمان مجرمانه» نامید و افزود: «زمان مرگ آن فرا رسیده است.»
آژانس توسعه بین‌المللی آمریکا چگونه تشکیل شد و بودجۀ آن چگونه تأمین می‌شود؟
این آژانس در سال ۱۹۶۱ میلادی و در اوج جنگ سرد توسط جان اف کندی، رئیس‌جمهور دموکرات آمریکا، با هدف سازماندهی و هماهنگی بهتر کمک‌های خارجی تأسیس شد. این سازمان در آن دوران یکی از بازوهای مهم سیاست خارجی آمریکا در مقابله با نفوذ اتحاد جماهیر شوروی بود.
آژانس توسعه بین‌المللی آمریکا در حال حاضر حدود ۶۰ درصد از مجموع کمک‌های خارجی آمریکا را مدیریت می‌کند و در سال مالی ۲۰۲۳ حدود ۴۳.۸ میلیارد دلار به کشورهای دیگر کمک مالی داده است.
براساس گزارش دفتر پژوهشی کنگره آمریکا که در روزهای اخیر منتشر شد، تعداد کارکنان این آژانس حدود ۱۰ هزار نفر است و تقریباً دوسومِ آن‌ها برای اجرا و نظارت بر فعالیت‌های این آژانس در حدود ۱۳۰ کشور خارجی کار می‌کنند.
بودجۀ آژانس توسعه بین‌المللی آمریکا براساس درخواست‌های دولت وقت در کنگره آمریکا بررسی و تصویب می‌شود.
دفتر پژوهشی کنگره آمریکا در گزارش جدید خود در توضیح کار این آژانس چنین اعلام کرده است:
«آژانس توسعه بین‌المللی آمریکا به کشورهایی که از نظر استراتژیک برای سیاست خارجی آمریکا مهم تلقی می‌شوند و کشورهای بحرانی و جنگ زده کمک می‌کند، اقدامات آمریکا برای کاهش فقر و بیماری و تأمین نیازهای بشردوستانه در سطح جهان را رهبری می‌کند و با کمک به رشد اقتصادی کشورهای فقیر و در حال توسعه و کمک به قابلیت آن‌ها برای مشارکت در تجارت جهانی، به منافع تجاری آمریکا یاری می‌رساند.»
دریافت‌کنندگان بزرگ‌ترین کمک‌های خارجی آمریکا در سال ۲۰۲۳ به‌ترتیب اوکراین، اتیوپی، اردن، جمهوری دمکراتیک کنگو، سومالی، یمن، افغانستان، نیجریه، سودان جنوبی و سوریه بوده‌اند.
میزان کمک‌های خارجی آمریکا و حجم آن در مقایسه با کشورهای دیگر چقدر است؟
ایالات متحده در سال مالی ۲۰۲۳ در مجموع ۷۲ میلیارد دلار به کمک‌های خارجی اختصاص داده و در سال ۲۰۲۴ تقریباً هزینۀ ۴۲ درصد از تمامی فعالیت‌ها و کمک‌های بشردوستانۀ سازمان ملل را تأمین کرده است.
این بودجه موضوعات گوناگونی را دربرمی‌گیرد، از بهداشت زنان و کودکان در مناطق بحرانی و جنگ‌زده گرفته تا دسترسی به آب بهداشتی، دارو و درمان اچ‌آی‌وی و ایدز، امنیت انرژی و مبارزه با فساد اداری و مالی.
براساس گزارش پژوهشکده «بروکینگز» در واشینگتن که در ماه سپتامبر (اوائل مهرماه) منتشر شد، بودجۀ کمک‌های خارجی آمریکا در سال‌های اخیر تقریباً معادل ۰.۳۳ درصد از تولید ناخالص ملی این کشور بوده است.
بودجۀ کمک‌های خارجی آمریکا در دهۀ ۱۹۵۰ میلادی به‌دلیل «طرح مارشال» برای بازسازی اروپای غربی پس از جنگ جهانی دوم به اوج رسید و به حدود سه درصد از تولید ناخالص ملی افزایش یافت. در دوران جنگ سرد، میانگین سالانۀ آن بين یک تا نیم درصد از تولید ناخالص ملی در نوسان بود.
طرح مارشال یک برنامۀ کمک اقتصادی بود که ایالات متحده پس از جنگ جهانی دوم (۱۹۴۸) برای بازسازی اروپا و جلوگیری از گسترش کمونیسم اجرا کرد.
رقم بودجۀ دولتی که ایالات متحده به کمک‌های خارجی اختصاص می‌دهد، بیشتر از هر کشور دیگری است، ولی براساس آمارهای سازمان توسعه و همکاری اقتصادی، اگر رقم آن را به‌عنوان درصدی از درآمد ملی در نظر بگیریم، آمریکا به‌لحاظ میزان کمک‌های خارجی در میان کشورهای ثروتمند در رتبه‌های آخر است.
براساس همین آمار، به‌عنوان نمونه در سال ۲۰۲۳ نروژ با اختصاص ۱.۰۹ درصد از تولید ناخالص ملی در صدر بود و آمریکا، اسلوونی، جمهوری چک و اسپانیا با اختصاص حدود ۰.۲۴ درصد از تولید ناخالص ملی در پایین‌ترین رتبۀ این جدول بودند.
آیا حمایت از کمک‌های خارجی فراحزبی است؟
براساس یافته‌های گزارش پژوهشکده بروکینگز، در مقیاس تاریخی معمولاً رؤسای جمهور و اعضای دموکرات کنگره بیشتر از جمهوری‌خواهان حامی کمک‌های خارجی بوده‌اند، ولی تمامی رؤسای جمهور آمریکا پس از جنگ جهانی دوم، چه دموکرات و چه جمهوری‌خواه، منهای دونالد ترامپ، مدافع سرسخت کمک‌های خارجی بوده‌اند.
گزارش پژوهشکده بروکینگز یادآوری می‌کند که طرح پیشنهادی دولت اول دونالد ترامپ برای کاهش یک‌سوم از بودجۀ کمک‌های خارجی و همین‌طور تلاش جمهوری‌خواهان برای به تعویق انداختن بررسی متمم بودجۀ کمک‌های خارجی سال ۲۰۲۴ در کنگره آمریکا رد شد.
در ماه ژوئن گذشته نیز، در رأی گیری فراحزبی، ۸۰ درصد از اعضای جمهوری‌خواه مجلس نمایندگان که در کنترل این حزب است، با اصلاحیۀ مربوط به حذف کمک‌های خارجی از بودجۀ سال ۲۰۲۵ مخالفت کردند.
مدیریت آژانس توسعه بین‌المللی آمریکا بر عهده که بوده است؟
در دولت جو بایدن، ریاست این آژانس بر عهدۀ سامانتا پاور، دیپلمات آمریکایی- ایرلندی، بود که خود را یک ایدئالیست می‌داند و در دوران ریاست‌جمهوری باراک اوباما نمایندۀ آمریکا در سازمان ملل بود.
در چارچوب سیاستگذاری آژانس که در مارس ۲۰۲۳ منتشر شد، اولویت‌های آن «بحران اقلیمی، مقابله با موج گستردۀ اقتدارگرایی در سطح جهان و تشویق رشد اقتصادی فراگیر و فرصت‌های برابر» بود.
خانم پاور در روزهای اخیر در مصاحبه‌ای بر نقش آژانس توسعه بین‌المللی آمریکا در انعکاس و تقویت قدرت نرم واشینگتن تأکید کرد.
او گفت: «بهترین گواهی در مورد نقش مؤثر کمک‌های خارجی آمریکا تشدید پروپاگاندای روسیه و چین با هدف بی‌اعتبار کردن فعالیت‌های این آژانس در سراسر جهان است.»
دونالد ترامپ چه می‌گوید و تاکنون چه کرده است؟
دونالد ترامپ با امضای فرمان اجرایی در اولین روز ریاست‌جمهوری در ۲۰ ژانویه امسال بخش عمدۀ کمک‌های خارجی آمریکا را به مدت ۹۰ روز تعلیق کرد. آقای ترامپ هنگام امضای این فرمان گفت: «سازوکار کمک‌های خارجی و دیوان‌سالاری آن با منافع آمریکا انطباق ندارد و در بسیاری موارد با ارزش‌های آمریکا مغایر است.»
فرمان اجرایی دونالد ترامپ می‌گوید این کمک‌های خارجی «از طریق تشویق و گسترش ایده‌هایی در کشورهای خارجی که با روابط هماهنگ و با ثبات داخلی و مناسبات متعارف بین کشورها در تضاد هستند، صلح جهانی را بی‌ثبات می‌کند.»
دولت جدید در یادداشتی درون‌سازمانی از کارکنان آژانس توسعه بین‌المللی آمریکا خواست که به اقدامات دولت برای انطباق نحوۀ اختصاص کمک‌های خارجی با سیاستِ «اول آمریکا» بپیوندند و تهدید کرد که بی‌توجهی و عدم اجرای فرامین جدید به اقدامات انضباطی منجر خواهد شد.
فرمان اجرایی و دستورالعمل‌های سازمانی دولت دونالد ترامپ زنگ خطر را از اردوگاه‌های پناهندگان در تایلند گرفته تا مناطق جنگ‌زدۀ اوکراین به صدا درآورد و نهادهای سازمان ملل می‌گویند در صورت کاهش و یا قطع کمک‌های آمریکا، فعالیت‌های بشردوستانۀ آن‌ها در زمینۀ تأمین غذا، سرپناه و خدمات پزشکی به‌شدت محدود خواهد شد.
یک منبع مطلع از نحوۀ فعالیت آژانس توسعه بین‌المللی آمریکا به رویترز گفته است ادغام این آژانس در وزارت خارجه یک تجدیدنظر مهم در رسالت این نهاد خواهد بود.
این آژانس در گذشته توانسته حتی به کشورهایی که آمریکا با آن‌ها مناسبات دیپلماتیک ندارد، ازجمله ایران و کره شمالی، کمک کند. این منبع مطلع افزوده است که این جنبه از فعالیت‌های آژانس گاه به فراهم کردن زمینۀ سطحی از تماس با این دسته از کشورها کمک کرده و اگر عملکرد این نهاد کاملاً به اهداف سیاسی و ژئوپلیتیک پیوند بخورد، دیگر چنین دستاوردهای مثبتی نخواهد داشت.
