به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری دانشجو، همگام با پیشرفت تکنولوژی و گسترده شدن استفاده از اینترنت میان اکثریت قریب به اتفاق مردم، سیستم قضایی نیز تحت تأثیر این تحولات و استفاده عموم مردم جامعه از فناوری‌های ارتباطی و فضای مجازی قرار گرفت علاوه بر این مسائل، شیوع ویروس کرونا و اعمال قرنطینه در بازه‌های زمانی مختلف موجب به تأخیر افتادن رسیدگی به پرونده‌ها شد و در نتیجه سیستم قضایی به برگزاری دادگاه‌های مجازی و آنلاین رو آورد.
دادگاه‌های آنلاین در سیستم حقوقی ایران
پیش از شیوع ویروس کرونا تقریباً تمامی دادگاه‌ها در نظام حقوقی ایران به شکل حضوری و در محل شورا‌های حل اختلاف، دادگاه‌ها و مجتمع‌های قضایی برگزار می‌شدند. اما با شیوع این ویروس و آغاز همه‌گیری آن و سپس قرنطینه، امکان برگزاری جلسات رسیدگی حضوری در دادگاه‌ها به مسئله‌ای پرخطر برای قضات، وکلا و نیز طرفین دعاوی تبدیل گردید از این رو و در راستای کاهش خطر گسترش بیشتر بیماری، نظام قضایی بیش از هر زمان دیگری به سمت ایجاد تحول قضایی در نحوه برگزاری جلسات رسیدگی سوق داده شد.
لازم به ذکر است که تا پیش از همه‌گیری کرونا نیز دلایل و نکات قبل توجهی از جمله کاهش تردد شهروندان در سطح شهر، کاهش هزینه‌های دادگستری برای رسیدگی به پرونده‌ها و… وجود داشتند که نظام قضایی با مد نظر قرار دادن آنها برگزاری دادگاه‌های آنلاین و مجازی را در برنامه آینده خود قرار داده بود، اما اقدامات عملی و موثری در خصوص آن انجام نشده بود. اما در نهایت به واسطه وجود نیاز مبرم به برگزاری جلسات رسیدگی به صورت آنلاین، قوه قضائیه با ایجاد امکانات ارتباطی و فناوری موردنیاز و توسعه زیرساخت‌های لازم، برگزاری اولین دادگاه‌های آنلاین در ایران را عملی ساخت.
به گفته رئیس قوه قضائیه، این تحول نه تنها پاسخگوی نیاز‌های فوری ناشی از بحران کرونا بود، بلکه مسیری جدید برای آینده‌ای پایدارتر و کارآمدتر در سیستم قضایی فراهم آورد.
مزایا و معایب دادگاه‌های آنلاین
ممکن است در نگاه اول شرکت در یک دادگاه آنلاین و به طور کلی برگزاری غیرحضوری جلسات رسیدگی امری سخت به نظر آید، اما در واقعیت چنین نیست، سیستم قضایی ایران در چند سال اخیر در خصوص بسیاری از اقدامات و پیگیری‌های حقوقی و قضایی لازم، اقدام به طراحی سیستم‌های الکترونیک و هوشمند نموده است.
ابتدا استفاده از این سامانه‌ها نیز برای شهروندان و نیز وکلا، قضات و… امری سخت به نظر می‌رسید، اما با گذشت زمان و ظهور تأثیرات مثبت و مزایای این سیستم‌ها، استفاده از آنها به کلی جایگزین پیگیری‌های حضوری و ایستادن در صف‌های طولانی انتظار در دادگاه‌ها و دادسرا‌ها شد.
دادگاه‌های آنلاین نیز می‌توانند مثالی از این دست باشند، این دادگاه‌ها با وجود مضرات احتمالی خود از جمله سخت بودن تأثیرگذاری و برقراری ارتباط با قاضی به دلیل عدم حضور فیزیکی، احتمال قطع اتصال به اینترنت هر یک از حاضران در جلسه و…، مزایای مورد توجه و متعددی دارند، از این مزایا می‌توان به تسریع در رسیدگی به پرونده‌ها، عدم نیاز به تردد‌های درون شهری و مهم‌تر از آن بین شهری برای وکلا و طرفین دعوی، کاهش اتلاف وقت، افزایش نظم در رسیدگی و… اشاره نمود.
یکی از وکلا در این زمینه می‌گوید: «استفاده از دادگاه‌های آنلاین نه تنها به تسهیل کار وکلا کمک می‌کند، بلکه باعث افزایش شفافیت و کاهش هزینه‌های مرتبط با پرونده‌های حقوقی می‌شود.»
چگونه در دادگاه آنلاین شرکت کنیم؟
نحوه شرکت در دادگاه آنلاین ساده بوده و پیچیدگی خاصی ندارد، پس از طرح دادخواست در دفتر خدمات قضایی توسط خواهان و ارسال ابلاغیه الکترونیکی برای خواهان و خوانده دعوا، پیامکی از سوی قوه قضائیه برای آنان ارسال می‌گردد، این پیامک حاوی مشخصات فردی دریافت‌کننده، موضوع جلسه، تاریخ برگذاری آن و نیز یک لینک متصل به درگاه سایت عدل ایران یا همان درگاه خدمات الکترونیک قضایی می‌باشد، دریافت‌کننده پیامک می‌بایست ظرف ۲۴ ساعت پس از دریافت پیام، نسبت به ورود به لینک ارسال شده و اعلام حضور خود در جلسه رسیدگی اقدام نماید، عدم ورود به لینک و عدم اعلام شخص، به منزله حضور در محل جلسه خواهد بود، با ورود به لینک ارسال شده در پیامک، شخص به درگاه سایت عدل ایران هدایت شده و در قدم نخست می‌بایست کد ملی و رمز شخصی خود را در قسمت مربوطه وارد نماید تا به سامانه جلسه الکترونیک قضایی وارد گردد.
شخص با انتخاب گزینه «اعلام نحوه حضور» سه گزینه برای انتخاب پیش روی خود خواهد داشت ۱- حضور در محل برگزاری جلسه رسیدگی
۲-شرکت در جلسه رسیدگی به شکل ویدیو کنفرانس/آنلاین/مجازی ۳ عدم امکان شرکت در جلسه رسیدگی، در صورتیکه شخص گزینه «شرکت در جلسه رسیدگی به شکل ویدیو کنفرانس/آنلاین/مجازی» را انتخاب نماید با ورود به صفحه‌ای جدید، می‌تواند ظرف چند ثانیه و به راحتی هزینه برگزاری جلسه به صورت آنلاین را پرداخت نماید.
برای شرکت در دادگاه آنلاین که در بستر اسکای روم برگزار می‌گردد، لازم است شرکت‌کنندگان از مرورگر کروم استفاده نمایند، در صورت اقدام به شرکت در جلسه رسیدگی آنلاین با تلفن همراه، لازم است که سیستم عامل تلفن همراه بالاتر از اندروید ۷ باشد و در صورت ورود به جلسه با سیستم کامپیوتر، لپ تاپ یا سایر سیستم‌های مشابه می‌بایست از مرورگر کروم نسخه بالاتر از ۶۰ استفاده نمود.
محدودیت‌های برگزاری دادگاه آنلاین
امکان برگزاری برای تمامی پرونده‌ها و دعاوی دادگاه به صورت آنلاین وجود ندارد، بنابراین اینطور نیست که تمام اشخاص با دریافت پیامک از جانب قوه قضائیه امکان انتخاب برگزاری جلسه رسیدگی به صورت آنلاین را داشته باشند، بلکه بسته به نوع پرونده و امکان یا عدم امکان برگزاری جلسه رسیدگی به شکل آنلاین، این امکان می‌تواند وجود داشته باشد که جلسه به صورت غیرحضوری و آنلاین برگزار گردد.
یکی از قضات در این زمینه اظهار می‌دارد: با وجود اینکه برگزاری دادگاه‌های آنلاین گامی مهم در جهت ارتقاء سیستم قضایی است، اما باید محدودیت‌ها و چالش‌های آن را نیز مد نظر قرار داد تا بتوان به بهترین شکل ممکن از این فناوری بهره‌برداری کرد.
نتیجه‌گیری
با توجه به پیشرفت تکنولوژی و نیاز‌های جامعه، سیستم قضایی ایران نیز به سمت استفاده از فناوری‌های جدید مانند دادگاه‌های آنلاین حرکت کرده است، با وجود برخی محدودیت‌ها و چالش‌ها این دادگاه‌ها مزایای زیادی از جمله تسریع در رسیدگی به پرونده‌ها، کاهش هزینه‌ها و افزایش شفافیت را به همراه دارند، با همکاری جامعه و نهاد‌های مختلف، می‌توان به بهبود و توسعه این سیستم کمک کرد و آینده‌ای بهتر و کارآمدتر را برای سیستم قضایی ایران رقم زد.
نگارنده: ساسان سوری