صاحب‌خبر - تفسیر تسنیم اثر گرانسنگ آیت‌الله جوادی آملی، یکی از جامع‌ترین تفاسیر معاصر قرآن کریم است که با رویکردی عمیق و تحلیلی به تبیین معارف الهی می‌پردازد. این تفسیر، تلفیقی از روش‌های مختلف تفسیری از جمله تفسیر قرآن به قرآن، تفسیر روایی و بهره‌گیری از عقل برهانی است که در آن سنت و روایات نه صرفاً به عنوان تأییدی بر آیات بلکه به عنوان ابزار تفسیری مورد استفاده قرار گرفته‌اند. خبرنگار ایکنا در گفت‌وگو با حجت‌الاسلام والمسلمین حسین ردایی، پژوهشگر دین و از شاگردان آیت‌الله جوادی آملی به بررسی جایگاه و اهمیت این تفسیر، تأثیرات آن بر فهم معارف قرآنی و ظرفیت‌های آن در پاسخگویی به نیازهای فکری و معرفتی جامعه پرداخته شده است؛ همچنین ابعاد مختلف شیوه تفسیری آیت‌الله جوادی آملی از جمله تفسیر ترتیبی و موضوعی، مورد واکاوی قرار گرفته و نقش آن در ارتقای بینش دینی و عقلانی بررسی شده است که در ادامه آن را می‌خوانیم و می‌بینیم؛ ایکنا ـ لطفاً از آشنایی خود با تفسیر تسنیم بفرمایید و اینکه چگونه شد که با این تفسیر مؤانست پیدا کردید. مؤانست من با تفسیر تسنیم به دو بعد و خصوصیت بازمی‌گردد؛ یک خصوصیت به دلیل حضوری است که حدود ده سال محضر آیت‌الله جوادی آملی تفسیر را تلمذ کردم یعنی جزو حلقه‌های اول یا دوم حاضر در درس تفسیر ترتیبی ایشان بودم. قبل از اینکه تفسیر، تسنیم شود تفسیر بود و ما از شاگردان تفسیری آیت‌الله جوادی آملی، صاحب تفسیر تسنیم بودیم. به نظرم این خیلی کارسازتر و مؤثرتر از تسنیم‌شناسی است نسبت به کسانی که بخواهند با یک مطالعه اجمالی به تفسیر بپردازند. ابعاد و خصوصیاتی که در تفسیر تسنیم عرض شد در آنچه که ما در مواجهه حضوری با آیت‌الله جوادی آملی داشتیم کاملاً محسوس بود یعنی هم شیوه تفسیری قرآن به قرآن که شیوه تفسیر المیزان است و هم تفسیر قرآن به سنت که شیوه بسیاری از مفسران شیعه است و تفسیر قرآن به عقل که تا حدی روش مرحوم علامه طباطبایی در تفسیر المیزان بوده در تفسیر تسنیم وجود دارد اما آیت‌الله جوادی آملی این روش را با جایگاهی که برای عقل نظری قطعی یعنی عقلی که مطلب مجهول را برای ما ضروری و بدیهی برهانی کند ارائه کرده است. از این عقل می‌توان در محضر قرآن کریم برای تبیین و بیان قرآن استفاده کرد. از جمله ویژگی‌هایی که آیت‌الله جوادی آملی در تفسیر تسنیم داشتند این است که سنت را برای تفسیر، ضمیمه قرآن کردند و برخلاف مرحوم علامه طباطبایی که نگاهشان به روایات نگاه تأییدی است نگاه آیت‌الله جوادی آملی به سنت و روایات نگاه تفسیری به آیات قرآن است نه نگاه تأییدی. این موضوع از ویژگی‌هایی است که در این بخش وجود دارد اما مطالعه تفسیر تسنیم برای ما مطالعه موضوعی است یعنی گاهی به مناسبت‌هایی که ضرورت پیدا شود به تفسیر تسنیم مراجعه می‌کنیم؛ گرچه عرض کردم چون شاگردی مکتب آیت‌الله جوادی آملی را در تفسیر داشتم چه بسا در بعضی از موارد حتی محتاج به مراجعه هم نباشم یعنی با نگاه به آیات کریمه نظر آیت‌الله جوادی آملی برایم کاملاً مشخص است. کد ویدیو دانلود فیلم اصلی ویژگی دیگر، روش تبیینی _ تفصیلی ایشان است که غیر از تبیین ترتیبی است؛ یعنی آیت‌الله جوادی آملی در کنار تفسیر ترتیبی که از دهه 60 تا الان، که نزدیک به 40 سال طول کشیده که تفسیر تسنیم به سرانجام رسیده است در کنار آن بیش از 30 سال است که آیت‌الله جوادی آملی تفسیر موضوعی دارند و تفسیر موضوعی هم مکمل و مفسر تفسیر ترتیبی است. آنچه در تفسیر ترتیبی به اجمال بحث شد در تفسیر موضوعی به تفصیل بحث کردند و چون ما شاگرد تفسیر موضوعی ایشان بودیم باز در شناخت بیشتر تفسیر ترتیبی تسنیم به ما کمک می‌‌کند. ایکنا ـ تفسیر موضوعی با توجه به ویژگی موضوعی بودن آن چقدر می‌تواند برای همگان یعنی کسانی که اهل فن نیستند ولی علاقه‌مندند که مونس قرآن شوند؛ قابل بهره‌برداری باشد؟ نکته خوبی را اشاره کردید؛ کسانی که شاید از نظر ثواب یا از نظر اعتقادی و مذهبی مراجعه به قرآن نداشته باشند یا نخواهند که داشته باشند یا توفیق رجوع را پیدا نکنند اما در حیطه کارهای پژوهشی، پایان‌نامه ‌نویسی یا رساله و مقاله نوشتن و... می‌توانند به تفسیر موضوعی مراجعه کنند و چه بسا مراجعه به تفسیر موضوعی یک ابزار و وسیله‌ای برای ایجاد شوق و اشتیاق به سمت قرآن کریم و تفسیر ترتیبی تسنیم باشد. ایکنا ـ یعنی این موقعیت برای علاقه‌مندان به وجود می‌آید؟ اگر ذهن و دل مشوش نباشد و مانع نداشته باشد حتماً حاصل خواهد شد. ایکنا ـ به نظر شما چه ظرفیتی در تفسیر تسنیم وجود دارد که اهل قرآن پس از این، نسبت به کاربردی کردن مفاهیم قرآنی فکرهای جدیدی داشته باشند و به عبارتی محصول جدید قرآنی عرضه کنند؟ اگر به عنوان پروسه‌های تحقیقی تفصیلی، نیاز جامعه بشری و فارسی زبانی که مشتاق به مباحث تفصیلی انجام شود دو الی سه کار می‌توان انجام داد؛ کار اول این است که می‌توان از تفسیر تسنیم دستورالعمل‌های قرآنی استخراج کرد؛ نظیر کاری که خود آیت‌الله جوادی آملی طبقه‌بندی و جمع‌آوری احادیث را به عنوان کتاب مفاتیح‌الحیات داشتند و امروز در منازل اکثر مؤمنین و چه بسا غیر شیعه این کتاب پیدا می‌شود. این کار را می‌شود از قرآن کریم و تفسیر ترتیبی و موضوعی آیت‌الله جوادی آملی به صورت رمز و رازهای زندگی دینی و زندگی سعادتمندانه به عنوان مفاتیح‌السعادت استخراج کرد که برای جامعه اسلامی و حتی جوامع غیراسلامی به عنوان یک منش و روش زندگی سعادتمندانه دنیایی و آخرتی از آن یاد کنیم؛ زیرا آثار قرآن فقط برای دنیا نیست. کار دوم سفارش به حوزه‌های علمیه و دانشگاه‌های کشور و سایر مراکز علمی است که بتوانیم با تشویق دانشجویان و ذکر مطالب از تفسیر تسنیم به صورت مستند به دانشجویان و طلاب و افراد تحقیق و اهل مطالعه، علاوه بر ترغیب به مطالعه به عنوان مراجعه برای نوشتن پایان‌نامه‌ها و مقاله‌ها و کتاب‌هایی که سبک زندگی دینی را ترویج کند؛ بتوانیم به جامعه علمی معرفی کنیم و قطعاً آنها هم می‌توانند واسطه‌ای برای جامعه غیرعلمی یعنی خانواده‌ها و جامعه اسلامی باشند. کد ویدیو دانلود فیلم اصلی راه سوم این است که بتوانیم کار تخصصی انجام دهیم و آن کار تخصصی این باشد که روش بهره‌برداری عقل را در علم یاد بگیریم همچنان که آیت‌الله جوادی آملی از عقل به عنوان یک منبع و حجت در تفسیر قرآن بهره بردند ما هم بتوانیم از ابعاد مختلف عقل و آثار ادراک عقلی در افعال بیرونی بشری استفاده کنیم یعنی آنچه که عقل و فطرت می‌فهمد را بتوانیم با بیان روش‌های متفاوت به عنوان روش‌های بهره‌برداری از عقلی که حجت است تبیین کنیم. این کار به عنوان یکی از آثار مترتب بر تفسیر آیت‌الله جوادی آملی می‌تواند در ارتقای فهم و توجه و بینش جوانان جامعه اثرگذار باشد؛ یعنی بین عقل، خیال، وهم و انواع ادراکات ظنی و گمانی که تشخیص داده می‌شود؛ حتی میان انواع ادراکات عقلی که کدام قابل اتباع است و کدام در مقام عمل قابل تبعیت نیست؛ این هم یکی از آثار دقیقی است که می‌توان برای روشمندسازی اجتماعی و جامعه برای آحاد مردم به عنوان برکات تفسیر تسنیم در نظر گرفت. ایکنا ـ فرزند آیت‌الله جوادی آملی از پدر خود نقل کردند که پدرشان تأکید دارند تفسیر تسنیم را با هدف اینکه حیات انسانی به حیات الهی ارتقاء پیدا کند نوشته‌اند یعنی انسان به فلسفه آفرینش خود که همان اشرف مخلوقات است نزدیک‌تر شود؛ به نظر شما برای اینکه این راه پیموده شود باید چه مسیری را طی کنیم؟ قبل از این سؤال اشاره کردم که تفسیر تسنیم را می‌توانیم یک منبع برخوردار از رمز و رازها و راه‌ها و کلیدهایی برای سعادت بشری قرار دهیم و این همانی است که آیت‌الله جوادی آملی در نظر و منویاتشان است. کتاب مفاتیح‌الحیات را نوشتند که در جامعه جا بیافتد که در آینده بتوانند از مفاتیح‌السعاده یا مفاتیح‌ الهی قرآن به همان سبک و سیاق استفاده کنند و در زندگی قابل بهره‌برداری باشد. آیت‌الله جوادی آملی بیشتر از جنبه اعتباری، اجتماعی، سیاسی و... جنبه آگاهی دهی الهی در اذهان عموم جامعه به‌خصوص خواص مورد نظرشان است که بتوانند توده مردم را به سمت قرآن، هدایت و جلب کنند. این هدف اساسی است و در راستای همین هدف در تابلو دفاتر مرجعیت آیت‌الله جوادی آملی عبارت «دفتر مرجعیت علمی و فقهی» را نوشته‌اند یعنی آنچه که مهم است این است که باید علم و آگاهی به قرآن، سنت و عقل در جامعه بشری به صورت عمومی و در جامعه اسلامی به صورت اختصاصی رایج شود نه ترویج تا فرهنگ جامعه اسلامی باشد. دفاتر آیت‌الله جوادی آملی بر این مبنا تأسیس شدند که شبهات علمی قرآنی، اعتقادی و مربوط به تفسیر را پاسخگو باشند. مکتب آیت‌الله جوادی آملی باید در زمان حیاتشان تبیین شود؛ این سنت غلطی در جامعه ما و جوامع جهان سوم است که بعد از رحلت افراد مکاتب ایجاد می‌شود؛ بنابراین بهترین اقدام عاجل، تأسیس مراکز تبیین مکتب تفسیری، فلسفی، اخلاقی و رفتاری آیت‌الله جوادی آملی در جامعه بشری است. این یکی از نکات جدی‌ است که می‌تواند از برکات تفسیر تسنیم باشد. کد ویدیو دانلود فیلم اصلی ایکنا ـ انسان امروز در روزگار غوغاسالار رسانه‌ای به مباحث اخلاقی و انسانی نیاز مبرم دارد؛ به نظر شما رسانه‌ها و حاکمیت باید چه برنامه‌ای داشته باشند تا بتوانند در راستای همین مفهوم به مردم خدمت کنند؟ چراکه ما یک جامعه اسلامی و ایمانی هستیم و باید این مباحث مثل مبحث تفسیر تسنیم جایگاه ویژه‌ای داشته باشد؛‌ شما به عنوان کسی که سال‌ها پای درس آیت‌الله جوادی آملی بودید چه توصیه مشخصی برای رسانه‌ای کردن این مباحث دارید؟ در مورد این موضوع به نظر می‌آید که اولاً فرهنگ‌سازی رسانه‌ خالی از فایده نیست؛ یعنی رسانه ما باید فرهنگ علمی و ترویج معارف را اصل قرار بدهد و مسائل سطحی سیاسی، اجتماعی و... را در مرحله دوم قرار دهد در حالی که اینگونه نیست و به قدری که رسانه به مسائل سیاسی و اجتماعی می‌پردازد به مسائل علمی و عقلی نمی‌پردازد. به نظر می‌آید که ما بنیادی و ریشه‌ای کار رسانه‌ای نکرده‌ایم که برای تحقق این معنا در رسانه باید رسانه‌های تخصصی ایجاد شود و دانشگاه‌ها و حوزه‌ها اگر صاحب رسانه هستند باید رسانه آنها با رسانه جامعه متفاوت باشد. آنها باید هم خودشان محتوا را به آحاد جامعه برسانند و هم خوراک علمی و مبنایی سایر رسانه‌ها را تأمین کنند. ما رسانه‌های تخصصی کم داریم؛ رسانه‌ و خبرگزاری‌ها بیشتر خبرهای عرفی و اجتماعی را دنبال می‌کنند. کمتر دیده‌ام که یک خبرگزاری‌ برود و از درون مراکز علمی خبرهای علمی را شکار کند و بتواند دستاوردها و نظرات علمی را که در علوم انسانی و غیرانسانی مطرح می‌شود به‌دست بیاورد و آن را رسانه‌ای کند. معمولاً چنین دیدگاهی وجود ندارد و این یکی از نقاط ضعف ما به خصوص در علوم انسانی است. رسانه‌های ملی و غیرملی محصولات و رهاورد فکری و عملی موجود در علوم پایه، پزشکی و شرکت‌های دانش‌بنیان را مخابره می‌کنند ولی دستاوردهای علوم انسانی را نمی‌توانیم مشاهده کنیم یا به‌قدری اندک است که به منزله معدوم است. باید بتوان دستاوردهای نظری در علوم انسانی را رسانه‌ای کرد و این یکی از ضعف‌های جدی ما است. کد ویدیو دانلود فیلم اصلی اگر غرب در علوم انسانی قدرت بیشتری دارد و اینطور توانسته فرهنگ‌های جوامع بشری را تحت تأثیر قرار دهد به این جهت است که هم به دانشمندان علوم انسانی بها داده و هم محصول علمی آنها را رسانه‌ای کرده است و دانشجویانی را از کشورهای خود به خصوص از کشورهای دیگر جذب علوم انسانی می‌کند که از نظر استعداد و درک، برترین دانشجویان مستعد هستند و آنها را در دانشکده‌‌های علوم انسانی جذب می‌کنند. این در حالی است که ما فکر می‌کنیم بهترین‌ها کسانی هستند که جذب رشته‌های دیگر مانند علوم پزشکی و مهندسی می‌شوند در حالی که مهندسی اندیشه و فکر مهم‌ترین مهندسی‌ها است و این در جامعه یک خلأ بزرگ است و مسئولان علمی کشور باید یک رویکرد جدیدی را برنامه‌ریزی کنند. ایکنا ـ با این وصف پیشنهاد شما این است که این موضوعات قرآنی فقط باید در یک خبرگزاری با اسم قرآن منتشر شود؟ زیرا پرسش من ناظر بر این بود که خبرگزاری‌های مادر که به همه امور می‌پردازند چه سهمی را باید به اخبار و تولیدات قرآنی اختصاص دهند؟‌ اتفاقاً این را عرض می‌کنم که نه‌تنها مباحث قرآنی بلکه هر نتیجه حاصل شده از علوم انسانی باید مطرح شود؛ زیرا علوم انسانی حتماً در ظرف قرآنی وجود دارد یعنی همانطور که امام باقر(ع) فرمودند که «هرچه در دنیا حرف خوب شنیدید بدانید که از ما گرفته‌اند» و حرف خوب ائمه(ع) هم از قرآن گرفته شده است. امام باقر(ع) فرمودند «هرجا سخنی شنیدید (یعنی سخن عقلی، منطقی، دینی، اخلاقی و رفتاری) از ما بپرسید کجای قرآن کریم و کدام آیه است تا ما شماره آیه را به شما بگوییم» بنابراین خطاب من به مسئولان و همه رشته‌های علوم انسانی و همه رسانه‌ها است؛ نباید بحث‌های قرآنی منحصر به خبرگزاری‌ها و رسانه‌های قرآنی شود یا فقط رشته‌های غیر علوم‌ انسانی رسانه‌ای داشته باشند که ممحض به آن رشته باشد بلکه هرچیزی که یک نوآوری و راه‌حل جدیدی را مطرح می‌کند چه در علوم ‌انسانی و غیر علوم انسانی، وظیفه رسانه رساندن آن دستاورد به آحاد جامعه است. حضرت امیر(ع) در نهج‌البلاغه می‌فرمایند قبل از آن که افراد برایشان لازم باشد که به دنبال علم و معارف بروند بر علما، اهل علم و رسانه واجب است که آنچه را که به آن رسیدند به مردم برسانند... این کار رسانه است که ابتدا به آنچه که علما و اهل علم در رشته علوم انسانی رسیده‌اند دست یابند سپس به آحاد جامعه هم برسانند در آن وقت دیگر جاهل، مقصر و قاصر نخواهیم داشت. چون محققان، مراکز تحقیق و مراکز علمی دستاوردها را به رسانه نمی‌رسانند و رسانه هم به مردم نمی‌رساند به همین دلیل ما جاهل قاصر کم نداریم و باید برای این درد درمانی بیابیم و آن را جدی بگیریم. ایکنا ـ یکی از مسائل انسانی بحث شبهات دینی و قرآن‌پایه است که بخشی به نادانی و بخشی هم به دانایی‌های نادرستی که از مسیرهای غیراصولی به مخاطب و به طور ویژه به نسل جوان و نوجوان رسیده است بازمی‌گردد و یک فاصله معناداری در سال‌های گذشته بین نسل نوجوان و جوان با مفهوم دینی به وجود آمده است؛ به نظر شما تفسیر تسنیم چه درصدی از این شبهات را پاسخ می‌دهد؟ با توجه به اینکه تفسیر تسنیم یک تفسیر فارسی است؛ تبیین مفاهیم و الفاظ مهم در آنجا انجام و معنای واژه‌ها و کلمات قرآنی با دقت بیان شده است؛ همچنین با زبان ساده‌تر و فارسی برای همه قابل فهم است و نگاه اجتماعی و نیازهای جامعه ما و سؤالات و شبهاتی که در این زمینه مطرح می‌شود پرداخته شده است؛ چون مفسر با دقت و توجه به این شبهات و مباحث این تفسیر را ارائه کرده به نظر می‌آید پاسخگوی خوبی است. از جمله سؤالاتی که معمولاً برای جوانان مطرح است این است که «چرا قرآن باید عربی باشد؟ چرا فارسی نیست؟ ‌چرا ما باید مکلف باشیم که قرآن را عربی بخوانیم و عربی یاد بگیریم؟ ما که عرب نیستیم» تفسیر تسنیم توانسته از نظر عملی و علمی این شبهات را پاسخ دهد؛ از نظر عملی به این معنا که تفسیر تسنیم فارسی است و اگر کسی قرآن را که عربی است متوجه نمی‌شود می‌تواند به تفسیر فارسی مراجعه کند و از مفاهیم و معارف قرآن بهره ببرد اما از حیث علمی پاسخش این است که قرآن کریم به زبان عربی نازل شد خود قرآن فرموده است که ما قرآن را به زبان عربی نازل کردیم برای اینکه شما بهتر متوجه شوید یعنی معنای آن قابل فهم است. نکته مهم دیگر این است که قرآن به زبان عربی به نوعی ظرفیت خاصی دارد که هیچ‌کدام از زبان‌های دنیا دارای این ظرفیت نیستند. منظور از ظرفیت یعنی برخورداری از معنای ترجمه ظاهری و معنای باطنی و معانی تأویلی که هیچ کدام از این معانی، هیچ منافات و ناسازگاری‌ با معنای ظاهری لفظ هم نداشته باشد و این ظرفیتی است که زبان عربی دارد که در هیچ زبانی اینطور نیست. کد ویدیو دانلود فیلم اصلی در زبان فارسی اگر بخواهیم برای عبارتی معنی دوم و سومی ذکر کنیم یا خلاف ظاهر می‌شود یا کاملاً عکس معنای قبلی خواهد شد که نه تنها کاربرد ندارد بلکه غلط است و در ارائه مقصود نارسا است اما زبان عربی یک ظرفیتی دارد که معنای ترجمه‌ای آن با سایر معانی تفصیلی، باطنی و تأویلی در یک راستا است. رمز موضوع این است که هرکدام از معانی تفصیلی و باطنی قرآن در طول معنای ترجمه قرار دارد و معنای تأویلی ذکر مصادیق خارجی یا نمونه بارز از فهم مفاهیم قرآنی است و به تعبیر آیت‌الله جوادی آملی ظهور مثال در ممثل است یعنی آنچه که در قرآن کریم به عنوان مثال یاد شده است اگر در عالم بیرون بخواهد ظهور و بروز مصداقی پیدا کند معنای تأویلی می‌شود در صورتی که در فارسی چنین چیزی نداریم البته استعاره، کنایه، تشبیه، مثال و... داریم اما نسبت به معانی باطنی یا تأویلی، قطعاً وجود ندارد و به همین جهت است که اهمیت زبان عربی خاص است و به نظر می‌آید اگر با جوانان امروز با استدلال عقلی قرآن کریم پیش برویم و عظمت استدلال عقلی و منطقی قرآن را بپذیرند تقریباً سایر شبهات حل خواهد شد. ایکنا ـ به نظر شما و با توجه به کلام فیلسوفانه و ادبیات حکمت‌آمیز و بعضا پیچیده‌ آیت‌الله جوادی آملی، این زبان و ادبیات چقدر به تفسیر تسنیم راه پیدا کرده است و نگرانی فهم عمومی آن چقدر جدی است؟ پرسش درست و مهمی را مطرح کردید، این نگرانی همواره وجود داشته است، به نظر می‌آید خیلی تلاش شد تا زبان سنگین استدلال منطقی و علمی که فهم آن مقداری سخت است سهل شود. افرادی که تفسیر تسنیم را آماده کردند از جمله خودم که مدت‌ها در قم جزو همکارهای مرکز تحقیقاتی اسراء بودم و تلاش می‌کردیم تا بیان عبارات سنگین به عبارات گویا و ساده‌تر تبدیل شود؛ ضمن اینکه توضیحاتی که آیت‌الله جوادی آملی دادند ذیل جملات علمی وجود دارد تا دیگر پیچیدگی نداشته باشد؛ البته جا دارد که خود تفسیر تسنیم هم در جلسات عمومی برای مردم در سطح میانی و ابتدایی بیان شود که برای این کار نیاز است افراد و مربیانی که بتوانند تفسیر را بفهمند تربیت شوند تا بتوانند در جامعه و کلاس‌های تفسیری تحت اشراف یک دفتر و مرکز، مربی پرورش دهند و فعال باشند. انتهای پیام∎​