به گزارش ایرنا؛ تامین آب شرب سالم و بهداشتی برای جمعیت شهری و روستایی خراسان شمالی از طریق ایجاد هزاران کیلومتر خط انتقال، ساخت مجتمع های آبرسانی و سدها را باید از جمله دستاوردهای پس از انقلاب اسلامی در حوزه آب دانست.
مردم بعضی شهرها و بسیاری از روستاهای استان خراسان شمالی تا قبل از پیروزی انقلاب اسلامی از نعمت آب شرب سالم و بهداشتی محروم بودند و در کنار این موضوع نهاد و متولی خاص و مشخصی نیز برای تامین این نعمت خدادادی وجود نداشت.
به برکت پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی و با تاسیس و راه اندازی شرکت های آب منطقه ای تحول شگرفی در حوزه صنعت آب پدید آمد به طوری که سه طرح بزرگ آبرسانی به شهرهای بجنورد، شیروان و اسفراین از سدهای شیرین‌دره، بارزو و بیدواز، مطالعه حریم و بستر چندین کیلومتر از رودخانه ها و ساخت هشت سد و بندهای انحرافی در این استان از جمله مهمترین اقدامات در این بخش محسوب می شود.
ساخت هشت سد
تاکنون هشت سد با مجموع گنجایش ذخیره حدود ۲۳۰ میلیون متر مکعب آب و ۱۰ بند انحرافی در این استان ساخته شده و به بهره برداری رسید و ساخت سه سد دیگر نیز در دست اجرا است و برای بهبود و توسعه آبیاری زمین های پایاب سدهای خراسان شمالی تاکنون حدود ۲۲ هزار هکتار زمین کشاورزی در پایاب سدهای استان زیر پوشش شبکه های آبیاری رفته است.
همزمان با سفر رییس جمهور و هیات دولت به خراسان شمالی، سد گلمندره در شهرستان گرمه به صورت رسمی با حضور معاون مالی، حقوقی و مجلس وزارت نیرو آبگیری شد.
مهار سیلاب های مخرب ورودی به جنگل گلستان در شمال شرق کشور و بهبود اراضی کشاورزی پایین دست به وسعت یکهزار هکتار و رونق وضعیت صنعت و اقتصاد در منطقه از دیگر اهداف ساخت این سد است و این سد از نوع خاکی با هسته رسی است و عملیات اجرایی آن حدود ۹۵ درصد پیشرفت فیزیکی دارد.
تاکنون برای ساخت این طرح هشت هزار و ۴۰۰ میلیارد ریال اعتبار هزینه شده و برای ساخت مابقی طرح به همراه پرداخت معوقات نیاز به اختصاص ۶ هزار و ۵۵۰ میلیارد ریال اعتبار دیگر است.
این سد یکی از مصوبات سفر رهبر معظم انقلاب به استان است که از این محل ۲ هزار و ۲۸۰ میلیارد ریال اعتبار برای اجرای آن تخصیص یافته و هزینه شده است.
ساختگاه سد گلمندره در کیلومتر ۱۳۰ جاده بجنورد به آزادشهر قرار دارد.
آغاز عملیات اجرایی طرح انتقال آب های زیرزمینی
تامین پایدار منابع آب شرب و بهداشت مردم استان از ماموریت های ذاتی شرکت آب منطقه‌ای است که این شرکت از بدو تاسیس (در سال ۱۳۸۴) تاکنون سه طرح بزرگ آبرسانی به شهرهای بجنورد، شیروان و اسفراین از سدهای شیرین‌دره، بارزو و بیدواز و همچنین طرح آبرسانی از منابع آب با کیفیت منطقه به شهرهای گرمه و جاجرم را در مجموع با بیش از ۱۵۶ کیلومتر خط انتقال اجرا کرده و عملیات اجرایی طرح بزرگ تامین و انتقال آب زیرزمینی محدوده سرانی به شهرهای خراسان شمالی با ساخت ۲۳۰ کیلومتر خط انتقال نیز در سفر اخیر رییس جمهوری و هیات دولت با حضور وزیر نیرو آغاز شده است.
طرح انتقال آب زیرزمینی از منطقه سرانی به شهرهای این استان با هدف رفع کمبود آب شرب شهرهای بزرگ استان تا افق سال ۱۴۲۵ اجرا می شود.
در طرح انتقال آب زیرزمینی از سرانی در خراسان شمالی، حدود ۲۳۰ کیلومتر خط انتقال و ایستگاه‌های متعدد پمپاژ و پست‌های برق به منظور انتقال سالانه ۴۰ میلیون متر مکعب آب به شهرهای استان ایجاد خواهد شد و با اجرای آن بیش از ۶۰۰ هزار نفر در خراسان شمالی زیر پوشش تامین آب شرب خواهند بود.
امکانسنجی و مطالعات طرح انتقال آب از منطقه سرانی در اوایل دهه ۱۳۹۰ آغاز شد و با حفر چاه‌های متعدد کار مطالعات آن تکمیل شده است.
این طرح که مصوبه لازم از سازمان برنامه و بودجه کشور را دریافت کرده، به لحاظ حجم تخصیص منابع آب زیرزمینی برای تامین آب شرب در کشور بی‌نظیر است.
تامین آب نامتعارف برای مجتمع پتروشیمی
جایگزینی آب مورد نیاز صنایع با استفاده از منابع آب‌های نامتعارف یکی از سیاست های دولت بوده است که شرکت آب منطقه ای خراسان شمالی با دریافت موافقت وزارت نیرو برای جایگزینی آب مورد نیاز مجتمع پتروشیمی از پساب تصفیه خانه فاضلاب بجنورد به ظرفیت انتقال سالانه ۵.۵ میلیون متر مکعب و آزادسازی تخصیص قبلی آن از منابع آب زیرزمینی برای مصارف شرب شهری، در این زمینه در کشور پیشرو بوده است.
با این روند، سایر صنایع استان نیز ملزم به استفاده از آب های نامتعارف و آزادسازی تخصیص قبلی خویش از منابع آب با کیفیت برای تامین مصارف شرب شهری شده اند.
همزمان با سفر هیات دولت به خراسان شمالی، طرح انتقال پساب تصفیه خانه فاضلاب بجنورد به مجتمع پتروشیمی خراسان در ۱۷ کیلومتری این شهر با حضور رییس جمهوری و هیات همراه به بهره برداری رسید.
هدف از اجرای این طرح جایگزینی منابع آب با کیفیت مجتمعی پتروشیمی با پساب تصفیه خانه فاضلاب بجنورد است و این اقدام در راستای سیاست های وزارت نیرو و اسناد بالادستی ابلاغی برای جایگزینی منابع آب خام با آب های نامتعارف انجام شده است.
طرح انتقال پساب تصفیه‌خانه فاضلاب شهر بجنورد به پتروشیمی یکی از مهمترین پروژه‌های استان خراسان شمالی و جز مطالبات مردمی از سالیان گذشته بوده که براساس اخذ یک مجوز خاص توسط شرکت آب منطقه‌ای خراسان شمالی و ابلاغ تخصیص پساب به پتروشیمی در سال ۱۴۰۰ اجرا شده است.
یکی از مهمترین شاخصه های این پروژه که به عنوان یک طرح زیست محیطی مهم در کشور نیز محسوب می‌شود این است که پساب رها شده در طبیعت پس از تصفیه تکمیلی در فرایند تولید مجتمع پتروشیمی استفاده می شود و منابع آب خام با کیفیتی که قبلا در این مجتمع استفاده می شد برای شرب مردم مورد بهره برداری قرار می گیرد.
این طرح به عنوان یک طرح نمونه و یک مدل موفق سرمایه‌گذاری در ستاد وزارت نیرو مورد حمایت قرار گرفته و می‌توان آن را در سایر صنایع کشور و استان نیز عملیاتی کرد.
اکنون جایگزینی آب خام با پساب فاضلاب در نیروگاه سیکل ترکیبی شیروان و صنایع فولاد اسفراین نیز در دستور کار شرکت آب منطقه ای استان است.
ساماندهی ۹۰ کیلومتر از حریم رودخانه ها
استان خراسان شمالی ۶ هزار و ۶۰۰ کیلومتر رودخانه و مسیل دارد که ۲ هزار و ۲۰۰ کیلومتر آن رودخانه ها و مسیل های مهم را تشکیل می دهد و تاکنون حریم و بستر یکهزار و ۴۶۴ کیلومتر از رودخانه ها و مسیل های مهم استان مطالعه و ۱۷۳ کیلومتر آن لایروبی و ۹۰ کیلومتر نیز ساماندهی شده است.
خراسان شمالی در ردیف استان های سیل خیز کشور قرار دارد و همه ساله سیل و طغیان رودخانه ها در این استان موجب خسارت می شود.
خراسان شمالی دارای ۲ حوزه آبریز اصلی در شمال استان حوزه آبریز اترک و در جنوب حوزه آبریز کویر مرکزی قرار دارد.
تجهیز یکهزار و ۲۵۶ حلقه چاه به شمارشگر هوشمند
استفاده بی رویه منابع آب زیرزمینی در خراسان شمالی تاکنون موجب افت سطح آب و کسری مخازن این منابع در مجموع به مقدار بیش از ۲ میلیارد متر مکعب شده است.
برای حفاظت از منابع آب زیرزمینی در استان خراسان شمالی، کل چاه های کشاورزی برقی این استان به تعداد یکهزار و ۲۵۶ حلقه به شمارشگرهای هوشمند آب و برق تجهیز شده و تاکنون ۲ هزار و ۵۸۱ حلقه چاه غیرمجاز نیز مسدود شده است.
با مجموع اقدامات حفاظت منابع آب زیرزمینی در استان تاکنون بیش از ۳۱ میلیون متر مکعب از منابع آب زیرزمینی صرفه جویی شده است.
اجرای طرح نجات آب
تحقق اهداف طرح احیا و تعادل بخشی منابع آب مستلزم همراهی بهره برداران است. برای همراهی مردم در طرح احیا و تعادل بخشی منابع آب، طرح های مختلفی از سوی شرکت مدیریت منابع آب ایران پیش بینی شده است که طرح دانش آموزی نجات آب و برگزاری نشست های اطلاع رسانی با گروه های مرجع و قشرهای مختلف موثر جامعه شامل بهره‌برداران منابع آب، نخبگان استانی، مقامات قضایی، زنان روستایی و روحانیون خراسان شمالی از این جمله است.
طرح دانش آموزی نجات آب یکی از طرح های زیربنایی فرهنگ سازی در استان خراسان شمالی است که با اجرای این طرح تاکنون بیش از ۳۵۰ هزار دانش آموز در پایه های هفتم، هشتم و نهم تحصیلی زیر پوشش آموزش های آشنایی با منابع آب قرار گرفته اند و بر اساس آزمون های معتبر سطح آگاهی آنها بیش از ۱۸ درصد افزایش یافته است.
شرکت آب منطقه ای استان خراسان شمالی در اجرای طرحهای فرهنگ سازی و اطلاع‌رسانی منابع آب در بین شرکت های آب منطقه ای کشور، پیشرو است.
۴۴ درصد جمعیت یک میلیون نفری این استان در نواحی روستایی سکونت دارند.