در سال‌های اخیر، روند ارززدایی از دلار در مبادلات جهانی سرعت گرفته است. بسیاری از کشورها از جمله چین، روسیه، هند و برزیل در تلاش‌اند تا وابستگی خود را به دلار کاهش داده و از ارزهای ملی خود در مبادلات تجاری استفاده کنند. در همین راستا، مارکو روبیو، وزیر خارجه جمهوری‌خواه آمریکا هشدار داده است که اگر این روند ادامه یابد، تا پنج سال آینده واشنگتن دیگر قادر نخواهد بود کشورها را با استفاده از دلار تحریم کند.
 ارززدایی و تأثیر آن بر تحریم‌های آمریکا
دلار آمریکا مدت‌هاست که به‌عنوان ارز اصلی در تجارت جهانی و ذخایر ارزی کشورهای مختلف شناخته می‌شود. این جایگاه منحصر‌به‌فرد باعث شده است که واشنگتن از دلار به‌عنوان ابزاری برای اعمال فشارهای اقتصادی و تحریم علیه کشورهایی مانند ایران، روسیه، چین و ونزوئلا استفاده کند؛ اما اگر ارززدایی از دلار به شکل کنونی ادامه پیدا کند، آمریکا به تدریج توانایی خود را برای اجرای تحریم‌های مالی و بانکی از دست خواهد داد.
 به‌عنوان مثال چین و برزیل اخیرا اعلام کرده‌اند که در مبادلات تجاری خود از یوان و رئال برزیل به جای دلار استفاده خواهند کرد. همچنین کشورهای عضو بریکس (چین، روسیه، ایران،  هند، برزیل و آفریقای جنوبی) به دنبال ایجاد یک ارز مشترک برای کاهش وابستگی به دلار هستند. این اقدامات می‌توانند ضربه بزرگی به سلطه مالی آمریکا بر اقتصاد جهان وارد کنند.
 
افول اقتصادی آمریکا و کاهش نفوذ دلار
علاوه بر روند ارززدایی، وضعیت اقتصادی آمریکا نیز در سال‌های اخیر نشانه‌هایی از ضعف و افول را نشان داده است. افزایش بدهی ملی آمریکا، تورم بالا و کاهش اعتماد جهانی به دلار باعث شده است که برخی از کشورها به دنبال جایگزین‌های ارزی باشند. اگر این شرایط ادامه یابد، دلار به تدریج جایگاه خود را از دست داده و دیگر نمی‌تواند به‌عنوان یک ابزار تحریمی مؤثر عمل کند.
 
تأثیر ارززدایی بر تحریم‌های ایران
ایران یکی از کشورهایی است که همواره تحت تحریم‌های مالی و اقتصادی آمریکا قرار داشته است. تحریم‌های بانکی واشنگتن علیه ایران به دلیل وابستگی سیستم مالی جهانی به سوئیفت و دلار، تأثیرات زیادی بر اقتصاد کشور گذاشته است؛ اما در صورتی که ارززدایی در جهان گسترش یابد، ایران خواهد توانست از طریق ارزهای محلی، سیستم‌های بانکی جایگزین و مبادلات تهاتری تحریم‌ها را دور بزند.
در سال‌های اخیر، ایران همکاری‌های اقتصادی خود را با چین، روسیه، هند و کشورهای منطقه افزایش داده و بخش عمده‌ای از تجارت خود را با یوان، روبل، روپیه و سایر ارزهای ملی انجام می‌دهد. این روند در کنار گسترش سیستم‌های پرداخت جایگزین مانند SPFS روسیه و CIPS چین می‌تواند نقش دلار را در مبادلات اقتصادی ایران کاهش دهد و اثر تحریم‌ها را خنثی کند.
با ادامه روند ارززدایی و تضعیف جایگاه اقتصادی آمریکا، تحریم‌های این کشور علیه دیگر کشورها به‌ویژه ایران، کارایی خود را از دست خواهد داد. اگر دلار دیگر ارز غالب در تجارت جهانی نباشد، واشنگتن ابزار اصلی خود برای اعمال فشار اقتصادی را از دست خواهد داد. این تحول می‌تواند به ایران و سایر کشورهای تحت تحریم اجازه دهد تا روابط تجاری خود را با جهان بدون نگرانی از محدودیت‌های آمریکا گسترش دهند.
 ازاین‌رو، اگر تحولات اقتصادی به همین منوال پیش برود، شاید در آینده‌ای نه‌چندان دور، تحریم‌های آمریکا علیه ایران دیگر کارساز نباشد و تهران بتواند آزادانه در عرصه بین‌المللی تجارت کند.
 
ارز مشترک بریکس؛ پایان سلطه دلار و کاهش اثر تحریم‌ها بر ایران
گروه بریکس در سال‌های اخیر به‌عنوان یک قطب اقتصادی جدید در جهان مطرح شده است. این گروه که ایران نیز اخیرا به آن پیوسته است، در تلاش است تا یک ارز مشترک برای کاهش وابستگی به دلار آمریکا ایجاد کند. چنین اقدامی می‌تواند تحولی بزرگ در تجارت جهانی ایجاد کرده و درعین‌حال، اثربخشی تحریم‌های آمریکا را به شدت کاهش دهد.
 
ایده ارز مشترک بریکس و اهداف آن
در سال‌های اخیر، کشورهای عضو بریکس از برنامه‌ریزی برای ایجاد یک ارز واحد خبر داده‌اند که می‌تواند در مبادلات تجاری میان این کشورها مورد استفاده قرار گیرد. هدف اصلی این پروژه، کاهش سلطه دلار آمریکا و افزایش استقلال اقتصادی کشورهای عضو است. در صورت اجرایی شدن این ارز، کشورهایی مانند ایران که تحت تحریم‌های بانکی و مالی آمریکا هستند، می‌توانند از این سیستم برای مبادلات تجاری بدون نیاز به دلار یا سوئیفت استفاده کنند.
 
نقش ایران در ارز بریکس
ایران در سال ۲۰۲۳ به عضویت گروه بریکس درآمد و این اقدام از نظر اقتصادی و سیاسی برای کشور بسیار مهم و راهبردی محسوب می‌شود. ایران به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان نفت و گاز جهان می‌تواند نقش مهمی در تقویت ارز مشترک بریکس داشته باشد.
ایران همچنین دارای روابط تجاری گسترده‌ای با چین، هند و روسیه است و استفاده از ارز بریکس می‌تواند تجارت با این کشورها را بدون نیاز به دلار یا یورو تسهیل کند. در نتیجه، تحریم‌های آمریکا که عمدتا از طریق کنترل سیستم مالی جهانی اعمال می‌شوند، اثرگذاری خود را از دست خواهند داد.
 
مزایای ارز بریکس برای ایران
کاهش وابستگی به دلار: ایران می‌تواند صادرات نفت، گاز، محصولات پتروشیمی و کالاهای دیگر را با ارز بریکس انجام دهد، بدون اینکه نگران تحریم‌های دلاری باشد.
دور زدن تحریم‌های بانکی: سیستم مالی آمریکا به شدت به دلار وابسته است؛ اما استفاده از ارز بریکس می‌تواند راهی جایگزین برای نقل و انتقالات مالی ایران فراهم کند.
تقویت تجارت با کشورهای بریکس: ایران می‌تواند با کشورهای عضو بریکس مانند چین، روسیه، هند و برزیل بدون محدودیت‌های تحریمی همکاری کند.
افزایش قدرت اقتصادی بریکس: با پیوستن ایران و سایر کشورهای در حال توسعه، بریکس به یک بلوک اقتصادی قدرتمند تبدیل شده که می‌تواند نفوذ آمریکا را در اقتصاد جهانی کاهش دهد.
 
اعتراف مقامات آمریکایی به شکست تحریم‌ها؛ ارززدایی و قدرت‌گیری بریکس، ضربه‌ای به نفوذ دلار
در سال‌های اخیر، روند ارززدایی جهانی و تلاش کشورها برای کاهش وابستگی به دلار آمریکا شدت گرفته است. در همین راستا، برخی مقامات آمریکایی از جمله وزیر امور خارجه ایالات متحده نیز به این واقعیت اذعان کرده‌اند که تحریم‌های اقتصادی واشنگتن دیگر مانند گذشته مؤثر نیستند. این اعتراف نشان‌دهنده کاهش نفوذ اقتصادی آمریکا و بی‌اثر شدن ابزار تحریمی این کشور در برابر قدرت‌های نوظهور مانند چین، روسیه و اعضای گروه بریکس است.
علاوه بر روبیو، مقامات بلندپایه دولت بایدن نیز به این مسأله اشاره کرده‌اند. آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه سابق  آمریکا، اخیرا در یک نشست اعتراف کرد که کشورهای تحریم‌ شده مانند ایران، روسیه و ونزوئلا توانسته‌اند راه‌هایی برای دور زدن تحریم‌ها پیدا کنند و این موضوع نشان می‌دهد که ساختار تحریم‌های آمریکا در حال فرسایش است.