جوان آنلاین: حرف برای گفتن داریم، اما در عمل از هر آنچه در جلسات، مصوبات و قوانین بیرون آمده غفلت می‌کنیم. انگشت در دهان نظام آموزشی فنلاند را نگاه و در دل آنها را تحسین می‌کنیم. سیستم آموزشی قوی و بی‌نقص این کشور را مثال می‌زنیم و حسرت رتبه برترشان را می‌خوریم. در مقابل اما، هیچ درسی از این نظام آموزشی قوی نمی‌گیریم. به تازگی رئیس فرهنگستان علوم گفته‌است: «بسیاری از اصولی که در نظام آموزشی فنلاند مورد توجه قرار می‌گیرد، ریشه در مبانی دینی و اخلاقی ما دارد.» این یعنی کافی است به ریشه خودمان برگردیم و تنها به آنچه می‌دانیم، عمل کنیم!
شعارش را ما می‌دهیم، اما عملش را آنها انجام می‌دهند، اما پز دادن بهره‌برداری دیگران از مبانی دینی و اخلاقی ما، چیزی به کیسه‌مان اضافه نخواهد کرد. این رویه در واقع مثل دادن پز عالی با جیب خالی است! در واقع بیشتر از ذوق‌زدگی جای تأسف دارد. از این باب که آنچه را که امروز آنها بدان پی برده و در حال استفاده از نتیجه مثبتش هستند، همان مبانی دینی و اخلاقی است که ما سال‌ها با آن زندگی کردیم، بدون اینکه به ارزش و اهمیت واقعی آن پی برده و سودش را ببریم.
شعار از ما، عمل از آنها!
محمدرضا مخبر دزفولی در جلسه شورای علمی فرهنگستان علوم به مطالعه تطبیقی انجام شده در خصوص نظام آموزشی فنلاند اشاره کرد: «بررسی‌ها نشان می‌دهد که بسیاری از اصولی که در نظام آموزشی فنلاند مورد توجه قرار می‌گیرد، ریشه در مبانی دینی و اخلاقی ما دارد. نظم داشتن، انضباط، احترام به دیگران، وفای به عهد و احترام به پدر و مادر، از جمله این موارد است.»
رئیس فرهنگستان علوم با تأکید بر ضرورت الگوگیری از این مبانی گفت: «باید با تطبیق روش‌های عملیاتی که در کشور‌های پیشرفته مانند فنلاند به کار گرفته می‌شود، با مبانی دینی خود، به یک مدل کارآمد و بومی در نظام آموزشی خود دست یابیم.»
او اذعان کرد که با وجود تلاش‌های فراوان صورت گرفته در نظام تعلیم و تربیت، هنوز با نقطه مطلوب فاصله زیادی وجود دارد.
مخبر دزفولی ضمن ابراز نگرانی از دغدغه‌های وزیر آموزش و پرورش در خصوص مسائل تربیتی گفت: «در فرهنگستان علوم، به شدت از این دغدغه‌ها حمایت می‌کنیم و معتقدیم که نباید مسائل پرورشی و رفتاری را قربانی مباحث آموزشی کنیم. تربیت اخلاقی دانش‌آموزان و شکل‌دهی به شخصیت آنها، باید از اولویت‌های اصلی ما باشد.»
افت تحصیلی در رشته‌های علوم پایه و ریاضی
در این میان تنها چیزی که طی تمام این سال‌ها شنیدیم باید‌ها و نباید‌های متعدد است همان‌هایی که رئیس فرهنگستان علوم نیز بدان اشاره می‌کند: «افت تحصیلی در رشته‌های ریاضی و علوم پایه مشهود است. ارزیابی‌هایی مانند پرلز و تیمز، می‌تواند به ما در شناسایی نقاط ضعف سیستم آموزشی کمک کند، اما نباید به آنها اکتفا کرد. ما نیاز به یک نظام ارزیابی ملی داریم که وضعیت آموزشی خودمان را به طور دقیق بررسی کنیم.»
صد البته که باید نظام ارزیابی ملی هم داشته باشیم. اصلاً بدون ارزیابی نمی‌توان هیچ گام مثبتی در هیچ راهی برداشت، اما سال‌هاست در همین قدم خشک‌مان زده، در همین نقطه ارزیابی. همین جا مانده‌ایم و با برشمردن باید‌هایی که اتفاقا کاملاً هم درست هستند درگیر هستیم، اما تا به امروز هنوز به نتیجه مثبتی که باید نرسیدیم که اگر رسیده بودیم، باید حتی نظام آموزشی بهتر از فنلاند داشتیم، اما آیا داریم؟ رسیدن به پاسخ این سؤال کار ساده‌ای است. وقتی هیجان‌زده از دلیل موفقیت فنلاند نکته‌برداری می‌کنیم یعنی هنوز در پله حسرت هستیم.
علت موفقیت بالای مدارس فنلاند
نظام آموزشی فنلاند به دلیل تمرکز بر کیفیت، برابری و رفاه دانش‌آموزان، به‌عنوان یکی از برترین سیستم‌های آموزشی در جهان شناخته می‌شود. این نظام آموزشی دارای ویژگی‌های منحصر به فردی است که آن را از دیگر سیستم‌ها متمایز می‌کند.
از ویژگی‌های مهم نظام آموزشی فنلاند، تأکید به رفاه دانش‌آموزان است، چراکه به سلامت روانی و جسمی دانش‌آموزان اهمیت می‌دهد و محیط‌های یادگیری راحت و دوستانه‌ای را مهیا می‌سازد. همچنین برای کیفیت بالای معلمان اهمیت زیادی قائل می‌شود، مثلاً معلمان از سطح تحصیلات بالایی برخوردارند و آموزش حرفه‌ای گسترده‌ای دریافت می‌کنند. در اصل این کشور به کیفیت آموزش اهمیت زیادی می‌دهد و در حالی که زمان آموزشی کمی را برای دانش‌آموزان خود در نظر دارد، اما کیفیت لحظه به لحظه این زمان آموزشی را مورد توجه قرار می‌دهد. تا جایی که حتی برخلاف بسیاری از کشورها، دانش‌آموزان فنلاندی تکالیف خانگی بسیار کمی دارند.
فرصت‌های از دست رفته را جبران کنیم
تأسف‌بار است تا امروز نتوانستیم مشکلات نظام آموزشی را آنطور که باید و شاید حل کنیم. بدتر اینکه می‌دانیم کشورهایی، چون فنلاند، کار درست و اصولی و طبق آنچه مبانی دینی و اخلاقی ما می‌گوید، انجام می‌دهند، موضوعی که خود نسبت بدان غافلیم! در واقع آنها توانستند از داشته‌های ما به قدری خوب استفاده کنند که برترین آموزش دنیا را از آن خود کنند، اما ما خودمان نتوانستیم کوچک‌ترین استفاده درستی از آن داشته باشیم که اگر داشتیم امروز با حسرت به کشورهایی، چون فنلاند که در زمینه آموزش موفق عمل می‌کنند، نگاه نمی‌کردیم.
تا دیروز می‌گفتیم استعدادهایمان به کشور‌های دیگر می‌روند و آنها از مغز‌های ما استفاده می‌کنند، حالا می‌بینیم که آنها از مبانی جامع و کامل ما نیز استفاده می‌کنند. این یعنی آنها از داشته‌های ما بهترین استفاده را بردند، اما ما خودمان هنوز در ته صف ماندیم! بدون شک فرصت‌های زیادی را از دست دادیم، اما کاش حداقل امروز، از آنها که از داشته‌های ما بهترین استفاده را کردند، درس بگیریم و از آنها الگوبرداری کنیم.