«دستیابی به دانش فنی تکثیر درون شیشه و کشت سوسپانسیون سلولی برای تولید ترکیب ضدسرطان فیزالین» عنوان طرح پژوهشی حلیمه حسن‌پور عضو هیات‌علمی پژوهشگاه هوافضاست که با حمایت بنیاد ملی علم ایران انجام شده است.

حسن‌پور با مدرک دکتری تخصصی زیست‌شناسی-فیزیولوژی گیاهی، دانشیار گروه فیزیولوژی هوافضایی پژوهشگاه هوافضا درباره این طرح توضیح داد: گیاهان جزء ذخایر و منابع ژنتیکی هستند. تجارت جهانی روزافزون گیاهان دارویی، نسل گونه‌های مختلف را با خطر انقراض مواجه کرده است. استفاده مطلوب و منطقی از این منابع که به لحاظ فناوری بسیار کم هزینه‌تر و ساده‌تر از صنایع دارویی شیمیایی است، می‌تواند ضمن تأمین بخشی از نیاز‌های عمده بهداشتی و درمانی جامعه، از خروج ارز جلوگیری کرده و مانع گسترش وابستگی به خارج کشور شود.

وی افزود: استفاده از روش‌های بیوتکنولوژی نظیر کشت سوسپانسیون سلول و بافت می‌تواند به حفظ این سرمایه‌های ملی کمک کند و از این طریق به توسعه پایدار این گیاه در جامعه دست یافت.

وی ادامه داد: عروسک پشت پرده، گیاهی یک یا چند ساله است که در نواحی معتدل جهان رشد می‌کند. این گیاه دارای خواص درمانی ضد سرطان و ضد دیابت بوده و امروزه مورد توجه بسیاری قرار گرفته است و نیاز به مطالعه بیشتر دارد.

این محقق و پژوهشگر با اشاره به اهمیت تکثیر گیاه عروسک پشت پرده گفت: با توجه به ارزشمندی ترکیب فیزالین در اجرای این طرح پژوهشی به دنبال باززایی و تکثیر گیاه از طریق کشت بافت و سلول برای حفاظت و بهره‌برداری پایدار از ذخایر ژنتیکی آنها بودیم.

حسن‌پور ادامه داد: تلاش در جهت تأمین نیاز صنایع دارویی به مواد اولیه و دست‌یابی به دانش فنی کشت سوسپانسیون و لاین سلولی گیاه از دیگر اهداف پیگیری شده در این طرح بود.

وی تصریح کرد: در سال‌های اخیر پژوهش‌های قابل توجهی برای درک عوامل محدودکننده تولید ترکیبات دارویی صورت گرفته و سازوکار‌هایی نیز برای افزایش این ترکیبات در کشت سلولی معرفی شده است. این سازوکار‌ها کشت سوسپانسیون سلولی، انتخاب لاین سلولی، کشت سلول‌ها در داربست و بهینه‌سازی شرایط کشت را شامل می‌شود.

این محقق و پژوهشگر در ادامه بیان کرد: در این تحقیق، بذر‌ها پس از استریل در محیط کشت قرار گرفتند و از گیاهچه‌های حاصل برای القای کالوس و کشت سوسپانسیون سلولی استفاده شد. سپس سلول‌ها تحت شدت خاص میدان مغناطیسی قرار گرفته و محتوای متابولیت‌های دارویی آنها تحریک شد.

حسن‌پور در پایان خاطرنشان کرد: نتایج حاصل از این پژوهش، علاوه بر حفظ ذخایر ژنتیکی گونه‌های دارویی بومی و با ارزش کشور، راه را برای تولید نیمه‌صنعتی متابولیت‌های دارویی در شرایط آزمایشگاهی و توسعه تکنولوژی کشت سلولی فراهم کرده تا در رفع وابستگی کشور به مواد اولیه دارویی کوشا باشیم.

منبع: بنیاد ملی علم ایران (INSF)