" با تمام قدرت فریاد می‌زدم اما لحظه‌ای به استفاده از سلاح سازمانی برای دفاع فکر نکردم، چون دو توله خرس منتظر مادرشان بودند".
خرس بود و ما بودیم و احتمال مرگ
این‌ها را غلامرضا حیدری، محیط بان گیلانی به ما می‌گوید؛ روایتی واقعی که نهم مرداد امسال برای او رخ داده است.
آن روز غلامرضا در حال گشت‌زنی در منطقه شکار ممنوع ارتفاعات سیاهکل مورد حمله خرس قرار می‌گیرد و از ناحیه آرنج، کتف و انگشت‌های دست راست دچار آسیب جدی می‌شود.
وی حادثه آن عصر مرداد را این‌طور برایمان شرح می‌دهد: ساعت ۲:۳۰بعدازظهر در حال گشت‌زنی با همکارم بودیم. او کمی عقب‌تر از من بود. در یک لحظه متوجه خرسی شدم که با دو توله‌اش زیر درخت خوابیده بود. در یک چشم بر هم زدن خرس به من حمله کرد، به‌طوری که به دره پرتاب شدم.
موقعی که به من ضربه زد، از جا بلند شدم؛ ولی به سرعت نزدیک شد و حمله کرد. حدود ۶۰ متر توانستم بدوم، اما هنوز دنبالم بود و به بدنم ضربه می‌زد و گاز می‌گرفت تا مرا به داخل رودخانه انداخت و بالای سرم رسید. دستم را گرفت و با دست چنان زد که کتف چپم آسیب دید و آرنجم شکست.
همان لحظه دیدم بالای سرم ایستاده است. ناخودآگاه دو دستم را سمت صورتش بردم. دستم را گرفت و انگشتم را شکست. درد در تمام وجودم می‌پیچید چون کتفم هم در رفته بود؛ با تمام قدرت فریاد می‌زدم، با این‌حال لحظه‌ای به استفاده از سلاح سازمانی برای دفاع فکر نکردم، چون دو توله خرس منتظر مادرشان بودند.
در همین لحظه همکارم رسید و شروع به فریاد زدن کرد تا خرس من را رها کند. وقتی خرس مطمئن شد خطری توله‌هایش را تهدید نمی‌کند به سمت آن‌ها برگشت».
ساده‌ترین راهی که ممکن است برای گریز از این مهلکه و نجات جان این محیطبان به ذهن خطور کند استفاده از اسلحه سازمانی است؛ پس چرا او یا همکار همراهش از سلاحشان برای کشتن خرس استفاده نکرده‌اند؟
چرا از سلاح استفاده نمی‌کنم
غلامرضا حیدری به ما می‌گوید: در طول ۲۵سال فعالیتم ندیدم هیچ محیط‌بانی از اسلحه استفاده کند؛ ما اسلحه سازمانی داریم اما حتی اگر دوباره به من حمله شود هم از سلاح استفاده نمی‌کنم؛ چراکه وظیفه ما مراقبت از زیستگاه طبیعی و حفظ حیوانات است.
این محیطبان ادامه می‌دهد: محیط‌بانی را دوست دارم و سال‌هاست با حیات‌وحش زندگی می‌کنم و چون متولد همین محل هستم با جنگل آشنایی دارم. تنها توقع من از مسئولان محیط زیست توجه بیشتر به امنیت و حفظ سلامت محیط‌بان‌هاست.
حیدری پیش از این، دو بار دیگر هم مورد حمله شکارچیان قرار گرفته است. خودش می‌گوید: یک بار به من چاقو زدند و یک بار هم سرم را به سنگ کوبیدند و هر دو دفعه هم بستری شدم. پس از ۲۵سال که به صورت قراردادی و در هر ماه ۱۸روز سرکار هستیم، از امسال حقوقم به ۱۲میلیون تومان افزایش پیدا کرده است.
همه تلاش ما حفظ جان محیط‌بان‌هاست
ضرورت تأمین امنیت جانی محیط‌بان‌ها در چنین شرایطی و شرط استفاده از سلاح توسط آن‌ها هنوز با ابهام مواجه است.
فرمانده یگان حفاظت محیط زیست در گفت‌وگو با قدس در این خصوص توضیح می‌دهد: رویکرد ما در حوزه مدیریت یگان حفاظت، حفظ جان و سلامت نیروی انسانی است و جنبه اصلی حوزه مدیریت یگان حفاظت محیط زیست، محیط‌بانان هستند.
سرهنگ جمشید محبت خانی ادامه می‌دهد:همه تلاش ما این است که جان محیط‌بان‌ها را حفظ کنیم تا هنگام مأموریت اتفاقی برایشان نیفتد، چراکه مأموریت آن‌ها خطیر و مقدس است و جامعه‌ای که روبه‌روی محیط‌بان‌ها قرار می‌گیرند تقریباً همه مسلح هستند.
فرمانده یگان حفاظت محیط زیست با اشاره به اقدامات صورت گرفته درراستای کاهش حوادث برای محیط‌بانان، می‌گوید: محیط‌بان‌ها را آموزش داده‌ایم که اگر خدای ناخواسته لازم شد، برای دفاع از خود از سلاح استفاده کنند.
سلاح را همراه با برگ مأموریت، شوکر، گاز اشک‌آور و... در اختیارشان قرار داده‌ایم تا جان آن‌ها هنگام مواجهه با جرم و مجرم چه در بحث محیط زیست و چه در مواجهه با شکارچی غیرمجاز در خطر نباشد.
محبت‌خانی ادامه می‌دهد: حتی ممکن است گونه حیات وحش به محیطبان حمله کند و فرد مجبور به استفاده از اسلحه شود.
ضمن آنکه با توجه به هزینه‌ای که برای پرورش هر محیطبان صرف می‌شود و از سوی دیگر، ارزش بسیار بالای تجربه‌ای که هر محیطبان بدست می‌آورد نباید به‌راحتی او را که چندین سال خدمت کرده از دست بدهیم.
باید نگاه اجتماعی داشته باشیم
فرمانده یگان حفاظت محیط زیست با اشاره به اینکه جرایم مختلفی برای شکار غیرمجاز، قاچاق چوب و... وجود دارد، اظهار می‌کند: این موضوع را نباید تنها با نگاه مجازات ببینیم بلکه باید نگاه اجتماعی به مسئله داشته و ببینیم چه کاری باید انجام دهیم که مجرم نداشته باشیم.
فردی که برای ارتکاب جرم به صحنه می‌آید، حتی درصد اندکی هم احتمال دستگیری نمی‌دهد، چراکه اگر بداند دستگیر می‌شود ورود به منطقه نمی‌کند. چنین فردی به دلیل قوانین ضعیف دست به جرم نمی‌زند؛ بلکه بیشتر به این فکر می‌کند که دستگیر نمی‌شود و محیطبان، او را نمی‌بیند یا اگر ببیند، می‌تواند فرار کند.
محبت‌خانی تصریح می‌کند: ما همواره از محیط‌بانان خواهش می‌کنیم حتماً قوانین مربوط به حوزه ضابط قضایی ویژه خودشان را مطالعه کنند، چراکه محیط‌بانی حرفه‌ای است که در آن محیط‌بانان باید سلاح به دست بگیرند، بنابراین حتماً لازم است همیشه قانون به‌کارگیری سلاح را بخوانند تا اگر در جایی نیاز باشد، به عنوان آخرین راهکار طبق قانون از آن استفاده کنند.
لایحه حمایت بیمه‌ای و قضایی از محیط‌بانان
محبت خانی با اشاره به لایحه حمایت بیمه‌ای و قضایی از محیط‌بانان می‌گوید: این لایحه دو سال پیش با رأی بالایی در مجلس به تصویب رسید و پس از آن برای اجرا به دولت ابلاغ شد که هم‌اکنون در سازمان محیط زیست در حال اجراست.
براساس قانون، سازمان محیط زیست موظف است محیط‌بان‌ها را در موضوعات مختلف مأموریتی بیمه کند و مورد حمایت مأموریتی قرار دهد که این موضوع از دو سال گذشته تاکنون کاملاً انجام شده و همه محیط‌بان‌ها زیر خدمات پوشش بیمه مسئولیت، بیمه عمر و بیمه تکمیلی هستند.
وی با اشاره به قانون به‌کارگیری سلاح و لحاظ شدن آن در حمایت بیمه‌ای قضایی از محیط‌بانان، یادآور می‌شود: در گذشته به صورت مشخص برای محیط‌بان‌ها قانون به‌کارگیری سلاح وجود نداشت؛ اما اکنون برای جنگلبان و محیطبان، قانون به‌کارگیری سلاح تصویب شده و بر پایه قانون، محیط‌بانان در دوره‌های آموزشی شرکت می‌کنند و آموزش‌های لازم را در این خصوص فرامی‌گیرند.
هرچند در این قانون تأکید شده آن‌ها در صورت نیاز، به عنوان آخرین راهکار می‌توانند از سلاح برای حفظ جان خود و دیگر همکاران حافظ محیط زیست استفاده کنند.
پیگیری اصلاح قانون حمل سلاح
گفتنی است به‌تازگی معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست نیز از بازبینی و اصلاح قانون حمل سلاح با هدف حمایت بیشتر از محیط‌بان‌ها خبر داده است.
شینا انصاری گفته است محیط‌بانان به علت نوع کارشان همواره با خطراتی در حوزه کاری خود مواجه‌اند و همیشه جانشان در خطر است، بر این اساس اقداماتی را هم در راستای ارتقای وضعیت معیشتی و هم حمایت‌های قضایی در دستور کار داریم.
در این راستا یکی از قوانینی که دنبال می‌کنیم اصلاح قانون حمل سلاح با رویکرد حمایت بیشتر از محیط‌بانان است.
وعده‌های رئیس سازمان حفاظت محیط زیست و همچنین اظهارات فرمانده یگان حفاظت محیط زیست در حالی است که چندی پیش رسانه‌ها از صدور حکم اعدام برای محمدامین خوارزمی، محیطبان شصت‌ساله کرمانی خبر دادند؛ محیط‌بانی که پس از نزدیک به ۳۰سال سابقه خدمت در محیط زیست و محیط‌بانی، دو سال پیش به سوی یک شکارچی در محدوده شکار ممنوع رابر استان کرمان شلیک می‌کند و از همان روز نیز که این اتفاق برای او افتاده و در زندان است، حقوقش در سازمان محیط زیست قطع شده است.