ازاین‌رو یکی از مهمترین اولویت‌های سیاست انرژی، متنوع سازی منابع است. در این میان صنایع با چالش‌های جدی در بهینه‌سازی مصرف انرژی مواجه‌اند که نوآوری‌های پژوهشگران در این زمینه می‌تواند راهگشای مشکلات باشد. اما آیا همیشه این پژوهش‌ها راه خود را به صنعت پیدا می‌کنند؟
بدین منظور با یکی از پژوهشگران برتر در حوزه صنعت و ارتباط آن با دانشگاه که موفق به اختراعی در زمینه کاهش مصرف سوخت شده، به گفت و گو نشستیم تا از چالش‌های مسیر تحقیق و توسعه و سختی‌های جلب اعتماد صنایع برای به‌کارگیری فناوری‌های نوین بگوید؛ از اختراعی که می‌تواند بازدهی احتراق را افزایش و مصرف سوخت را کاهش دهد. او از تجربه‌های خود در مسیر پیوند علم و صنعت می‌گوید؛ مسیری که همواره هموار نبوده، اما با تلاش و تعهد، به نتایجی ارزشمند منتهی شده است.
سوسن خسرویار که در سال جاری به‌عنوان پژوهشگر برتر استان و در سال ۱۴۰۲ در سطح دانشگاه در گروه مهندسی و کشاورزی منتخب شده است، به ایسنا گفت: در راستای ارتباط دانشگاه با صنعت، چندین طرح پژوهشی ارائه کرده‌ایم که به حل مشکلات و چالش‌های صنعتی کمک می‌کند.
عضو کمیته تحقیقات آب و فاضلاب و معاونت غذا و دارو افزود: در فرآیند انتخاب پژوهشگر برتر، امتیازات مختلفی بر اساس مقالات علمی، تألیف کتاب، اجرای طرح‌های برون‌دانشگاهی، تدوین استانداردها و سایر فعالیت‌های پژوهشی در نظر گرفته می‌شود. مستندات مربوط به این فعالیت‌ها به استان ارسال شده و پس از ارزیابی دقیق و رقابت با پژوهشگران دیگر، موفق به کسب این عنوان شدم.
وی ادامه داد: رشته مهندسی شیمی قابلیت نفوذ در حوزه‌های مختلفی از جمله صنایع غذایی، نفت، پتروشیمی و گاز را دارد. این رشته یک تخصص علمی مادر محسوب می‌شود، زیرا بسیاری از واکنش‌های شیمیایی، چه در بدن انسان و چه در محیط پیرامون، بر اساس اصول این علم صورت می‌گیرد.
این پژوهشگر برتر عنوان کرد: مهندسی شیمی در کشور، به‌ویژه در مناطق نفت‌خیز جنوب، توسط متخصصان و دانش‌آموختگان برجسته توسعه یافته است و پایه علمی بسیار قوی دارد. بسیاری از مهندسان این حوزه، سرمایه‌های ملی محسوب می‌شوند و در صنایع داخلی و حتی در خارج از کشور موفقیت‌های قابل توجهی داشته‌اند.
عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد قوچان بیان کرد: رشته‌های فنی، به‌ویژه مهندسی شیمی، تا چند سال گذشته جایگاه بالایی در کشور داشتند و خراسان رضوی یکی از قطب‌های این رشته محسوب می‌شد؛ اما در سال‌های اخیر، تمایل به ورود در رشته‌های فنی کاهش یافته که این موضوع می‌تواند در آینده چالش‌هایی را برای تأمین نیروی متخصص در این حوزه ایجاد کند.
این مشاور حوزه صنعت، ضمن تأکید بر افزایش گرایش دانش‌آموختگان حوزه نفت و پتروشیمی به مهاجرت، تصریح کرد: باوجود پیشینه قوی مهندسی شیمی در کشور، چالش‌هایی مانند فناوری‌های قدیمی در صنایع، وابستگی به تکنولوژی خارجی و کمبود سرمایه‌گذاری در به‌روزرسانی فرآیندهای صنعتی، مانع از رشد مطلوب این حوزه شده است. همچنین، با وجود اینکه در زمینه پژوهش‌های نظری جایگاه خوبی داریم، اما در بخش عملی و کاربردی هنوز به سطح کشورهای توسعه‌یافته نرسیده‌ایم.
این پژوهشگر برتر درباره حوزه تخصصی فعالیت خود بیان کرد: بیشتر تحقیقاتم در زمینه بهینه‌سازی مصرف سوخت متمرکز است و علاوه بر این، علاقه زیادی به حوزه داروهای گیاهی دارم. اما بهینه‌سازی مصرف سوخت به‌دلیل کاهش ذخایر سوخت‌های فسیلی و نیاز به استفاده بهینه از منابع انرژی، اهمیت ویژه‌ای دارد.
خسرویار ادامه داد: در حال حاضر، بسیاری از صنایع کشور همچنان از سوخت‌های فسیلی به‌صورت غیر بهینه استفاده می‌کنند. در سال‌های اخیر، به دلیل نبود برنامه‌ریزی برای انرژی‌های تجدیدپذیر، در شرایط سرما مجبور به استفاده از سوخت‌های جایگزین مانند مازوت شدیم که آلاینده‌های زیادی تولید می‌کند. این موضوع، علاوه بر ایجاد آلودگی، نشان‌دهنده نیاز جدی به بهینه‌سازی مصرف سوخت در صنایع است.
عضو هیأت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد قوچان اظهار کرد: در این راستا، ما روی یک دستگاه کار کرده‌ایم که می‌تواند کربن‌های سنگین باقی‌مانده در محفظه احتراق را به سوخت تبدیل کند. این امر موجب افزایش کارایی سوخت و کاهش آلاینده‌ها می‌شود. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که بخش قابل‌توجهی از سوخت‌های مصرفی به‌صورت کامل نمی‌سوزند و هدر می‌روند، درحالی‌که با بهینه‌سازی می‌توان از این اتلاف جلوگیری کرد.
وی در پاسخ به میزان استقبال از این طرح در صنایع کشور تصریح کرد: متأسفانه صنایع هنوز تمایل زیادی به پذیرش این نوع فناوری‌ها ندارند. بسیاری از مدیران ارشد صنعتی، به‌دلیل ریسک‌های احتمالی، از تغییر در فرآیندهای خود اجتناب می‌کنند. در حال حاضر، تنها ۳۰ درصد از صنایع به پیشنهادات بهینه‌سازی توجه نشان داده‌اند و معمولاً به‌جای استفاده از فناوری‌های جدید، صرفاً به تعویض دستگاه‌ها بسنده می‌کنند. اما شرایط کنونی و کمبود منابع انرژی، این صنایع را ناچار به تغییر خواهد کرد.
پژوهش‌ها کمتر در صنعت مورد استفاده قرار می‌گیرند
خسرویار در رابطه با چالش‌های ارتباط صنعت و پژوهشگران دانشگاهی بیان کرد: یکی از مشکلات اساسی این است که پژوهش‌ها در کشور ما کمتر در صنعت مورد استفاده قرار می‌گیرند. بخشی از این مشکل به عدم تمایل صنایع به تغییر و بخشی دیگر به برخی تجربه‌های ناموفق در گذشته برمی‌گردد؛ چراکه برخی پژوهشگران، فناوری‌های نیمه‌کاره و غیرقابل اجرا را به صنعت ارائه داده‌اند و این مسئله موجب بی‌اعتمادی شده است.
وی تأکید کرد: خوشبختانه امروزه بخش‌های صنعتی بیشتر از گذشته پذیرای طرح‌های پژوهشی هستند، اما همچنان نیاز است که تحقیقات به‌صورت عملی و اجرایی ارائه شوند تا این شکاف میان دانشگاه و صنعت کاهش یابد.
وی افزود: یکی از چالش‌های مهم در همکاری با صنعت این است که صنایع معمولاً قبل از عقد قرارداد، از پژوهشگران انتظار دارند که نمونه صنعتی طرح خود را ارائه داده و نتایج آزمایش‌های آن را اثبات کنند. این روند کار را برای پژوهشگران سخت‌تر کرده است، اما خوشبختانه در سال‌های اخیر، قراردادهای پژوهشی پس از طی این مراحل، بیشتر به نتیجه می‌رسند. با این حال، دلیل عقب‌ماندگی در این زمینه را می‌توان در دو عامل جستجو کرد که می‌توان به ضعف مدیریتی در صنایع و از سوی دیگر، تجربه‌های ناموفق گذشته که موجب کاهش اعتماد صنعت به پژوهشگران است، اشاره کرد.
این پژوهشگر برتر تأکید کرد: با توجه به شرایط کنونی، صنعت کشور چاره‌ای جز پذیرش فناوری‌های جدید ندارد و این فرصتی برای گسترش همکاری‌های دانشگاه و صنعت است. ایجاد اعتماد میان این دو بخش ضروری است تا فرآیندهای صنعتی به‌روز شده و بهره‌وری افزایش یابد.
این پژوهشگر برتر درباره چالش‌های مالی نهادهای پژوهشی تصریح کرد: یکی دیگر از مشکلات جدی، کمبود بودجه‌های پژوهشی است. هزینه‌های متریال، تجهیزات و منابع علمی افزایش یافته و دانشگاه‌ها دیگر قادر به تأمین هزینه‌های پژوهشی نیستند. در چنین شرایطی، لازم است دانشگاه‌ها ارتباط قوی‌تری با صنایع و مراکز تحقیقاتی برقرار کرده و از طریق تفاهم‌نامه‌های همکاری، منابع مالی پروژه‌های تحقیقاتی را تأمین کنند.
وی درباره چشم‌انداز و اهداف آینده خود گفت: آرزو دارم که به عنوان یک مشاور صنعتی قوی، بتوانم در کنار تولیدکنندگان قرار بگیرم و به بهبود فرایندهای صنعتی کمک کنم. همچنین، امیدوارم که دانش و پژوهش‌های من تنها در حد تولید علم باقی نمانده و در عمل نیز نتایج اقتصادی و اجرایی داشته باشد.
خسرویار در پایان، خطاب به پژوهشگران تأکید کرد: فعالیت در مسیر پژوهش، با چالش‌ها و محدودیت‌های بسیاری همراه است، اما هر کسی که این مسیر را انتخاب می‌کند، باید تا رسیدن به نتیجه، با تمام توان به راه خود ادامه دهد. کمبود امکانات و انگیزه‌ها، مشکلات بزرگی هستند، اما با تعامل و استفاده از ظرفیت‌های موجود، می‌توان بر این موانع غلبه کرد. یکی از پیشنهادات مهم، ایجاد مراکز حمایتی مشابه کشورهای پیشرفته است که در آن‌ها از مرحله ایده تا اجرای کامل، از پژوهشگران حمایت می‌شود.
وی تصریح کرد: در ایران چنین بستری وجود ندارد و پژوهشگران مجبورند هزینه‌های بالایی برای استفاده از تجهیزات دانشگاه‌های دیگر بپردازند. اگر همکاری و تفاهم‌نامه‌هایی بین مراکز علمی کشور صورت بگیرد و دانشجویان بتوانند از امکانات مختلف بهره‌مند شوند، قطعاً اتفاقات بهتری در حوزه علم و پژوهش رخ خواهد داد.
انتهای پیام