جوان آنلاین: شاید تا همین چند سال پیش کسی در خصوص واکسنی تحت عنوان واکسن گارداسیل یا بیماری زگیل تناسلی اطلاعی نداشت و این واکسن این همه پرمتقاضی نبود! همه چیز از ماه رمضان سال ۹۷ و یک برنامه تلویزیونی شروع شد که فرد غیر‌پزشک در یکی از پر‌مخاطب‌ترین برنامه‌های افطار درباره این واکسن صحبت کرد و این مسئله مورد توجه قرار گرفت. حالا، اما به مدد برخی جریان‌سازی‌ها در فضای مجازی و در راستای تأمین منافع برخی افراد و شرکت‌ها، آنقدر تقاضا برای این واکسن افزایش یافته که بازار سیاهی برای گارداسیل درست شده‌است و سازمان غذا و دارو در خصوص واکسن تقلبی گارداسیل هشدار می‌دهد. واکسنی که به باور بسیاری از متخصصان نه هزینه اثربخشی‌اش مناسب است و نه برای همه افراد و گروه‌ها ضروری است، اما یک جریان‌سازی رسانه‌ای موجب شده این واکسن به یکی از پرتقاضاترین دارو‌های این روز‌ها تبدیل شود.
بالا گرفتن هر تبی نشان از وضعیتی غیر‌عادی دارد. تب تزریق واکسن اچ‌پی‌وی هم در کشورمان به شکلی غیر‌عادی بالا گرفته‌است. البته که اصل ماجرا به جریان‌سازی‌هایی باز می‌گردد که در فضای مجازی شکل گرفته و البته سر نخ آن به فضای حقیقی و منافع برخی از افراد و گروه‌ها گره می‌خورد. خلاصه‌اش اینکه واکسنی که به تأکید بسیاری از کارشناسان آنچنان ضرورتی ندارد و یک بیماری که با روش‌های پیشگیرانه قابل کنترل است، حالا به یکی از پر متقاضی‌ترین واکسن‌ها تبدیل شده به گونه‌ای که قیمت واکسن در داروخانه‌های رسمی حدود ۳ میلیون تومان است، اما در بازار سیاه اطراف داروخانه‌ها این واکسن را دو تا سه برابر می‌فروشند؛ واکسن‌هایی که اصل یا تقلبی بودنشان هم محل
تردید است.
حاشیه‌های جنجالی یک واکسن
HPV یک عفونت ویروسی شایع است که معمولاً باعث رشد غیرطبیعی پوست یا غشای مخاطی و بروز زگیل می‌شود. در بیش‌تر موارد عفونت HPV خود به خود بهبود پیدا می‌کند، اما بعضی از انواع عفونت‌های HPV باعث ایجاد زگیل تناسلی می‌شوند و بعضی می‌توانند انواع مختلفی از سرطان مثل سرطان دهانه رحم و مقعد را
ایجاد کنند.
این ویروس راه‌های انتقال مختلفی دارد که یکی از اصلی‌ترین آنها روابط جنسی است، اما از طریق تماس پوستی هم ممکن است انتقال یابد. با تمام اینها به گفته محمد احسانی‌کیا، کارشناس اقتصاد بهداشت مطالعات نشان داده‌اند که در ایران، نرخ شیوع HPV و سرطان دهانه رحم نسبت به بسیاری از کشور‌های دیگر، به ویژه در منطقه خاورمیانه، پایین‌تر است. بر اساس آمار، ایران یکی از کمترین نرخ‌های شیوع این ویروس را دارد.
وی با بیان این مطلب می‌افزاید: «یکی از مهم‌ترین چالش‌های واکسیناسیون گارداسیل در ایران، بحث هزینه اثربخشی آن است. در شرایطی که کشور با محدودیت‌های بودجه‌ای روبه‌رو است، باید بررسی شود که آیا هزینه‌های سنگین واردات و اجرای واکسیناسیون همگانی می‌تواند تأثیر متناسبی بر کاهش نرخ سرطان دهانه رحم داشته باشد یا خیر.»
از نگاه این کارشناس واکسن گارداسیل، اگرچه از نظر بالینی تأثیرگذار است، اما برای اجرای همگانی آن در کشور، باید تمامی جوانب، از جمله هزینه اثربخشی، شیوع واقعی بیماری، پذیرش اجتماعی و منابع محدود مالی کشور، مورد توجه قرار گیرد. این در حالی است که به نظر می‌رسد در شرایط فعلی، روش‌های غربالگری و مداخلات درمانی ساده‌تر، گزینه‌های بهتری برای کنترل HPV و کاهش نرخ سرطان دهانه رحم در ایران باشند.
راهکار‌های معقول‌تر پیشگیری
دکتر محمد‌رضا ناظر، متخصص بیماری‌های عفونی درباره این بیماری به «جوان» می‌گوید: «نکته‌ای که درباره زگیل‌های تناسلی در ایران همچون بیمار‌های مقاربتی وجود دارد، این است که شیوع مشخصی نمی‌توان برایش پیدا کرد، چون پنهان است.»
وی با طرح این سؤال که اگر این بیماری شیوعش زیاد شود و با فرض اینکه واکسن مربوط به این ویروس را که تبلیغ شده تزریق کنیم، دیگر مشکل حل شده و فرد مصون و ایمن می‌شود یا خیر، ادامه می‌دهد: «اگر ما همه هم و غم خود را روی پیشگیری از این ویروس بگذاریم و به دنبال پیشگیری از این ویروس با تزریق واکسن باشیم، فرد در خصوص ۳۰ بیماری دیگر که از راه مسائل جنسی انتقال می‌یابد باید چه بکند؟ بنابراین روش اصلی پیشگیری از زگیل تناسلی واکسن نیست. در بیمار‌های دیگر فرد می‌خواهد چه بکند؟ آیا ایدز خطرناک‌تر است یا زگیل تناسلی؟ آیا هپاتیت C خطرناک‌تر است یا زگیل تناسلی، بحث اصلی به نظرم این است، بنابراین این طرز فکر کاملاً اشتباه جا انداخته شده که فرد برود برای پیشگیری از زگیل تناسلی واکسن بزند و بعد بگوید خب حالا هر کاری که دوست داشتم می‌توانم انجام بدهم. در هیچ کجای دنیا چنین توصیه‌ای را مطرح نمی‌کنند و اتفاقاً دین اسلام تعهد به سلامت رفتار‌های جنسی را توصیه می‌کند.»
خطر خرید دارو خارج از شبکه رسمی
با تمام اینها، اما موج‌سازی‌های رسانه‌ای در فضای مجازی بازار تقاضای القایی برای این واکسن را آنچنان داغ کرده که شبکه دلالی اختصاصی این واکسن در اطراف داروخانه‌ها شکل گرفته است؛ شبکه‌ای که سازمان غذا و دارو درباره آن هشدار داده‌است.
روابط عمومی سازمان غذا و دارو با اشاره به اینکه واکسن گارداسیل تولید داخل مطابق با ضوابط مورد تأیید مراجع علمی و نظارتی کشور تولید و به میزان کافی در داروخانه‌های معتبر توزیع می‌شود، طی اطلاعیه‌ای اعلام کرد: در روز‌های اخیر برخی تبلیغات در فضای مجازی سعی دارند با ایجاد نگرانی درباره کمبود واکسن گارداسیل (واکسن HPV) و تبلیغ برند‌های خارجی، نیاز القایی در جامعه ایجاد کنند. این تبلیغات که اغلب از سوی افراد یا گروه‌های سودجو انجام می‌شود، هدفشان توسعه تجارت غیرقانونی دارو است و هیچ‌گونه مبنای علمی
یا منطقی ندارد.
روابط عمومی سازمان غذا و دارو تأکید کرد که هر دارویی که خارج از چرخه رسمی داروخانه‌ها عرضه شود، از نظر این سازمان فاقد اعتبار است. خرید واکسن از مسیر‌های غیرقانونی، علاوه بر تحمیل
هزینه‌های اضافی به مصرف‌کنندگان، خطرات جدی از جمله عدم اطمینان از اصالت، نگهداری در شرایط نامناسب و بروز عوارض ناخواسته را به همراه دارد.
برای جلوگیری از فروش غیرقانونی و تقلبی واکسن گارداسیل، در اقدام فرا ارگانی پلیس، ستاد مبارزه با قاچاق و دیگر اهرم‌های قهریه باید با شناسایی و برخورد قاطع با دلالان، فعالیت آنها را متوقف کنند. استقرار گشت‌های نظارتی در اطراف داروخانه‌های بیماران خاص و اجرای عملیات‌های ضدقاچاق ضروری است. همچنین، اطلاع‌رسانی مردمی و نظارت دقیق بر توزیع واکسن از طریق سامانه «تی‌تک» نیز به کنترل این بازار سیاه
کمک می‌کند.
در نهایت اینکه به قول دکتر ناظر پزشک متخصص عفونی «باید مراقب برخی جریان‌ها باشیم. مسئله دارو برای خود مافیایی دارد. ولی باز هم تأکید می‌کنم که بار‌ها و بار‌ها برای خانواده‌ها باید کلاس‌های آموزشی گذاشته شود و از طریق تلویزیون و رسانه‌ها باید حساس‌سازی‌هایی صورت بگیرد و مسئله صداقت و اخلاق مورد تأکید قرار گیرد. از طرف دیگر، باید در کشور برنامه داشته باشیم و بر اساس برنامه و پژوهش اقدام کنیم.»