وقتی میگوییم در آینده جنگها سر «آب» خواهد بود نه «نفت و گاز» یعنی صرفاً تسلیحات نظامی ابزار رقابت کشورهای مختلف برای تسلط بر دیگر کشورها نیست و غذا نیز به این امر اضافه شده است.
با توجه به افزایش نفوس در تمام کشورها و محدودیتهای صنعت کشاورزی و عدم تعادل در عدالت غذایی جمعیت جهان، حالا تأمین امنیت غذایی به یکی از اصلیترین اولویتها در کره زمین تبدیل شده است.
اما در این میان یک مشکل بزرگ به وجود آمده و آن هم تغییر اقلیم است. با اینکه ایران سالهای سال از بارندگیهای خوب و منابع بینظیر آبی بهره میبرد، اما با بروز برخی بیبرنامگیها و سوءمدیریت و برداشتهای بیرویه از آبهای زیر زمینی و کاهش بارندگیها، حالا چشم به آسمان دوخته تا در هر سال آبی، حداقل به اندازه مصرف سالانه بارش داشته باشد.
پایین آمدن سطح نزولات آسمانی سبب شده است بسیاری از کشورهای دنیا از جمله ایران به سمت افزایش سرمایهگذاری روی دیمزارهای خود بروند و از اراضی بالقوه دیم در جهت تأمین امنیت غذایی و کشت بسیاری از محصولات کشاورزی استفاده کنند.
بر اساس گزارشها و آمارهای ثبت شده، در هر سال آبی به طور متوسط ۲۴۷ میلیمتر بارندگی در ایران صورت میگیرد، این در حالی است که میانگین بارندگی سالانه سطح کره زمین ۸۵۰ میلیمتر در سال است و به عبارت دیگر، ایران فقط حدود یکسوم بارندگی متوسط جهانی را دارد.
قرار داشتن ایران در جمع کشورهای گرم و خشک از یک طرف و کاهش بارندگیها به ویژه در سال زراعی جاری، موجب کاهش کشت و پایین آمدن میزان تولید انواع غلات شده است.
در مناطقی که کشاورزی دیم رایج است، کمبود بارندگی تأثیرات شدیدی بر عملکرد محصولات گذاشته است. کشاورزان در این مناطق با کاهش قابل توجه تولید مواجه شدهاند و تأمین منابع آبی برای کشت پایدار به یکی از بزرگترین دغدغههای آنها تبدیل شده است.
این موضوع نه تنها تهدیدی برای تأمین نیاز داخلی کشور به شمار میآید، بلکه هزینههای تولید را نیز افزایش داده است به نحوی که کشاورزان مجبور به استفاده بیشتر از کودها و سموم در شرایط کمآبی هستند که همین امر فشار مالی مضاعفی بر آنها وارد میکند.
حالا مشخص شده است گرایش به سمت کشت دیم به تنهایی نمیتواند یک راهکار در جهت مدیریت دوران کم آبی باشد، بلکه در گام اول کشاورزان باید از روشهای نوین آبیاری و مدیریت منابع آبی استفاده کنند.
بیشک بهینهسازی مصرف آب و رعایت اصول صحیح آبیاری میتواند تأثیر زیادی در کاهش اثرات منفی کمبارشی داشته باشد.
ضمن اینکه توسعه و استفاده از فناوریهای نوین کشاورزی مانند سیستمهای آبیاری تحت فشار و مدیریت هوشمند مزرعه نیز بهرهوری را افزایش میدهد و از بروز بحران آبی جلوگیری میکند.
همچنین یکی از مسائل مهمی که باید برای کشاورزی دیم مدنظر واقع شود افزایش بهرهوری نزولات در کشور است که این مهم با اعمال مدیریت جامع حوضه آبخیز و کاهش تبخیر و ذخیرهسازی آن امکانپذیر خواهد بود. یعنی با گسترش آبخیزداری مردمی میتوان از قطره قطره نزولات آسمانی استفاده کرد.
محمدرضا هادیلو
کشت دیم، مدیریت کلان میخواهد
وقتی میگوییم در آینده جنگها سر «آب» خواهد بود نه «نفت و گاز» یعنی صرفاً تسلیحات نظامی ابزار رقابت کشورهای مختلف برای تسلط بر دیگر کشورها نیست و غذا نیز به این امر اضافه شده است.
صاحبخبر -
∎