شهر زنجان موزه‌ای دارد به نام موزه باستان‌شناسی و مردان نمکی. موزه‌ای که در آن، تاریخ و تمدن بشری به طور شفاهی با بازدیدکنندگانش حرف می‌زند.
در این موزه، ۶ جسد وجود دارد که گویا متعلق به دوران هخامنشیان و ساسانیان است. اجسادی با ریش‌سفید و هیکل نمکی که تماشا کردنش، همه را مات و مبهوت می‌کند.
از لحاظ تاریخی، موزه باستان‌شناسی و مردان نمکی یکی از مهم‌ترین موزه‌های جهان به شمار می‌رود. مردان نمکی موجود در این موزه، به‌قدری باارزش هستند که تاکنون قیمتی روی آن‌ها گذاشته نشده است.
مومیایی‌هایی که در این موزه وجود دارند، بسیار حیرت‌انگیز و تماشایی هستند.
تاریخچه
عمارت ذوالفقاری (موزه باستان‌شناسی) در یکی از محلات قدیمی شهر زنجان موسوم به محله «دالان آلتی» در ضلع شمالی سبزه‌میدان و مسجد جامع قرار دارد. این بنا، ساختمان مسکونی و اداری حکمران زنجان بوده است که در حال حاضر فقط عمارت بیرونی آن باقی‌مانده است. بنا به روایاتی، این خانه توسط سردار اسعدالدوله (پدر محمود خان) در اواخر حکومت قاجار بنا شده و پس از وی محمودخان در آن زندگی گذرانیده است. در سال ۱۳۷۹ میراث‌فرهنگی استان زنجان تصمیم به حفاظت و مرمت عمارت ذوالفقاری گرفت و در این راستا بنای مذکور در چندین مرحله مرمت و بازسازی شد.
اسرار مردان نمکی چیست؟
معادن نمک چهرآباد در شهر زنجان ۶ مومیایی را در دل خود جا داده بود که در حین حفاری و استخراج نمک از این معادن پیدا شدند. نخستین مومیایی کشف شده، جسد نیم‌تنه‌ای با ریش، موی بلند و حلقه گوشواره طلا در گوش بود و در اطراف آن مومیایی اشیایی چون تکه سبد، میخ‌های چوبی و طناب‌های گیاهی هم وجود داشت که در حین خاک‌برداری در زمستان ۱۳۷۲ از معادن نمک پیدا شد و بعد از کاوش‌های باستان‌شناسی به پژوهشکده حفاظت و مرمت آثار تاریخی - فرهنگی سازمان میراث‌فرهنگی فرستاده شد.
در پاییز سال ۸۳ کارگران در حین کار باردیگر با بقایای اسکلت انسانی مواجه شدند که به دلیل کار با بولدوزر تا حد زیادی از بین رفته بود. با جست‌وجوی معدن‌کاران در میان خاک‌های آشفته، علاوه بر جمع‌آوری قسمت‌هایی از بقایای انسانی تکه تکه شده، شماری از اشیا بدست آمده توسط بهره‌بردار به اداره میراث فرهنگی و گردشگری استان منتقل شد.
بقایای انسانی این مومیایی پس از انتقال به میراث فرهنگی، مرد نمکی ۲ نام‌گذاری شد. این بقایا متعلق به مردی میانسال با میانگین قد حدود ۱۸۰ سانتی‌متر بوده که در جریان ریزش دیواره‌ها و سقف تونل کشته شده بوده است.
جوان‌ترین مومیایی
سالم‌ترین و کامل‌ترین مومیایی کشف شده در معدن باوجود آسیب‌دیدگی‌ای که به هنگام مرگ داشته است، بیشتر قسمت‌های بدن آن سالم مانده که شامل مجموعه استخوان‌ها و بافت نرم است که بر اثر از دست دادن آب بدن کاملاً خشک شده. این جسد به هنگام کشف در وضعیت دمر قرار داشت، به شکلی که صورت و قسمت جلو بدن روی خاک قرار گرفته بود، براساس تحقیقات صورت گرفته، مشخص شد این مومیایی طبیعی، پسر جوانی بوده که به هنگام مرگ حدود ۱۶ سال داشته.
قد این مومیایی ۱۷۰ تا ۱۷۵ سانتی‌متر است. بر گوش‌هایش حلقه‌هایی از جنس نقره دیده می‌شود. موهای سر وی کوتاه و به رنگ خرمایی است. به همراه این جوان مومیایی‌شده اشیای جالب توجهی نیز کشف شد.
در میان مردان نمکی کشف شده، سه مرد نمکی مربوط به زمان هخامنشیان (در حدود ۴۰۰ سال پیش از میلاد) و دو مرد نمکی دیگر نیز مربوط به اواخر دوران ساسانی (حدود ۴۰۰ سال تا ۶۰۰ سال بعد از میلاد) هستند. بد نیست بدانید مردان نمکی با ارزش‌ترین اشیا کشف شده در دنیا محسوب می‌شوند که تاکنون نتوانسته‌اند قیمت گذاری شوند.
موزه زنجان
موزه باستان شناسی زنجان از سه بخش مختلف همانند پیش از تاریخ، بخش تاریخی و بخش تاریخ اسلامی تشکیل شده است و در هر کدام از آن‌ها، اشیای مربوط به آن زمان نگهداری می‌شود. تعدادی از این عتیقه‌ها شامل کاسه‌های سفالین، خمره ذخیره آرد، کاشی ستاره‌ای و زرین فام و ظروف مسی قلم‌زنی است.
«مردان نمکی» مرموزترین مومیایی‌های ایرانی
۲هزارو۵۰۰ سال پیش گروهی از معدنچیان ایران باستان هنگام استخراج نمک از معدنی در کوه‌های ماهنشان زنجان براثر حادثه جان خود را از دست دادند؛ اما مومیایی آن‌ها باقی ماند و حالا اجساد این معدنچیان در موزه زنجان به‌نمایش‌درآمده است.
صاحب‌خبر -
∎