همشهری‌آنلاین، مهدی خداپرست،مشاور مدیرعامل و مدیر روابط عمومی سازمان سرمایه‌گذاری و مشارکت های مردمی: توسعه و آبادانی کلان‌شهر تهران، به‌عنوان پایتخت و قلب اقتصادی کشور، مستلزم برنامه‌ریزی دقیق، تأمین منابع مالی پایدار و بهره‌گیری از تمامی ظرفیت‌های موجود است. در این میان، نقش مردم و سرمایه‌گذاران بخش خصوصی، به‌عنوان دو بازوی توانمند مدیریت شهری، غیرقابل‌انکار است. اگرچه مسئولیت اصلی سیاست‌گذاری و هدایت توسعه بر عهده مدیران شهری و دولتی است، اما بدون همراهی و مشارکت فعال مردم و بخش خصوصی، دستیابی به توسعه پایدار ممکن نخواهد بود.
مردم، صاحبان اصلی شهر
هیچ پروژه عمرانی و توسعه‌ای بدون همراهی و مشارکت مردم به نتیجه مطلوب نمی‌رسد. شهروندان، نه‌تنها مصرف‌کنندگان خدمات شهری، بلکه سهامداران اصلی توسعه شهر هستند. پرداخت عوارض شهری، رعایت حقوق شهروندی، همکاری در نگهداری از فضاهای عمومی و ارائه پیشنهادهای سازنده برای بهبود خدمات، نمونه‌هایی از مشارکت مردمی در اداره شهر هستند. اما مشارکت مردم نباید تنها به این موارد محدود شود.
تهران نیازمند تقویت فرهنگ «مشارکت فعال» است؛ یعنی مردمی که نه‌فقط نظاره‌گر بلکه تصمیم‌گیرنده و سرمایه‌گذار در پروژه‌های شهری باشند. بسیاری از شهرهای توسعه‌یافته، با استفاده از الگوهای مشارکتی، شهروندان را به سرمایه‌گذاری در پروژه‌های مختلف تشویق کرده‌اند. برای نمونه، در برخی کشورها، مردم با خرید سهام پروژه‌های عمرانی مانند ساخت مترو، آزادراه‌ها و پارک‌های شهری، در توسعه شهر خود سهیم می‌شوند. این مدل می‌تواند در تهران نیز پیاده‌سازی شود.
سرمایه‌گذاران، موتور محرک توسعه شهری
مدیریت شهری بدون بهره‌گیری از ظرفیت‌های بخش خصوصی، با مشکلات مالی و اجرایی متعددی روبه‌رو خواهد شد. تجربه جهانی نشان داده است که دولت‌ها به‌تنهایی قادر به تأمین مالی و اجرای پروژه‌های زیربنایی نیستند و بهترین راهکار، استفاده از مدل‌های همکاری عمومی-خصوصی (PPP) است.
بخش خصوصی با سرمایه‌گذاری در پروژه‌های کلیدی مانند توسعه حمل‌ونقل عمومی، ساخت شهرک‌های مسکونی، بهبود زیرساخت‌های گردشگری و ایجاد مراکز تجاری و فرهنگی، نقش مهمی در بهبود کیفیت زندگی شهروندان ایفا می‌کند. اما شرط اصلی این مشارکت، ایجاد محیطی امن و شفاف برای سرمایه‌گذاران است. قوانین پایدار، کاهش بوروکراسی، حمایت‌های حقوقی و ارائه مشوق‌های اقتصادی، ازجمله عواملی هستند که سرمایه‌گذاران را به ورود به پروژه‌های شهری تشویق می‌کنند.
مدیریت شهری، تسهیل‌گر و ناظر توسعه
نقش مدیریت شهری در این میان، ایجاد بسترهای لازم برای جذب سرمایه و مشارکت مردمی است. مدیران شهری باید با اتخاذ سیاست‌های کارآمد، از یک‌سو سرمایه‌گذاران را به مشارکت در پروژه‌های توسعه‌ای ترغیب کنند و از سوی دیگر، اعتماد عمومی را برای همراهی با برنامه‌های شهری جلب نمایند.
یکی از مهم‌ترین اقدامات مدیریت شهری، توسعه شفافیت و پاسخگویی است. مردم و سرمایه‌گذاران زمانی وارد میدان مشارکت می‌شوند که بدانند منابع مالی‌شان به درستی مدیریت شده و در مسیر توسعه شهر هزینه می‌شود. انتشار گزارش‌های مالی پروژه‌ها، ارائه آمار دقیق از عملکرد شهرداری و برگزاری نشست‌های هم‌اندیشی با شهروندان و سرمایه‌گذاران، می‌تواند این اعتماد را تقویت کند.
بیانات رهبر معظم انقلاب؛ نقشه راه توسعه مردمی
رهبر معظم انقلاب اسلامی همواره بر اهمیت نقش مردم در توسعه کشور تأکید داشته‌اند. ایشان در بیانات اخیر خود، با اشاره به ظرفیت‌های عظیم مردمی، مسئولین را به بهره‌گیری از این ظرفیت برای تحقق اهداف توسعه‌ای کشور توصیه کرده‌اند:
"این ظرفیت کشور ما است. من عرض می‌کنم که این یک ثروت عظیم ملّی است و از این باید استفاده کرد. دولت محترم و رئیس‌جمهور محترم ان‌شاءالله برای مردم، با مردم، در میان مردم از این 'ظرفیّت عظیم مردمی' استفاده کنند و از آن برای رسیدن به اهدافی که ذکر کردند و راهی که می‌خواهند بروند، بهره بگیرند."
این سخنان، تأکیدی بر این واقعیت است که مسئولان شهری باید مردم را نه به‌عنوان مخاطب، بلکه به‌عنوان شرکای اصلی توسعه ببینند. مشارکت مردم، نه‌تنها باری از دوش دولت و مدیریت شهری برمی‌دارد، بلکه باعث افزایش بهره‌وری و سرعت اجرای پروژه‌های عمرانی نیز می‌شود.
جمع‌بندی؛ آینده تهران در گرو مشارکت همگانی
تهران، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین شهرهای ایران و منطقه، نیازمند نگاه جدیدی به مقوله توسعه است. توسعه پایدار شهری زمانی محقق خواهد شد که مردم، سرمایه‌گذاران و مدیران شهری در کنار یکدیگر، برای ساختن آینده‌ای بهتر تلاش کنند.
اکنون زمان آن رسیده است که با بهره‌گیری از ظرفیت‌های مردمی و بخش خصوصی، مسیر توسعه تهران را هموارتر کنیم. با ایجاد بسترهای مناسب، شفاف‌سازی فرآیندهای اجرایی، ارائه مشوق‌های اقتصادی و فرهنگ‌سازی برای مشارکت، می‌توان تهران را به شهری پیشرو در توسعه پایدار تبدیل کرد؛ شهری که نه‌تنها از نظر زیرساختی، بلکه از نظر اجتماعی و اقتصادی نیز الگویی موفق برای سایر شهرهای کشور باشد.
همشهری‌آنلاین، مهدی خداپرست،مشاور مدیرعامل و مدیر روابط عمومی سازمان سرمایه‌گذاری و مشارکت های مردمی: توسعه و آبادانی کلان‌شهر تهران، به‌عنوان پایتخت و قلب اقتصادی کشور، مستلزم برنامه‌ریزی دقیق، تأمین منابع مالی پایدار و بهره‌گیری از تمامی ظرفیت‌های موجود است. در این میان، نقش مردم و سرمایه‌گذاران بخش خصوصی، به‌عنوان دو بازوی توانمند مدیریت شهری، غیرقابل‌انکار است. اگرچه مسئولیت اصلی سیاست‌گذاری و هدایت توسعه بر عهده مدیران شهری و دولتی است، اما بدون همراهی و مشارکت فعال مردم و بخش خصوصی، دستیابی به توسعه پایدار ممکن نخواهد بود.
مردم، صاحبان اصلی شهر
هیچ پروژه عمرانی و توسعه‌ای بدون همراهی و مشارکت مردم به نتیجه مطلوب نمی‌رسد. شهروندان، نه‌تنها مصرف‌کنندگان خدمات شهری، بلکه سهامداران اصلی توسعه شهر هستند. پرداخت عوارض شهری، رعایت حقوق شهروندی، همکاری در نگهداری از فضاهای عمومی و ارائه پیشنهادهای سازنده برای بهبود خدمات، نمونه‌هایی از مشارکت مردمی در اداره شهر هستند. اما مشارکت مردم نباید تنها به این موارد محدود شود.
تهران نیازمند تقویت فرهنگ «مشارکت فعال» است؛ یعنی مردمی که نه‌فقط نظاره‌گر بلکه تصمیم‌گیرنده و سرمایه‌گذار در پروژه‌های شهری باشند. بسیاری از شهرهای توسعه‌یافته، با استفاده از الگوهای مشارکتی، شهروندان را به سرمایه‌گذاری در پروژه‌های مختلف تشویق کرده‌اند. برای نمونه، در برخی کشورها، مردم با خرید سهام پروژه‌های عمرانی مانند ساخت مترو، آزادراه‌ها و پارک‌های شهری، در توسعه شهر خود سهیم می‌شوند. این مدل می‌تواند در تهران نیز پیاده‌سازی شود.
سرمایه‌گذاران، موتور محرک توسعه شهری
مدیریت شهری بدون بهره‌گیری از ظرفیت‌های بخش خصوصی، با مشکلات مالی و اجرایی متعددی روبه‌رو خواهد شد. تجربه جهانی نشان داده است که دولت‌ها به‌تنهایی قادر به تأمین مالی و اجرای پروژه‌های زیربنایی نیستند و بهترین راهکار، استفاده از مدل‌های همکاری عمومی-خصوصی (PPP) است.
بخش خصوصی با سرمایه‌گذاری در پروژه‌های کلیدی مانند توسعه حمل‌ونقل عمومی، ساخت شهرک‌های مسکونی، بهبود زیرساخت‌های گردشگری و ایجاد مراکز تجاری و فرهنگی، نقش مهمی در بهبود کیفیت زندگی شهروندان ایفا می‌کند. اما شرط اصلی این مشارکت، ایجاد محیطی امن و شفاف برای سرمایه‌گذاران است. قوانین پایدار، کاهش بوروکراسی، حمایت‌های حقوقی و ارائه مشوق‌های اقتصادی، ازجمله عواملی هستند که سرمایه‌گذاران را به ورود به پروژه‌های شهری تشویق می‌کنند.
مدیریت شهری، تسهیل‌گر و ناظر توسعه
نقش مدیریت شهری در این میان، ایجاد بسترهای لازم برای جذب سرمایه و مشارکت مردمی است. مدیران شهری باید با اتخاذ سیاست‌های کارآمد، از یک‌سو سرمایه‌گذاران را به مشارکت در پروژه‌های توسعه‌ای ترغیب کنند و از سوی دیگر، اعتماد عمومی را برای همراهی با برنامه‌های شهری جلب نمایند.
یکی از مهم‌ترین اقدامات مدیریت شهری، توسعه شفافیت و پاسخگویی است. مردم و سرمایه‌گذاران زمانی وارد میدان مشارکت می‌شوند که بدانند منابع مالی‌شان به درستی مدیریت شده و در مسیر توسعه شهر هزینه می‌شود. انتشار گزارش‌های مالی پروژه‌ها، ارائه آمار دقیق از عملکرد شهرداری و برگزاری نشست‌های هم‌اندیشی با شهروندان و سرمایه‌گذاران، می‌تواند این اعتماد را تقویت کند.
بیانات رهبر معظم انقلاب؛ نقشه راه توسعه مردمی
رهبر معظم انقلاب اسلامی همواره بر اهمیت نقش مردم در توسعه کشور تأکید داشته‌اند. ایشان در بیانات اخیر خود، با اشاره به ظرفیت‌های عظیم مردمی، مسئولین را به بهره‌گیری از این ظرفیت برای تحقق اهداف توسعه‌ای کشور توصیه کرده‌اند:
"این ظرفیت کشور ما است. من عرض می‌کنم که این یک ثروت عظیم ملّی است و از این باید استفاده کرد. دولت محترم و رئیس‌جمهور محترم ان‌شاءالله برای مردم، با مردم، در میان مردم از این 'ظرفیّت عظیم مردمی' استفاده کنند و از آن برای رسیدن به اهدافی که ذکر کردند و راهی که می‌خواهند بروند، بهره بگیرند."
این سخنان، تأکیدی بر این واقعیت است که مسئولان شهری باید مردم را نه به‌عنوان مخاطب، بلکه به‌عنوان شرکای اصلی توسعه ببینند. مشارکت مردم، نه‌تنها باری از دوش دولت و مدیریت شهری برمی‌دارد، بلکه باعث افزایش بهره‌وری و سرعت اجرای پروژه‌های عمرانی نیز می‌شود.
جمع‌بندی؛ آینده تهران در گرو مشارکت همگانی
تهران، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین شهرهای ایران و منطقه، نیازمند نگاه جدیدی به مقوله توسعه است. توسعه پایدار شهری زمانی محقق خواهد شد که مردم، سرمایه‌گذاران و مدیران شهری در کنار یکدیگر، برای ساختن آینده‌ای بهتر تلاش کنند.
اکنون زمان آن رسیده است که با بهره‌گیری از ظرفیت‌های مردمی و بخش خصوصی، مسیر توسعه تهران را هموارتر کنیم. با ایجاد بسترهای مناسب، شفاف‌سازی فرآیندهای اجرایی، ارائه مشوق‌های اقتصادی و فرهنگ‌سازی برای مشارکت، می‌توان تهران را به شهری پیشرو در توسعه پایدار تبدیل کرد؛ شهری که نه‌تنها از نظر زیرساختی، بلکه از نظر اجتماعی و اقتصادی نیز الگویی موفق برای سایر شهرهای کشور باشد.