تراشه‌ها و ریزتراشه‌ها قطعات الکترونیکی بسیار کوچکی (عمدتاً در ابعاد نانو و کمتر از آن) هستند که در اکثر قریب به اتفاق وسایل و لوازم الکتریکی و الکترونیکی کاربرد دارند.
اصولاً صنعت الکترونیک شامل محصولات و قطعات متنوعی مانند؛ نیمه‌هادی‌ها (مثل سیلیسیوم و ژرمانیوم)، انواع IC، دیود، مقاومت، خازن، ترانزیستورها، LED و مدارات هستند.
برخی از این قطعات به‌قدری ریز هستند که می‌توان هزاران قطعه از آن را بر روی یک تراشه به اندازه ناخن دست یک انسان نصب کرد که البته فقط با استفاده از میکروسکوپ‌های بسیار قوی قابل رؤیت هستند.
کشورهایی مانند؛ آمریکا و ژاپن، آلمان، چین، کره جنوبی و تایوان جزء بزرگترین تولید کنندگان این قطعات که نقش حیاتی در صنایع مختلف دارند، به شمار می‌روند.
اهمیت این صنعت در حدی است که گفته می‌شود حدود 15 درصد از تولید ناخالص ملی کشور صرف خرید همین قطعات (تجهیزات و قطعات میکرو) می‌شود.
یکی از مصادیق بسیار مهم کاربرد این قطعات در هوش مصنوعی است و از آنجا که این موضوع در دنیای آینده نقش فوق‌العاده‌ای دارد، لذا توسعه و تقویت فوری صنایع مربوط به حوزه قطعات الکترونیکی یک ضرورت اجتناب ناپذیر است.
البته جمهوری اسلامی ایران بیش از دو دهه است که وارد این صنعت شده و با سرعت قابل قبولی در حال پیشرفت در این مسیر است و امید می‌رود با توجه به تحولات صنعت مربوط به هوش مصنوعی، به زودی بر سرعت رشد فعالیت‌ها در این زمینه افزوده شود.
به گفته متولیان این حوزه «طراحی ریزتراشه» که از ۲۵ سال پیش در کشور آغاز شده، با یک شیب قابل قبول در کشور در حال رشد و تقویت است. از نظر فناوری نیز زیرساخت‌های خوبی در زمینه میکروالکترونیک ایجاد شده و به گفته کارشناسان این حوزه می‌توان ادعا کرد که ایران به جایگاه نسبتاً قابل قبولی دست یافته است، با این حال تا رسیدن به جایگاه لازم فاصله نسبتاً زیادی داریم.
خبرنگار مهر به منظور کسب اطلاع بیشتر درباره فعالیت‌های شرکت‌های دانش بنیان داخلی در این صنعت به سراغ رییس کارگروه زیرساخت‌های میکروالکترونیک رفتیم. او در گفت‌وگو با خبرنگار این رسانه با اشاره به اینکه هم اکنون حدود ۲۰۰ شرکت دانش بنیان در زمینه ساخت تجهیزات و ماشین آلات لازم برای تولید قطعات میکروالکترونیک فعالیت دارند، گفت: این تجهیزات، ماشین‌هایی هستند که در کارخانه‌های ساخت قطعات میکروالکترونیکی و یا در مراکز تحقیقاتی و پژوهشی برای توسعه قطعات میکروالکترونیکی استفاده می‌شوند.
برخی از همین شرکت‌های دانش بنیان به نتایج خوبی هم رسیده اند و صادرات قابل توجهی به کشورهای اروپایی و آمریکایی دارند به طوری که تعدادی از فناوران ایرانی در زمینه طراحی «تراشه» و «آی سی های پیشرفته» ورود کرده اند، تعداد قابل توجهی از این قطعات صنعتی شده و در صنعت موفق بوده‌اند.
به گفته وی دسته دیگر شرکت‌های دانش بنیان در زمینه تولید قطعات میکروالکترونیکی فعال هستند و اکثراً شرکت‌های بزرگی‌اند که نیاز به زیرساخت و کارخانه دارند. گروه سوم نیز که اکثراً دانش بنیان هستند، در زمینه طراحی مدارهای مجتمع و طراحی ریزتراشه فعالیت دارند.
امید است که با تمرکز متخصصین کشور بر این صنعت پرسود و آینده‌دار، به زوی شاهد رشد جهشی آن در ابعاد و زمینه‌های مختلف باشیم.
احمدرضا هدایتی
کارشناس ارشد مدیریت
21/10/1403