به گزارش خبرگزاری ایمنا، بازار لوازم خانگی در سال‌های اخیر به‌شدت تحت تأثیر تغییرات اقتصادی و اجتماعی قرار گرفته است، یکی از عوامل مهم در این تغییرات، ظهور و گسترش هایپرها و فروشگاه‌های زنجیره‌ای بزرگ است که پس از دوران شیوع کرونا به‌طور قارچ‌گونه افزایش پیدا کرده‌اند، این فروشگاه‌ها توانسته‌اند بخش گسترده‌ای از بازار لوازم خانگی را در اختیار بگیرند و تأثیرات قابل توجهی بر روند فروش و توزیع کالاها در این حوزه بگذارند، این تغییرات می‌توانند تأثیرات مثبت و منفی بسیاری داشته باشند که باید مورد بررسی قرار گیرند.
تأثیرات مثبت سراها و فروشگاه‌های بزرگ:
۱. افزایش دسترسی به محصولات متنوع، یکی از تأثیرات مثبت حضور هایپرها در بازار لوازم خانگی، افزایش دسترسی مصرف‌کنندگان به محصولات متنوع و گسترده است، این فروشگاه‌ها طیف وسیعی از برندها و مدل‌های مختلف لوازم خانگی ایرانی را در اختیار مشتریان قرار می‌دهند که این امر به افزایش رضایت مشتریان کمک می‌کند.
۲. امکان خرید اقساطی، فروشگاه‌های بزرگ و هایپرها بیشتر امکان خرید اقساطی با تعداد قسط‌های بالا را فراهم می‌کنند که به مصرف‌کنندگان اجازه می‌دهد تا با توجه به توان مالی خود، به‌راحتی لوازم خانگی مورد نیاز خود را تهیه کنند.
۳. تخفیفات و پیشنهادهای ویژه، یکی دیگر از مزایای هایپرها، ارائه تخفیفات و پیشنهادهای ویژه به مشتریان است. این تخفیفات می‌توانند به جذب مشتریان جدید و افزایش فروش کمک کنند.
از تأثیرات منفی سراها و فروشگاه‌های بزرگ بر بازار و خریداران می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
۱. انحصار در بازار، یکی از تأثیرات منفی حضور هایپرها، ایجاد انحصار در بازار لوازم خانگی است، با حذف شبکه توزیع سنتی و کوچک‌تر شدن فروشگاه‌های خرد، مصرف‌کنندگان مجبور به خرید از هایپرها می‌شوند و گزینه‌های انتخابی آن‌ها محدود می‌شود.
۲. کاهش اشتغال‌زایی، هایپرها به دلیل فضای فیزیکی محدود، نمی‌توانند فرصت‌های شغلی بسیاری ایجاد کنند و در مقابل فرصت‌های شغلی در شبکه توزیع سنتی کاهش می‌یابد.
۳. کاهش قدرت خرید مردم، با توجه به تبلیغات نامتعارف و قیمت‌های غیرشفاف، بسیاری از مصرف‌کنندگان مجبور به خرید اقساطی با بهره‌های بالا می‌شوند که این امر به کاهش قدرت خرید آن‌ها منجر می‌شود.
۴. تأثیرات منفی بر برندهای ایرانی، برندهای ایرانی به دلیل تسهیلات ارائه شده به هایپرها، مجبور به همکاری با این فروشگاه‌ها هستند و در مقابل، برندهای خارجی که بیشتر به‌صورت قاچاق وارد می‌شوند، به وسیله خرده‌فروش‌ها به فروش می‌رسند؛ این وضعیت به نفع برندهای خارجی و به ضرر برندهای ایرانی خواهد بود.
تبلیغات نامتعارف و دخالت بانک‌ها، عوامل مؤثر بر بازار کاذب و کاهش قدرت خرید مردم
اکبر پازوکی، رئیس اتحادیه لوازم خانگی کشور به خبرنگار ایمنا می‌گوید: فروشگاه‌های لوازم خانگی با تبلیغات نامتعارف و درج نشدن قیمت مصرف‌کننده روی اجناس به ایجاد بازار کاذب دامن زده‌اند، این رویکرد خود موجب شده است که کالاها بیشتر از طریق تبلیغات به فروش برسند و قیمت‌ها به شکلی غیرشفاف تعیین شوند، از سوی دیگر کاهش قدرت خرید مردم و افزایش قیمت‌ها بسیاری را مجبور به خرید اقساطی کرده است، در این میان نقش بانک‌ها به وضوح مشهود است، به جای اینکه سرمایه به سمت تولید هدایت شود، به سمت توزیع و فروش سوق داده شده است، اعتباری که پیش از این در اختیار کسبه بود، اکنون به فروشگاه‌ها منتقل شده و این تغییر تأثیرات منفی بر اقتصاد و تولید گذاشته است.
وی درباره تبلیغات نامتعارف و تأثیرگذاری آن‌ها بر بازار می‌افزاید: فروشگاه‌های لوازم خانگی کوچک با توجه به اینکه تبلیغات محیطی ندارند و تنها تبلیغ آن‌ها پیشینه و اعتبارشان است، نمی‌توانند در برابر آگهی‌های فروشگاه‌ها و سراهای بزرگ مقابله کند، علاوه‌بر تبلیغات، اعتبار پولی است که به این فروشگاه‌ها داده می‌شود، رهبر معظم انقلاب چند روز گذشته صحبتی درباره تسهیل امور تولید، افزایش تولید با مشارکت مردم و دوری از تجمل‌گرایی کردند، اما روند کنونی این فروشگاه‌ها موجب شده است که کسبه بسیاری روبه تعطیلی بروند.
نبود نظارت بر سراها و فروشگاه‌های بزرگ
رئیس اتحادیه لوازم خانگی کشور ادامه می‌دهد: فروشگاه‌های لوازم خانگی کوچک توانایی مقابله با تبلیغات سراها و فروشگاه‌های زنجیره‌ای بزرگ را ندارند و این خود موجب می‌شود که عامه مردم فکر کنند کسبه‌ای وجود ندارد، در حالی که طبق سخنان امام خمینی انقلاب به‌وسیله اصناف و بازاریان به پیروزی رسید و جنگ نیز توسط این اصناف اداره شد، در حال حاضر در جنگ اقتصادی حاکم اصناف و بازاریان پیش‌قدم هستند.
پازوکی مطرح می‌کند: یکی دیگر از مشکلات اساسی نبود نظارت بر سراها و فروشگاه‌های بزرگ است، همچنین تاکنون شاهد آن نبوده‌ایم که در صدا و سیما به بازرسی‌های اصناف، وزارت صمت و تعزیرات بر آن اشاره‌ای شده باشد، فروشگاه‌ها قیمت مصرف‌کننده ندارند، اما به تمام بازاریان و زیرمجموعه‌های لوازم خانگی الزام استفاده و درج قیمت مصرف‌کننده ابلاغ شده است، همچنین در پویش دو درجه کمتر، زمانیکه این سراها تا ساعت ۲:۰۰ بامداد باز هستند، آیا از سیستم گرمایش و سرمایش استفاده نمی‌کنند؟ بار ترافیکی ندارند؟ تمام این مسائل موجب ایجاد دوگانگی می‌شود که خود موجب نارضایتی کسبه شده است.
مطالبات اصناف از بانک‌ها
وی عنوان می‌کند: ماهیت فروشگاه‌های زنجیره‌ای همان‌طور که از نام آن‌ها مشخص است به‌ویژه در بازه زمانی هم‌گیری کرونا به شکل قارچ‌گونه افزایش پیدا کرده‌اند و برای خود نیز اتحادیه تشکیل داده‌اند.
رئیس اتحادیه لوازم خانگی کشور درباره مطالبات این صنف می‌گوید: طبق سخنان مقام معظم رهبری بانک‌ها حق دخالت، دلالی و بنگاه‌داری ندارند و پول و سرمایه بانک‌ها باید به تولید تزریق و در این حوزه جریان پیدا کند، چرا که مصرف‌کننده و تولیدکننده در هر صنفی نیاز به حمایت دارد و باید با خیال راحت بتواند نیازهای خود را در هر زمیه‌ای رفع کند، همچنین بانک‌ها باید پولشان را در تولید سرمایه‌گذاری کنند، اگر بانک‌ها برای خرید مایحتاج (نه تجمل‌گرایی) به مصرف‌کننده وام بدهند، چرخه اقتصاد به حرکت درمی‌آید و تولید داخلی رونق پیدا می‌کند، اما به‌دلیل سودهای بالا (۴۰ تا ۳۰ درصد) پول به سمت فروش کالاها می‌رود و این درست نیست؛ در حال حاضر بانک‌ها دلالی و بنگاه‌داری می‌کنند.
تغییر سبک خرید و فروش در صنعت
احسان فدایی، کارشناس حوزه صنعت درباره هایپرهای لوازم خانگی به خبرنگار ایمنا می‌گوید: چند نکته مهم وجود دارد که باید مورد توجه قرار گیرد، نکته اول اینکه ما نه‌تنها در این صنعت بلکه در تمام حوزه‌ها باید بپذیریم که سبک و شکل خرید و فروش و به‌اصطلاح ی مارکتینگ تغییر پیدا کرده است و جامعه باید خود را با تغییراتی که در حال رخ دادن است، هماهنگ کند، چرا که راهی جز پذیرفتن و هماهنگ شدن با آن وجود ندارد و این مقاومت به‌طور قطع منجر به شکست خواهد شد و تنها موجب افزایش هزینه‌ها می‌شود.
وی می‌افزاید: در حوزه فروش مواد غذایی (اف‌ام‌سی‌جی‌ها) شاهد آن بوده‌ایم که فروشگاه‌های کوچک به فروشگاه‌های زنجیره‌ای و سپس به هایپرهای بزرگ تبدیل شدند، این تغییرات پذیرفته شده است، چرا که خریدهای روزمره و لحظه‌ای دیگر نیازی به رفتن به هایپرهای بزرگ برای خریدهای کوچک ندارد و در عین حال هایپرها برای خریدهای انبوه مناسب‌تر هستند و تخفیف‌های بیشتری ارائه می‌دهند، با این حال شبکه توزیع خرد برای نیازهای روزمره مردم حذف نشده است.
قابل مقایسه نبودن هایپرهای لوازم خانگی با دیگر هایپرها
کارشناس صنعت درباره افرادی که مدافع این سبک از ورود هایپرهای لوازم خانگی هستند، ادامه می‌دهد: این افراد می‌گویند چرا با ورود هایپرهای مواد غذایی فروشگاه‌های خرد همچنان هستند و از این فرایند ناراضی نیستند، در پاسخ به این صحبت باید گفت که با ورود هایپرهای بزرگ مواد غذایی شبکه توزیع خرد حذف نشده است و دلیل آن هم این است که نیازهای روزمره مردم را در حوزه مواد غذایی برآورده می‌کند، اما در حوزه لوازم خانگی خریدها به صورت سالانه و حتی عمری انجام می‌شود، پس هایپرهای مواد غذایی با هایپرهای لوازم خانگی قابل مقایسه نیستند.
فدایی عنوان می‌کند: ورود تاکسی‌های اینترنتی به بازار باوجود مقاومت آژانس‌های سنتی موجب ایجاد بستر گسترده‌تری برای اشتغال و درآمدزایی شد، این تغییرات موجب شدند که آژانس‌های سنتی جای خود را به یک سکو گسترده‌تر بدهند که شامل همه گروه‌ها جامعه می‌شود، در مقایسه با تاکسی اینترنتی و هایپرهای مواد غذایی باید توجه داشت که این دو با هایپرهای لوازم خانگی قابل مقایسه نیستند، لوازم خانگی به‌ندرت خرید می‌شوند و بنابراین نیاز به شبکه توزیع خرد برای خریدهای مکرر وجود دارد، پس باید به این نکته توجه داشت که هر تغییر در سبک کسب‌وکارها باید با توجه به ویژگی‌های آن حوزه مورد بررسی قرار گیرد و مقایسه غلط با دیگر صنایع می‌تواند منجر به اشتباهات استراتژیک شود.
ارائه تسهیلات غیرعادلانه به هایپرهای لوازم خانگی
وی مطرح می‌کند: نکته مهمی که درباره هایپرهای لوازم خانگی به چشم می‌خورد و در کانون توجه قرار دارد این است که هایپرهای لوازم خانگی پس از دوران شیوع کرونا به صورت قارچ‌گونه تکثیر پیدا کردند، بازار لوازم خانگی در دوران شیوع کرونا خود با یک رکود گسترده در بخش توزیع و فروش شاهد بودیم و با ورود گسترده آن‌ها بیش از پیش افزایش پیدا کرد، اما پس از دوران شیوع کرونا با وجود اینکه رکود سنگینی در بخش فروش و توزیع شبکه لوازم خانگی داشتیم و لوازم خانگی از اولویت مردم خارج شده بود و از همه مهم‌تر تورم در قیمت لوازم خانگی به‌قدری فزاینده شده بود که این تورم به‌هیچ‌وجه سنخیت و هماهنگی با افزایش قدرت خرید مردم نداشت، منجر به این شده بود که به‌طور کلی از اولویت خرید مردم خارج شود، حال در نظر بگیریم که این چالش‌ها خود موجب شده‌اند که سهم خرده‌فروشان از بازار لوازم خانگی کم شود، بعد به‌جای حمایت از شبکه توزیع سنتی و خرد، شبکه جدیدی را هم ایجاد کنیم.
کارشناس صنعت ادامه می‌دهد: بانک‌ها از این روند استقبال کردند و حجم عظیم تسهیلات را به هایپرها اختصاص داده‌اند، چرا که تسهیلات عمومی و ملی متعلق به همه است و باید عادلانه بین کل متقاضیان توزیع شود.
تأثیر رکود و تورم بر بازار فروشگاه‌های خرد لوازم خانگی
فدایی متذکر می‌شود: هایپرهای لوازم خانگی اشتغال‌زایی محدودی دارند، چرا که فضای فیزیکی آن‌ها محدود است و نمی‌توانند فرصت‌های شغلی بسیاری ایجاد کنند، در مقابل فرصت‌های شغلی بسیاری در شبکه توزیع و فروش حذف می‌کنند تا تنها یک فرصت شغلی محدود برای نهایت پنج هزار نفر ایجاد کنند، اما در مقابل شبکه توزیع سنتی فرصت‌های شغلی گسترده‌ای ایجاد می‌کند که با افزایش تعداد هایپرها، این فرصت‌ها در حال کاهش است.
وی می‌افزاید: شکل‌گیری هایپرها در شرایط رکود و تورم موجب شده است که مردم چاره‌ای جز خرید از این فروشگاه‌ها نداشته باشند، این هایپرها امکان خرید اقساطی با تعداد قسط‌های بالا را فراهم می‌کنند، حتی اگر قیمت‌ها بالاتر باشد، این مسئله منجر به کوچک‌تر شدن شبکه توزیع سنتی و حذف آن‌ها با گذشت زمان خواهد شد و مردم ترجیح می‌دهند خریدهای خود را از هایپرها انجام دهند.
کارشناس صنعت عنوان می‌کند: نکته قابل توجه دیگر، شبکه توزیع گسترده هایپرها است، چرا که فروشگاه‌های خرد به‌دلیل رقابت با یکدیگر ممکن بود گزینه‌های همچون کاهش درصد سود و دادن امتیاز علاوه‌بر آنکه منجر به پویایی، جنب و جوش در بازار می‌شد، رکود و ثبات بازار را هم از بین می‌برد، از سوی دیگر این رقابت موجب می‌شد که مشتری امکان انتخاب داشته باشد، حال با حذف خرده‌فروش‌ها، خریداران تنها می‌توانند از هایپرها خرید خود را داشته باشند و این امر خود منجر به انحصار در فروش می‌شود؛ انحصار در خرید، انحصار دیگری است که با وجود آن‌ها ایجاد می‌شود، انحصار در خرید به این معنا است که تولیدکننده مجبور است تنها محصولات خود را به چند هایپر بزرگ بفروشد و دیگر نمی‌تواند با خرده‌فروش‌های متعدد کار کند.
فدایی متذکر می‌شود: این شرایط بسیار خطرناک است، چرا که هایپرها تعیین کننده نوع محصولات، قیمت‌گذاری و کیفیت خواهند شد، در نتیجه شبکه توزیع کشوری از بین می‌رود و تولیدکنندگان چاره‌ای جز کار با این هایپرها ندارند؛ برندهای ایرانی نیز با توجه به تسهیلات ارائه‌شده، مجبور هستند که با هایپرها کار کنند و برندهای خارجی که بیشتر به شکل قاچاق وارد بازار می‌شوند، به‌وسیله خرده‌فروش‌ها به فروش می‌رسند، که این وضعیت به نفع برندهای خارجی فیک و ری‌مارک است که با قیمت‌های بسیار پایین در بازار ایران رقابت کنند، این موضوع ممکن است در کوتاه‌مدت خوب به نظر برسد، اما در میان‌مدت و بلندمدت به‌طور قطع به ضرر برندهای ایرانی خواهد بود، چرا که شبکه توزیع ایرانی‌توانایی رقابت با این نابرابری را نخواهد داشت، بنابراین کلونی خطرناکی در مقابل هایپرهای لوازم خانگی شکل گرفته است و ممکن است در بلندمدت به زیان برندهای ایرانی و مصرف‌کنندگان باشد.
به گزارش ایمنا، بازار لوازم خانگی در سال‌های اخیر تحولات گسترده‌ای را تجربه کرده است که بخشی از آن به دلیل گسترش سریع هایپرها و فروشگاه‌های زنجیره‌ای بزرگ بوده است، این تحولات تأثیرات مثبت و منفی متعددی بر بازار و مصرف‌کنندگان داشته است، از جنبه‌های مثبت می‌توان به افزایش دسترسی به محصولات متنوع، امکان خرید اقساطی و ارائه تخفیفات ویژه به‌وسیله هایپرها اشاره کرد. این عوامل به بهبود تجربه خرید مصرف‌کنندگان و افزایش رضایت آن‌ها کمک کرده‌اند، اما در مقابل انحصار ایجاد شده به‌وسیله هایپرها، کاهش اشتغال‌زایی در شبکه توزیع سنتی، کاهش قدرت خرید مردم به دلیل تبلیغات نامتعارف و قیمت‌های غیرشفاف و تأثیرات منفی بر برندهای ایرانی به‌دلیل رقابت نابرابر با برندهای خارجی، از جنبه‌های منفی این تحولات هستند. این تغییرات نشان می‌دهد که برای حفظ تعادل و پویایی در بازار لوازم خانگی، نیاز به نظارت دقیق‌تر و سیاست‌های حمایتی از شبکه توزیع سنتی وجود دارد، همچنین باید تدابیری اتخاذ شود تا از ایجاد انحصار و تأثیرات منفی بر تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان جلوگیری شود.
با توجه به شرایط اقتصادی و تغییرات سریع در الگوهای خرید و فروش، هماهنگی با این تحولات و به‌کارگیری سیاست‌های مناسب می‌تواند به بهبود وضعیت بازار و افزایش رضایت مصرف‌کنندگان کمک کند.