به گزارش «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ دهه فجر، از ۱۲ بهمن تا ۲۲ بهمن ۱۳۵۷، به عنوان یکی از مهمترین دوره‌های تاریخ معاصر ایران شناخته می‌شود. این دهه، اوج مبارزات مردم ایران برای سرنگونی نظام پهلوی و پیروزی انقلاب اسلامی بود. روز ۱۳ بهمن ۱۳۵۷، دومین روز این دهه، به دلیل تحولات گسترده سیاسی و اجتماعی، از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. در این گزارش، به بررسی رویدادهای این روز، نقش مردم، رهبران انقلاب و تأثیرات آن بر روند پیروزی انقلاب می‌پردازیم.
اوضاع سیاسی و اجتماعی ایران در آستانه ۱۳ بهمن ۱۳۵۷
در روزهای منتهی به ۱۳ بهمن، ایران در شرایطی بحرانی به سر می‌برد. دولت شاپور بختیار، که پس از استعفای شاه به عنوان آخرین نخست‌وزیر نظام پهلوی انتخاب شده بود، تلاش می‌کرد تا با انجام اصلاحات، اعتماد مردم را جلب کند. اما این تلاش‌ها نتوانست مانع از اوج‌گیری اعتراضات مردمی شود. امام خمینی، رهبر انقلاب، در روز ۱۲ بهمن به ایران بازگشته بود و این رویداد، امیدواری مردم برای پیروزی نهایی انقلاب را بیش از پیش افزایش داد. در چنین شرایطی، روز ۱۳ بهمن به عنوان روزی سرنوشت‌ساز در تاریخ انقلاب اسلامی ثبت شد.
تظاهرات گسترده مردمی
در روز ۱۳ بهمن، مردم ایران در شهرهای مختلف به ویژه تهران، به خیابان‌ها آمدند و تظاهرات گسترده‌ای را برگزار کردند. این تظاهرات، نشان‌دهنده اتحاد و همبستگی مردم در برابر نظام پهلوی بود. شعارهای ضدسلطنتی و حمایت از امام خمینی، فضای شهرها را پر کرده بود. مردم با در دست داشتن عکس‌های امام خمینی و پلاکاردهایی با شعارهای انقلابی، خواستار سقوط کامل نظام پهلوی و برقراری حکومت اسلامی بودند.
یکی از ویژگی‌های بارز این تظاهرات، حضور گسترده اقشار مختلف جامعه از جمله کارگران، دانشجویان، زنان و روحانیون بود. این مشارکت گسترده، نشان‌دهنده عمق نفوذ انقلاب در میان تمامی طبقات اجتماعی بود. تظاهرات روز ۱۳ بهمن، نه تنها در تهران، بلکه در شهرهای دیگر مانند قم، اصفهان، تبریز و مشهد نیز با شدت برگزار شد.
نقش رهبران انقلاب
در این روز، امام خمینی که یک روز قبل به ایران بازگشته بود، در مدرسه علوی تهران مستقر شدند. ایشان با ارسال پیام‌ها و سخنرانی‌های متعدد، به هدایت مردم و تقویت روحیه انقلابی آن‌ها پرداختند. امام خمینی در یکی از سخنرانی‌های خود در این روز، بر لزوم ادامه مبارزه تا سرنگونی کامل نظام پهلوی تأکید کردند.
همچنین، دیگر رهبران انقلاب مانند آیت‌الله طالقانی، آیت‌الله بهشتی و دکتر مهدی بازرگان، نقش مهمی در سازمان‌دهی تظاهرات و هدایت مردم ایفا کردند. این رهبران با حضور در میان مردم و ایراد سخنرانی‌های پرشور، به تقویت روحیه انقلابی مردم کمک کردند.
واکنش دولت بختیار
دولت شاپور بختیار که در روزهای پایانی حکومت پهلوی به سر می‌برد، تلاش کرد تا با استفاده از نیروهای نظامی و امنیتی، تظاهرات را سرکوب کند. اما این تلاش‌ها با مقاومت شدید مردم مواجه شد. در برخی نقاط، درگیری‌هایی بین مردم و نیروهای نظامی رخ داد، اما گستردگی تظاهرات و تعداد زیاد معترضان، مانع از سرکوب کامل آن‌ها شد.
بختیار همچنین تلاش کرد تا با انجام برخی اصلاحات، از جمله آزادی زندانیان سیاسی و کاهش سانسور، اعتماد مردم را جلب کند. اما این اقدامات نتوانست مانع از سقوط دولت او شود، چرا که مردم به هیچ‌چیز کمتر از سرنگونی کامل نظام پهلوی راضی نبودند.
تأثیرات بین‌المللی
رویدادهای روز ۱۳ بهمن ۱۳۵۷، توجه جامعه بین‌الملل را به خود جلب کرد. رسانه‌های خارجی به طور گسترده‌ای به پوشش اخبار مربوط به تظاهرات و تحولات ایران پرداختند. بسیاری از کشورها، به ویژه قدرت‌های جهانی مانند ایالات متحده و شوروی، با نگرانی تحولات ایران را دنبال می‌کردند. این نگرانی ناشی از تأثیرات احتمالی انقلاب ایران بر معادلات سیاسی منطقه و جهان بود.
همچنین، برخی کشورهای منطقه مانند عراق و عربستان سعودی، که نگران گسترش امواج انقلاب به کشورهای خود بودند، به دقت تحولات ایران را زیر نظر داشتند.
تحلیل رویدادهای روز ۱۳ بهمن
روز ۱۳ بهمن ۱۳۵۷، به عنوان یکی از روزهای سرنوشت‌ساز در تاریخ انقلاب اسلامی ایران، از چند جهت حائز اهمیت است:
۱. افزایش مشارکت مردمی: تظاهرات گسترده این روز، نشان‌دهنده اوج مشارکت مردمی در انقلاب بود.
۲. تقویت رهبری امام خمینی: بازگشت امام خمینی و سخنرانی‌های ایشان، به تقویت روحیه انقلابی مردم کمک کرد.
۳. ضعف دولت بختیار: ناتوانی دولت بختیار در کنترل اوضاع، نشان‌دهنده نزدیک بودن سقوط نظام پهلوی بود.
۴. آماده‌سازی برای پیروزی نهایی: این روز، گامی مهم در مسیر پیروزی نهایی انقلاب در ۲۲ بهمن بود.
نتیجه‌گیری
روز ۱۳ بهمن ۱۳۵۷، به عنوان دومین روز دهه فجر، نقش مهمی در روند پیروزی انقلاب اسلامی ایران ایفا کرد. تظاهرات گسترده مردمی، رهبری قاطع امام خمینی و ضعف روزافزون دولت بختیار، از جمله عواملی بودند که به سرعت روند سقوط نظام پهلوی را تسریع کردند. این روز، نه تنها نمادی از اتحاد و همبستگی مردم ایران بود، بلکه نشان‌دهنده عزم راسخ آن‌ها برای دستیابی به آزادی و استقلال بود. دهه فجر و به ویژه روز ۱۳ بهمن، به عنوان بخشی از تاریخ پرشکوه انقلاب اسلامی، همواره در یاد و خاطره مردم ایران زنده خواهد ماند.