به گزارش خبرگزاری ایمنا، شرکت‌های دانش‌بنیان کشاورزی نقش حیاتی در بهبود و توسعه بخش کشاورزی ایفا می‌کنند، این شرکت‌ها با تکیه بر تحقیق و توسعه و استفاده از فناوری‌های نوین، به افزایش بهره‌وری و تولید محصولات کشاورزی کمک می‌کنند، در کشورهایی که با چالش‌های زیادی همچون کمبود منابع آبی و زمین‌های کشاورزی شور و کم‌آب روبه‌رو هستند، استفاده از روش‌های به‌روز و علمی می‌تواند تأثیرات مثبتی داشته باشد.
یکی از نمونه‌های برجسته این حوزه، شرکتی تحت مدیریت سیده متین شوربلان است که به‌عنوان یک مدیر فناور و پیشرو، توانسته است با استفاده از دانش تخصصی و علمی، محصولاتی تولید کند که به بهبود عملکرد کشاورزی و افزایش بازدهی محصولات کمک می‌کنند. به‌عنوان نمونه، تولید کودهای کشاورزی پیشرفته، بذرهای اصلاح‌شده و محصولات بیولوژیکی که مقاومت گیاهان را در برابر بیماری‌ها و شرایط سخت افزایش می‌دهند، از جمله فعالیت‌های این شرکت‌ها است، علاوه بر این، شرکت‌های دانش‌بنیان کشاورزی با ارائه خدمات مشاوره‌ای و آموزشی به کشاورزان، آن‌ها را با روش‌های نوین و کارآمد کشاورزی آشنا می‌کنند و به آن‌ها کمک می‌کنند که از تکنولوژی‌های جدید بهره‌برداری کنند.
یکی از مزایای کلیدی این شرکت‌ها، کاهش وابستگی به واردات و افزایش تولید داخلی است، با اتکا به دانش و فناوری بومی، این شرکت‌ها قادرند محصولات و فناوری‌های مورد نیاز را تولید کنند و هزینه‌های تولید را کاهش دهند. در همین راستا با سیده متین شوربلان به گفت‌وگو نشستیم و نظرات او را در این زمینه جویا شدیم.
ایمنا: با توجه به فرایند هموژناسیون و کاهش اندازه ذرات کود به ابعاد ۱۰۰ تا ۴۰۰ نانومتر، چه مکانیسم‌های فیزیولوژیکی و بیوشیمیایی در گیاهان موجب افزایش جذب عناصر غذایی از طریق برگ و ریشه می‌شود؟
شوربلان: شرکت از سال ۱۳۹۸ فعالیت خود را در حوزه کشاورزی آغاز کرده و تمرکز اصلی آن بر تحقیق، توسعه و تولید کودهای شیمیایی و تنظیم‌کننده‌های رشد گیاهی بر پایه PGRs (تنظیم‌کننده‌های رشد گیاهی) است. این شرکت در زمینه تولید کودهای شیمیایی مایع فعالیت می‌کند.
یکی از ویژگی‌های مهم کودهای تولیدی شرکت، فرایند هموژناسیون آن‌ها است که طی این فرایند، ذرات کود به ابعاد ۱۰۰ تا ۴۰۰ نانومتر تبدیل می‌شوند. این فرایند موجب افزایش جذب عناصر غذایی از طریق برگ و ریشه گیاه می‌شود و کارایی کودها را بالا می‌برد. کارخانه شرکت در سه‌راه مبارکه واقع شده و از ابتدای تأسیس، این کسب‌وکار توسط من و برادرم که دارای مدرک دکتری کشاورزی (گرایش زراعت) از دانشگاه آزاد خوراسگان است، اداره می‌شود.
برادرم طی رساله دکترای خود موفق به تولید محصولی نوآورانه به نام ورنا شد. این محصول امکان بهارسازی گندم و جوی پاییزه را فراهم می‌کند که به آن ورنالیزیشن (Vernalization) گفته می‌شود. به‌واسطه این فناوری، امکان تغییر الگوی کشت فراهم شده است که اهمیت زیادی برای مناطق خشک و کم‌آب همچون اصفهان دارد.
ایمنا: با توجه به کاهش دوره رشد گندم و جو از ۹ ماه به ۴ ماه و بهبود عملکرد محصول با استفاده از ورنا، چه تغییراتی در مدیریت منابع آبی و الگوی کشت مناطق خشک همچون اصفهان ایجاد شده است؟
شوربلان: در اصفهان به‌دلیل کاهش سطح آب‌های زیرزمینی، کشاورزان با چالش‌های متعددی در آبیاری زمین‌های کشاورزی روبه‌رو هستند. محصول ورنا این امکان را فراهم می‌کند که کشت گندم و جو از پاییز به اوایل اسفند ماه منتقل شود، در روش سنتی، دوره رشد گندم و جو ۹ ماه بوده، اما با استفاده از ورنا، این دوره به ۴ ماه کاهش یافته، درحالی‌که عملکرد محصول کاهش نیافته، بلکه بهبود هم یافته است، از مهم‌ترین مزایای این روش می‌توان به کاهش تعداد دفعات آبیاری اشاره کرد؛ با استفاده از این محصول، تعداد مراحل آبیاری مزارع گندم و جو در اصفهان کاهش می‌یابد و در نتیجه، مصرف آب‌های زیرزمینی بهینه‌تر می‌شود. علاوه‌بر این، کشاورزان می‌توانند در مدت‌زمان کوتاه‌تر به برداشت محصول و درآمدزایی برسند، ورنا نخستین محصولی بود که شرکت ما بر اساس رساله دکترای برادرم آن را تجاری‌سازی کرد، برای تحقق این امر، اقدام به ثبت شرکت و راه‌اندازی آن در مرکز رشد دانشگاه آزاد خوراسگان کردیم. در حال حاضر، این محصول با استقبال کشاورزان پیشرو روبه‌رو شده است، چراکه این دسته از کشاورزان متوجه اهمیت تغییر الگوی کشت و تأثیر مثبت آن بر مدیریت منابع آبی شده‌اند.
برنامه‌ای برای دستیابی به منابع مالی جدید یا جذب سرمایه‌گذاران دارد تا بتواند تولید انبوه محصول ورنا را بهبود بخشد و توسعه دهد؟
شوربلان: از زمان تأسیس شرکت تاکنون، تمام هزینه‌های تحقیق و توسعه، تولید و تجاری‌سازی محصولات از محل سرمایه شخصی تأمین شده است، هیچ سازمان یا نهادی تاکنون از ما حمایت نکرده است و هیچ وامی هم دریافت نکرده‌ایم، شرکت ما موفق به گرفتن تأییدیه‌های دولتی از جمله مصوبات دولت، اتاق بازرگانی، جهاد کشاورزی و دانشگاه صنعتی شده و حتی طرح ورنا دارای ردیف بودجه دولتی است. با وجود اهمیت استراتژیک این محصول برای کشاورزی ایران، به‌ویژه در مناطق خشک همچون اصفهان، هنوز حمایت کافی برای تولید انبوه و توسعه آن صورت نگرفته است. بااین‌حال، کشاورزان مستقل که به اهمیت تغییر الگوی کشت و بهره‌وری آب پی برده‌اند، به‌صورت داوطلبانه و بدون حمایت دولتی، از محصول ورنا استفاده کرده و از نتایج آن خشنودی دارند.
ایمنا: شرکت شما برنامه‌ای برای جذب سرمایه‌گذاری یا دریافت وام در آینده دارد تا بتواند تولید انبوه و توسعه محصولات خود را سرعت ببخشد؟
شوربلان: با توجه به نوسانات نرخ ارز و افزایش قیمت مواد اولیه وارداتی، شرکت ما تصمیم گرفت محصولات جدیدی را به سبد کالایی خود اضافه کند. در همین راستا، ۸ نوع کود شیمیایی جدید به خط تولید اضافه شده که ۶۰ تا ۷۰ درصد مواد اولیه آن‌ها از داخل کشور تأمین می‌شود.
تمرکز اصلی شرکت، تولید محصولات با کیفیت بالا و قیمت مناسب برای کشاورزان داخلی است. تمامی محصولات شرکت دارای استانداردهای لازم بوده و در بازار کشاورزی عرضه شده‌است. از دید منابع انسانی، شرکت ما سیاست جذب نیروی جوان و دانشگاهی را در پیش گرفته است. پرسنل شرکت اغلب از میان دانشجویان طرح پویش دانشگاه آزاد نجف‌آباد و دانشگاه‌های دیگر انتخاب شده‌اند. برخلاف بسیاری از شرکت‌ها که به دنبال نیروی کار باتجربه هستند، ما اعتقاد داریم که جوانان می‌توانند با آموزش‌های مناسب، مهارت‌های لازم را کسب کرده و در مسیر توسعه کشور گام بردارند.
ایمنا: ببرنامه‌ای برای توسعه همکاری با شرکت‌های بین‌المللی به منظور افزایش تولید و توسعه محصول ورنا دارد؟
شوربلان: محصول ورنا نوعی فیتو هورمون است که سرمای مصنوعی را برای گیاه شبیه‌سازی می‌کند. به این ترتیب، گیاه در مرحله پنج تا هفت‌برگی، به خواب زمستانی می‌رود و سپس در یک دوره کوتاه رشد خود را آغاز می‌کند. این فرایند کامل علمی و اثبات‌شده است و مقاله مرتبط با آن در ژورنال‌های معتبر بین‌المللی منتشر شده است، در حال حاضر، هیچ شرکت داخلی یا خارجی در ایران و حتی خاورمیانه محصولی مشابه ورنا ندارد. بررسی‌های ما نشان داده که یک شرکت خارجی در حال تحقیق روی محصولی مشابه است، اما تاکنون محصولی که بتواند به‌شکل مؤثر فرایند بهاره‌سازی گندم و جو را انجام دهد، در بازار موجود نیست، ورنا تنها محصولی است که به‌صورت عملیاتی در تغییر الگوی کشت مناطق خشک ایران به کار گرفته شده و توانسته است عملکرد مطلوبی داشته باشد.
ایمنا: برنامه‌ای برای واردات مواد اولیه از کشورهای آلمان و هند دارید تا کیفیت محصولات شما بهبود یابد و مقرون‌به‌صرفه‌تر شود؟
شوربلان: محصول ما در بازار رقیب مستقیمی ندارد و مشابهی تاکنون عرضه نشده است. از نظر اقتصادی، در صورتی که دولت از این طرح حمایت کند و مواد اولیه مورد نیاز را تأمین کند، بسیار مقرون‌به‌صرفه خواهد بود. مواد اولیه‌ای که برای این محصول نیاز داریم شامل هورمون‌هایی همچون جیبرلیک اسید است. این ماده در ایران تولید نمی‌شود و کامل وارداتی است، بهترین نمونه‌های آن محصول کشورهای آلمان و هند هستند، در حالی که نمونه‌های چینی که وارد کرده‌ایم، کیفیت مورد انتظار را نداشتند.
محصول ما در حوزه کشاورزی اهمیت زیادی دارد، به‌ویژه برای تولید گندم، که یک محصول استراتژیک در کشور محسوب می‌شود. در ایران زمین‌های کشاورزی زیادی وجود دارد که به دلیل مشکلاتی همچون کمبود آب و ریزگردها، بلااستفاده مانده‌اند. یکی از دلایل این موضوع نبود دسترسی کشاورزان به منابع کافی است. به‌تازگی با استاندار اصفهان، آقای جمالی‌نژاد، جلسه‌ای داشتم و این موضوع را مطرح کردم. تأکید کردم که اگر استانداری و فرمانداری از کشاورزان حمایت کنند، می‌توان از ظرفیت زمین‌های کشاورزی استان به‌خوبی استفاده کرد.
ایمنا: شرکت شما برنامه‌ای برای کمک به کشاورزانی که به دلیل شرایط آب و هوایی همچون سرمای شدید یا کم‌آبی زمین‌های بایر دارند، دارد؟
شوربلان: در حال حاضر بسیاری از کشاورزان، حتی اگر ۵۰ هکتار زمین داشته باشند، تنها قادر به کشت دو هکتار از آن هستند، زیرا از نظر اقتصادی توانایی کشت بیشتر را ندارند. اگر چرخه تولید و فروش گندم و جو در ایران تکمیل شود، وابستگی کشور به واردات کاهش می‌یابد. محصول ما که مخصوص مناطق کم‌آب طراحی شده است، می‌تواند در مناطقی همچون اصفهان که در گذشته آب کافی داشتند اما اکنون با مشکل کم‌آبی روبه‌رو شده‌اند، مورد استفاده قرار گیرد، البته این محصول تنها مختص اصفهان نیست و در مناطق دیگری همچون دشت مغان، اراک، قزوین و اهواز نیز کاربرد دارد. برای مثال، در دشت مغان سال گذشته سرمای شدید موجب از بین رفتن کشت کشاورزان شد و مجبور شدند دوباره کشت انجام دهند. این محصول به کشاورزانی که زمان کشت را از دست داده‌اند یا زمین‌های بایر دارند، کمک می‌کند تا از این شرایط عبور کنند.
ایمنا: برنامه‌ای برای افزایش تولید داخلی علوفه دامی دارید تا وابستگی به واردات کاهش پیدا کند و قیمت گوشت کنترل شود؟
شوربلان: شرکت ما در زمینه کشت در شرایط سخت همچون خاک و آب شور نیز فعالیت دارد. برای مثال، ما در شرایطی که میزان شوری آب و خاک بین ۸۰۰۰ تا ۱۲۰۰۰ ppm باشد، توانسته‌ایم گندم و جو را کشت کنیم. به همین دلیل، محصولات ما برای زمین‌های شور و کم‌آب مناسب هستند.
تخصص اصلی ما در زراعت است، اما در حوزه تولید کودهای کشاورزی نیز فعالیت می‌کنیم. محصولات ما برای باغ‌ها، گلخانه‌ها، گیاهان آپارتمانی و حتی گیاهان صنعتی همچون ذرت علوفه‌ای کاربرد دارد. برند ورنا که به بازار عرضه کرده‌ایم، اولین محصول ما بود که توانست فرایند آلورنالیزیشن را بهبود ببخشد، علاوه‌بر این، محصولات دیگری نیز برای انواع کشت‌ها تولید کرده‌ایم.
یکی از چالش‌های اساسی کشور در بخش کشاورزی، تولید علوفه دامی است. در حال حاضر، ۷۰ درصد علوفه دامی مورد نیاز کشور وارداتی است و همین مسئله موجب افزایش قیمت گوشت شده است. افزایش نرخ ارز نیز هزینه‌های واردات این محصولات را بالا برده و در نهایت بر قیمت دام و طیور تأثیر گذاشته است.
ایمنا: می‌توانید کشاورزان را با فناوری‌های جدید و محصولات نوین کشاورزی آشنا کنید؟
شوربلان: یکی از راهکارهای ما برای کاهش هزینه‌های تولید، استفاده از محصولاتی همچون «کور پلاس» در کشت ذرت است. این محصول موجب افزایش عملکرد می‌شود و اگر به‌درستی استفاده شود، می‌تواند میزان برداشت محصول را بهبود ببخشد. با این حال، یکی از مشکلات اصلی در کشاورزی ایران، مقاومت کشاورزان در برابر فناوری‌های جدید است. بسیاری از کشاورزان روش‌های سنتی را ترجیح می‌دهند و نسبت به محصولات جدید گارد دارند.
برای تغییر این شرایط، باید تبلیغات و اطلاع‌رسانی بیشتری در مورد این محصولات انجام شود و سازمان‌هایی همچون جهاد کشاورزی همکاری لازم را داشته باشند. اگر قانون‌گذاری مناسبی در این زمینه انجام شود، می‌توان به کشاورزان آموزش داد و آن‌ها را به استفاده از روش‌های نوین ترغیب کرد.
ایمنا: چه‌مسئله‌ای در بخش کشاورزی، بزرگ‌ترین چالش تولید داخلی است؟
شوربلان: رهبر انقلاب بارها بر اهمیت تولید داخلی تأکید کرده‌اند. تولیدکنندگان داخلی برای رشد نیاز به حمایت دارند، اما متأسفانه به‌جای تقویت تولید داخل، سیاست‌های نادرست موجب شده است که همچنان چشممان به واردات باشد. برخی سودجویان نیز از این وضعیت استفاده می‌کنند و مانع رشد تولیدکنندگان داخلی می‌شوند. کسانی که در این مسیر قدم گذاشته‌اند، با چالش‌های زیادی روبه‌رو هستند، اما در شرایط اقتصادی فعلی ایستادگی کرده‌ایم و تلاش می‌کنیم که تولید را ادامه دهیم، اما در حق تولیدکنندگان داخلی کم‌لطفی‌های زیادی صورت می‌گیرد، به عنوان نمونه، زمانی که قصد استخدام یک کارشناس شیمی برای شرکت داشتم، بیش از ۲۰ تا ۲۵ نفر از فارغ‌التحصیلان دکتری و کارشناسی ارشد با معدل‌های بالا برای مصاحبه مراجعه کردند، این نشان می‌دهد که در کشور، ظرفیت علمی و تولیدی بالایی وجود دارد، اما مشکل اصلی ما مدیریت ضعیف است.
اگر مدیران باسواد و دلسوز در بخش کشاورزی قرار بگیرند، این صنعت رشد خواهد کرد، به عنوان نمونه، در دو سال گذشته واردات بی‌رویه برنج موجب شد که بسیاری از کشاورزان داخلی، به‌ویژه در شمال کشور، دچار خسارت شوند، کشاورزان هنوز محصول خود را برداشت نکرده بودند که برنج وارداتی وارد بازار شد و قیمت‌ها را کاهش داد، این مسئله نشان می‌دهد که نبود مدیریت صحیح چگونه می‌تواند به تولیدکنندگان داخلی آسیب بزند.