به گزارش خبرنگار تئاتر ایرنا، «دایره گچی قفقازی» پیشتر از ۹ آبان سال جاری در سالن اصلی تئاتر شهر اجرای موفقی را تجربه کرده بود. اجرای دوباره آن در جشنواره فرصت مناسبی بود برای افرادی که از اجرای عمومی جا مانده بودند. برتولت برشت و امیر دژاکام به عنوان نویسنده و کارگردان دو مولفه جذابیت بخش این نمایش محسوب می‌شود. حضور بازیگران شناخته‌شده در کنار هنرجویان تازه‌کار دیگر ویژگی «دایره گچی قفقازی» است. حدود ۸۰ نفر به عنوان بازیگر روی صحنه می‌روند که تعدادی از آنان همچون رابعه اسکویی، امیرکربلایی زاده و سیاوش خیرابی بازیگران مشهور هستند.
کارگردان در این نمایش تلاش داشت ضمن وفاداری به متن برشت از شوخی‌های امروزی هم بهره ببرد. دیالوگ‌هایی طنزی که فقط برای تماشاگران ایرانی قابل فهم بودند و با چاشنی مسائل سیاسی و اجتماعی بر زبان بازیگران جاری می‌شدند.
معاون عارف به تماشای «ناخدا لیدی» نشست
معاون فرهنگی معاون اول رئیس جمهوری در هشتمین روز از چهل و سومین جشنواره بین المللی تئاتر فجر میهمان این رویداد فرهنگی شد.
سید ضیا هاشمی چهارشنبه (۱۰ بهمن) در هشتمین روز از جشنواره با حضور در تماشاخانه سنگلج به تماشای نمایش «ناخدا لیدی» به نویسندگی و کارگردانی کاظم ارجمندنیا نشست.
اتابک نادری سرپرست اداره کل هنرهای نمایشی، قطب الدین صادقی، شهرام زرگر و حمید کاکا سلطانی نیز معاون فرهنگی و اجتماعی معاون اول رئیس جمهوری را همراهی می کردند.
کارگاه آموزشی «چگونه ایده‌هایمان را بنویسیم؟»
کارگاه آموزشی «چگونه ایده‌هایمان را بنویسیم؟» با تدریس محمد چرمشیر نمایشنامه‌نویس و مدرس تئاتر در حاشیه هشتمین روز چهل و سومین دوره جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر در کارگاه نمایش مجموعه تئاتر شهر برگزار شد.
داوود فتحعلی بیگی هنرمند پیشکسوت نمایش آیینی سنتی از جمله مهمانانی بود که در این کارگاه آموزشی حضور داشت.
محمد چرمشیر از وجود دو نوع شناخت پرده برداشت و گفت: یک شناختِ جست‌وجوگرانه وجود دارد که از طریقِ جست‌وجو در گوگل و منابع به دست می‌آید و بعد از ظهورِ اینترنت و تلفن همراه هوشمند به وجود آمده است. نوع دوم این شناخت، پیش‌آگاهی است که از طریق مطالعه یک کتاب یا مشاهده یک فیلم یا گوش دادن به یک موسیقی به دست می‌آید. مثلا من با مشاهده یک فیلم از قرن ۱۶ می‌توانم با مناسک و آداب مردم در آن زمان آشنا شوم. این یک پیش‌آگاهی است. این اطلاعات در ذهن ته‌نشین می‌شود و بعدا می‌تواند مورد استفاده قرار بگیرد.
این هنرمند استفاده از عباراتی همچون «یک ایده به ذهنم رسیده است» را غلط دانست و گفت: استفاده از چنین عباراتی غلط است. زیرا این گونه تصور می‌شود که ایده‌ها از ناکجاآباد به اذهان خطور می‌کنند. در صورتی که اینگونه نیست. ایده‌ها از شناختی ناشی از جست‌وجوی ما پدید نمی‌آید؛ بلکه از پیش‌آگاهی‌های ما نشات می‌گیرد. پیش‌آگاهی، شناختی است که ما به مرور از هر چیزی کسب کرده‌ایم. حتی بی آنکه در پی آن بوده باشیم. از پیش‌آگاهی‌ها ایده‌ها به دست می‌آیند. چیزی به کله ما برخورد نمی‌کند.
این نویسنده، در سخنانی پایانی، ایده را دارای سه شرایط قلمداد کرد و بیان کرد: یک ایده باید دارای سه شرایط باشد. یک اینکه ظرفِ مناسب با مظروف را در اختیار داشته باشد. چیدمانِ آن به درستی انجام شده و مکان و فضای مناسب برای ارتباط را هم داشته باشد. وقتی ایده به چنین شرایطی رسید، باید کنار گذاشته شود. مثل نانوایی که خمیرِ نان را درست می‌کند و وقتی همه کارش انجام شد، روی آن نایلون خواهیم کشید و با آن کاری نداریم. وقتی ایده به اندازه کافی وَرز داده و پخته شد، زمانی است که آن را باید کنار بگذاریم. سپس باید به دنبال قصه‌ای گشت که بتواند ظرفیتِ قرار گرفتن این ایده را در درونِ خودش داشته باشد. برای همین، اشکال از اینجا آغاز می‌شود که قصه و ایده را با هم مرتبط می‌دانند. در صورتی که اینطور نیست. وقتی ایده ساخته می‌شود، باید جای مصرفِ قصه در آن مشخص شود. اینگونه یک فرمول به دست می‌آید که نویسنده به ایده‌ای فکر می‌کند که یک قصه قابلیتِ طرح شدن داشته باشد و مخاطب، قصه‌ای می‌خواند و ایده‌ای را در آن کشف می‌کند. مشکلِ بسیاری از نمایشنامه‌ها این است که در مرحله ایده باقی مانده‌اند و وارد مرحله تکنیک و فُرم که قصه است، نشده‌اند. زیرا ایده در وهله نخست، خودش یک محتواست.
آثار پر هزینه فاخر نیستند
روز سوم سلسله نشست‌های بررسی مسائل توسعه تئاتر در ایران با عنوان «توسعه تئاتر و نقش اصناف»، دهم بهمن ماه ۱۴۰۳ در هشتمین روز از جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر از ساعت ۱۶ روز چهارشنبه در تالار مشاهیر مجموعه تئاترشهر تهران برگزار شد.
این نشست که با هدف بررسی چالش‌ها و فرصت‌های توسعه تئاتر در کشور برگزار شد، به میزبانی علیرضا نراقی و با حضور کامبیز نوروزی، حقوقدان و پژوهشگر حقوقی، و آرام محضری، نویسنده و نمایشنامه‌نویس، همراه بود.
در ابتدای نشست، کامبیز نوروزی در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه آیا دولت باید در تئاتر دخالت کند یا خیر، اظهار داشت: تئاتر در ایران هنری نسبتاً جوان است و همه نهادهای اجتماعی، از جمله حوزه‌های مختلف فرهنگ و هنر، زمانی می‌توانند قواعد حقوقی و اخلاقی خود را وضع و تثبیت کنند که استمرار داشته باشند. این استمرار نیز به معنای چند دهه نیست، بلکه نیازمند قرن‌ها تجربه و تحول است. به عنوان مثال، درباره شعر فارسی، چنان حجم عظیمی از متون تحلیلی وجود دارد که می‌توان یک کتابخانه بزرگ از آن تشکیل داد.
وی در ادامه به تاریخچه‌ای از تئاتر در ایران اشاره کرد و گفت: در سال‌های ابتدایی ورود تئاتر به ایران، حضور زنان در این هنر امری نامتعارف تلقی می‌شد. اما به مرور زمان، به‌ویژه در دهه ۴۰، این حضور پررنگ‌تر شد. در همان دوران، اصطلاح «تئاتر لاله‌زاری» به‌وجود آمد که بار معنایی خاصی داشت. در دهه بعد، تئاتر دچار رکود شد و از ابتدای دهه ۷۰، این هنر بار دیگر روند رو به رشدی را تجربه کرد.
نوروزی با تأکید بر اهمیت تعریف اخلاق حرفه‌ای در تئاتر افزود: نباید تعجب کنیم که هنوز مجموعه‌ای جامع از اصول اخلاق حرفه‌ای در تئاتر ایران شکل نگرفته است، چرا که این امر نیازمند زمان و تجربه است. با افزایش تعداد گروه‌های تئاتری، لزوم تدوین چنین اصولی بیش از پیش احساس می‌شود. همچنین، نباید تصور کرد که تئاتر نیازمند تکرار چهره‌های شاخص است. تنها یک سمندریان و تنها یک بهرام بیضایی وجود دارد، و این امر نشان‌دهنده ارزش منحصر به فرد هر هنرمند است.
نوروزی در ادامه به نقد استفاده از واژه «فاخر» در توصیف برخی آثار تئاتری پرداخت و گفت: در سال‌های اخیر، اصطلاح «تئاتر فاخر» رواج یافته که کاربرد نادرستی دارد. برخی تصور می‌کنند که نمایش‌هایی که با هزینه‌های کلان تولید می‌شوند، فاخر هستند. اما تئاتر صرفاً ابزاری برای سرگرمی نیست، بلکه باید ارزش‌های فرهنگی و ملی جامعه را ارتقا دهد. فاخر به معنای ارزشمند و معنادار است، نه صرفاً پرهزینه.
وی در پایان صحبت‌های خود، نقش دولت در توسعه تئاتر را مورد بررسی قرار داد و گفت: هرچقدر دولت کمتر در امور اجرایی تئاتر مداخله کند، وضعیت این هنر بهتر خواهد شد. دولت باید تمرکز خود را بر ایجاد زیرساخت‌های مناسب بگذارد و از طریق همکاری با شهرداری‌ها، فضاهای لازم برای اجرای تئاتر را فراهم کند. به نظر من، بیش از این، وظیفه‌ای برای دولت در حوزه هنرهای نمایشی قابل تصور نیست.
اجراهای گرم در روزهای سرد زمستان
هشتمین روز از چهل و سومین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر به احترام داوود رشیدی بازیگر و کارگردان تئاتر با اجرای ۱۸ گروه در بخش‌های مختلف برگزار شد.
این رویداد فرهنگی روز چهارشنبه دهم بهمن در بخش صحنه‌ای میزبان آثاری چون «دایره گچی قفقازی» به کارگردانی امیر دژاکام، «سلاخ» به کارگردانی آناهیتا آقاطاهر، «الکترا» به کارگردانی مصطفی نصیری، «سه خواهر» به کارگردانی نگین ضیایی، «ریگ چاه» به کارگردانی علی پیمان، «جیب‌های پر از نان» به کارگردانی علیرضا گودرزی، «آداب شکار روباه» به کارگردانی محمد شاکری و «ناخدا لیدی» به کارگردانی کاظم ارجمندنیا بود.
نمایش«جیب‌های پر از نان» به کارگردانی علیرضا گودرزی
همچنین در بخش خیابانی، «ارابه مرگ» به کارگردانی نازیلا امینی، «بازگشت به میدان» به کارگردانی محمد سلیمی، «حسنک» به کارگردانی نسا خدایار، «جیمی جامپ» به کارگردانی سیدپویا امامی، «مرکب» به کارگردانی حسین اصیلی، «شمس» به کارگردانی مهدی صالح‌یار، «اتنو» به کارگردانی شیشکینا انایوریونا از روسیه، «کیمیا» به کارگردانی فاطمه پارسافر، «ترانسفر» به کارگردانی محمد نظری و «هچل» به کارگردانی مجتبی خلیلی اجرا می‌شود.
چهل و سومین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر، سوم تا ۱۳ بهمن ۱۴۰۳ به دبیری خیرالله تقیانی‌پور برگزار می‌شود.