به گزارش خبرنگار ایکنا، حجت‌الاسلام والمسلمین حمید پارسانیا، عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم(ع) امروز چهارشنبه دهم بهمن ماه در همایش بین‌المللی گرامیداشت آیت‌الله مصباح یزدی به تحلیل وضعیت علوم انسانی ـ اسلامی و بررسی دیدگاه‌های ایشان و تبیین نقش علوم انسانی اسلامی و معرفت‌شناسی در جامعه اسلامی پرداخت.
وی اظهار کرد: نظام ارزشی اسلام به‌طور خاص ناظر به انسان است و اصول انسان‌شناسی و معرفت‌شناسی در این نظام تأثیرات عمیقی بر تفکر و فعالیت‌های علمی دارند.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی با اشاره به تلاش‌های علمی آیت‌الله مصباح در حوزه علوم انسانی ـ اسلامی، افزود: کار اصلی علامه مصباح در این حوزه، تمرکز بر مبانی انسان‌شناسی، معرفت‌شناسی و ارزش‌شناسی بود که در نهایت به‌عنوان مبانی اساسی علوم انسانی ـ اسلامی عمل می‌کنند. ایشان همواره بر این باور بودند که بدون این مبانی، ساختار علوم انسانی ـ اسلامی امکان‌پذیر نیست.
رئیس دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه باقرالعلوم(ع) همچنین بر اهمیت تفکیک علوم انسانی ـ اسلامی از مدل‌های غربی تأکید کرد و افزود: علامه مصباح همواره بر این نکته پافشاری می‌کرد که در طراحی یک علم انسانی ـ اسلامی باید از مفاهیم و اصول دینی و اخلاقی بهره‌برداری شود. این علوم انسانی باید به‌عنوان ابزاری برای شکل‌دهی به جامعه اسلامی، توانایی انسان‌سازی و جامعه‌سازی را داشته باشد.
ضرورت بازتعریف علوم انسانی ـ اسلامی در مسیر تحقق جامعه متعالی
حجت‌الاسلام والمسلمین پارسانیا ادامه داد: درک درست از علوم انسانی ـ اسلامی تنها زمانی ممکن است که این علوم بر مبانی انسان‌شناسی و معرفت‌شناسی اسلامی استوار باشد. این مبانی، از انسان‌شناسی گرفته تا معرفت‌شناسی، در نهایت به‌عنوان نقشه راهی برای شکل‌گیری یک جامعه اسلامی عمل می‌کنند، بنابراین علوم انسانی ـ اسلامی باید در چارچوب اصول دینی و انسانی ساخته شوند تا بتوانند به ایجاد یک جامعه متعالی کمک کنند.
وی به لزوم بازتعریف مفهوم علم در جامعه اسلامی اشاره کرد و گفت: در دنیای مدرن، علم به‌طور غالب به‌عنوان یک پدیده مستقل از فرهنگ و ارزش‌های انسانی در نظر گرفته می‌شود، اما در نگاه اسلامی، علم باید در چارچوب ارزش‌ها و نظام‌های دینی قرار گیرد. این رویکرد موجب می‌شود که علم نه تنها به‌عنوان یک ابزار برای کشف حقیقت، بلکه به‌عنوان ابزاری برای رسیدن به اهداف انسانی و دینی نیز عمل کند.
رئیس دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه باقرالعلوم (ع) همچنین بر نقش فرهنگستان‌ها در تقویت علوم انسانی اسلامی تأکید کرد و افزود: فرهنگستان باید فلسفه را در زمره علوم انسانی قرار دهد تا علوم انسانی ـ اسلامی در مرکز توجه قرار گیرند.
وی در ادامه بر ضرورت بازنگری در تقسیم‌بندی‌های موجود و توجه به رویکرد‌های جدید تأکید کرد و گفت: این تقسیم‌بندی‌های نادرست و نگاه‌های محدود، به درک ما از فلسفه و علم آسیب‌زده‌اند؛ بنابراین نیاز به بازتعریف و رویکرد جدیدی در این زمینه داریم تا علوم انسانی ـ اسلامی در جایگاه اصلی خود قرار گیرد و جامعه اسلامی بتواند از این علوم بهره‌برداری لازم را داشته باشد.
پیوند علم، فرهنگ و ارزش‌های انسانی
حجت‌الاسلام والمسلمین پارسانیا به تبیین نقش علوم انسانی ـ اسلامی و معرفت‌شناسی در جامعه اسلامی پرداخت و بر ارتباط عمیق این علوم با فرهنگ و ارزش‌های انسانی تأکید کرد.
وی بیان کرد: علم نباید صرفاً به‌عنوان یک پدیده تجربی در نظر گرفته شود و باید در پیوند با انسان و فرهنگ مورد بررسی قرار گیرد. علوم انسانی شامل مراتب مختلفی هستند و برخی از این مراتب مانند متافیزیک و الهیات نقش ویژه‌ای نسبت به سایر علوم دارند.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی اظهار کرد: محدود کردن معرفت علمی به جنبه تجربی باعث می‌شود که معرفت‌های متافیزیکی از دایره علوم بیرون بروند که این امر به باور‌ها و نگرش‌های دینی بستگی دارد. بر این اساس تغییراتی در نظام آموزشی و پژوهشی ضروری است تا علوم انسانی ـ اسلامی بتوانند به‌درستی واقعیت‌های انسانی و معرفتی را بازتاب دهند.
حجت‌الاسلام والمسلمین پارسانیا در ادامه به اهمیت متصل شدن الهیات و انسان‌شناسی در تشکیل نظام آموزشی جدید اشاره کرد و گفت: این دو حوزه باید به‌طور مؤثر به یکدیگر پیوند بخورند تا مباحث معرفت‌شناسی و انسان‌شناسی در مرکز توجه قرار گیرد. این پیوند می‌تواند به درک عمیق‌تری از حقیقت، وجود و ابعاد مختلف انسان کمک کند.
وی افزود: پژوهش در زمینه عواطف انسانی و رفتار‌های اجتماعی نیازمند توجه ویژه به تفکرات فلسفی و متافیزیکی است، زیرا این تفکرات به ما کمک می‌کنند تا درکی عمیق‌تر از واقعیت‌های موجود پیدا کنیم و از نتایج تحقیقات و تحلیل‌های بهتری بهره‌مند شویم.
رئیس دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه باقرالعلوم(ع) به نقش دین در تغییرات اجتماعی و فرهنگی اشاره کرد و گفت: دین به‌عنوان عنصر بنیادی در زندگی انسان‌ها می‌تواند راهگشای حل معضلات و بحران‌های اجتماعی باشد. ارتباط دین و علم می‌تواند جوامع آگاه‌تری را شکل دهد و به شناخت عمیق‌تری از خود و دنیای پیرامون کمک کند.
حجت‌الاسلام والمسلمین پارسانیا در بخش دیگری از سخنان خود به اهمیت همراهی تمامی فعالیت‌های علمی با ارزش‌های انسانی و اخلاقی تأکید کرد و ادامه داد: این ارزش‌ها می‌توانند به‌عنوان معیار‌هایی برای سنجش دانش و پژوهش در تمام حوزه‌ها عمل کنند. نظام‌های آموزشی باید این نگرش را مدنظر قرار دهند و به‌جای محدود کردن خود به مباحث تجربی، ابعاد متافیزیکی و انسانی را نیز در برنامه‌های خود بگنجانند.
عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی افزود: برای رسیدن به یکپارچگی میان علوم انسانی و علمی باید از همکاری میان رشته‌های مختلف علمی بهره‌برداری کرد. اگر دیدگاه‌های روانشناختی و جامعه‌شناختی با جنبه‌های متافیزیکی و فلسفی همراه شود می‌توانیم به درکی جامع‌تر از رفتار و واکنش‌های انسانی دست یابیم و مسائل پیچیده‌تری را تحلیل کنیم که نه‌تنها ابعاد فردی، بلکه جنبه‌های جمعی رفتار انسان را نیز شامل می‌شود.
وی همچنین به بررسی ابعاد مختلف و اهمیت علوم انسانی اسلامی در جامعه پرداخت و ابرازکرد: رویکرد‌های بین‌رشته‌ای می‌تواند به تحلیل و حل معضلات اجتماعی و فرهنگی از دیدگاه‌های مختلف کمک کند. درک درست از تجربیات انسانی نیازمند تحلیل‌های جامعه‌شناسانه در کنار ابعاد دینی و معنوی است که این امر می‌تواند درک بهتری از بحران‌های هویتی و اجتماعی به وجود آورد.
رئیس دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه باقرالعلوم (ع) بر این نکته تأکید کرد که علم و دین باید به‌عنوان دو عنصر مکمل در نظر گرفته شود. این ارتباط می‌تواند به ظهور رویکرد‌های نوین در پژوهش‌ها و حل مسائل اجتماعی کمک کند.
وی در ادامه بر اهمیت توجه به ابعاد اخلاقی و انسانی در نظام‌های آموزشی تأکید کرد و گفت: این نظام‌ها باید به فراگیران آموزش‌هایی بدهند که آن‌ها را به تفکر انتقادی و خلاقیت تشویق کند و از محدود شدن به یادگیری تجربی و حفظ اطلاعات جلوگیری کنند.
چالش‌های نظام‌های آموزشی و نیاز به بازتعریف علوم انسانی اسلامی
حجت‌الاسلام والمسلمین پارسانیا به چالش‌های موجود در نظام‌های آموزشی اشاره و خاطرنشان کرد: بسیاری از مباحث علمی موجود در دانشگاه‌ها به‌ویژه در رشته‌های علوم انسانی قادر به حل مسائل و نیاز‌های انسان معاصر نیستند.
وی به نقد ساختار‌های آموزشی موجود پرداخت و بر لزوم ایجاد ساختار‌های علمی جدید تأکید کرد که توانایی پاسخگویی به نیاز‌های معرفتی و اخلاقی جامعه اسلامی را داشته باشند.
انتهای پیام